Қазақстан республикасының бiлiм және ғылым министрлiгi

C. Сөз соңындағы дауыссыз дыбыстың жіңішке дыбысталуына 
байланысты 
D. Орыс тілінен енген сөзге қосымша жіңішке жалғанады 
E. Берілген жалғаулардың жуан варианты жоқ болғандықтан 
 
52. ль дыбысына аяқталған кірме сөздерге қазақ тілінің 3-жақ 
тәуелдік жалғауы қалай жалғанады? 

A. Жіңішке 
B. Жуан 
C. Сөздің соңғы буынына байланысты 
D. Сөздің ішіндегі дауыстыларға байланысты 
E. Сөздің соңғы дауыссызына қатысты 
 
53. Кінә, күнә, Күләш, Іңкәр сөздеріне қай қосымшалар сәйкес 
келеді? 
A. –леу, -ге, -тер, -лер 
B. –лау, -ға, -тар, -лар 
C. -дан, -лер, -ке -дің 
D. –ден, -лар, -қа, -ден 
E. –ге, -ден, -ке, -дан 
 
54.  Қандай  дауыссыздар  тізбегіне  біткен  сөздерге  соңғы 
буынның  жуан-жіңішкелігіне  қарамастан  қосымша  жіңішке 
жалғанады? 
A. Ог, уг 
B. -Ов, -ев 
C. Ск, кс, кт, нг, нт, 
D. ль 
E. сс, лл, тт, зд, кк 
 
55.  Қандай  дауыссыздар  тізбегіне  біткен  орыс  тілі  сөздеріне 
қазақ тілінің қосымшалары ы, і дәнекері арқылы жалғанады? 
A. сс, лл, тт, зд, кк 
B. Ск, кс, кт, нг, нт 
C. Ст, кст, сть 
D. Нд, нз, нк, мп, мб, кт, ск, вт 
E. ог, уг 
 
56. Қазақ тілінің қосымшалары жалғанғанда сөздің соңындағы 
қандай  дауыссыздар  тізбегінің  соңғы  дыбыстары  түсіріліп 
жазылады? 
A. Нд, нз, нк, мп, мб, кт, ск, вт 
B. Ск, кс, кт, нг, нт 

C. Нс, рс, рт, рш, нт, рм, фр 
D. Мәдени лексиканы байыту 
E. Сс, лл, тт, пп, ст, кст, сть 
 
57.  Қай  сөз  қатарларына  қазақ  тілі  қосымшалары  ешқандай 
дәнекерсіз буын үндестігі бойынша тікелей жалғанады? 
A. педагог, плуг 
B. Финанс, аванс, цифр, цемент 
C. штамп, киоск 
D. факт, Омск, шланг,рецепт 
E. экспромт, лифт 
 
58.  Дауыстыдан  басталатын  қосымша  жалғанғанда  соңғы 
қатаң дыбысы ұяңдамайтын сөздер қатары 
A. Тарақ, күрек, блок 
B. Клуб, педагог 
C. принцип, окоп, цех, телескоп 
D. лагерь, бандероль, фестиваль 
E. тюль, князь, верфь 
 
59. Орыс тілінен енген к, г дыбыстарына біткен сөздерге қазақ 
тілінің қосымшалары қалай жалғанады? 
A.  К,г  дыбыстары  жіңішке  естілгендіктен  жіңішке  қосымша 
жалғанады 
B. К,г дыбыстарының жіңішкелігіне қарамастан жуан қосымша 
жалғанады 
C.  Сөздің  ішіндегі  дауысты  жуан  болса  –  жіңішке,  дауысты 
жіңішке болса, жуан қосымша жалғанады 
D. Ы, і дәнекері арқылы 
E. сөздің соңғы буынындағы дауыстының әуеніне қарай 
 
60.  Сөздің  соңғы  дыбысы  қатаң  не  в,б,г,д  ұяңдарының  біріне 
бітсе қосымша қандай дыбыстан басталады? 
A. Қатаң 
B. Ұяң 
C. Үнді 

D. Жуан 
E. Жііңішке 
 
61. Қазақша айтылуынша жазылатын кірме сөздер қатары 
A. Кассет, газет, капсул 
B. Бұқара, пікір, пайда, наурыз 
C. Бәтеңке, генерал, бухгалтер 
D. Палуан, ертегі 
E. Вальс, асфальт 
 
62.  Сөздің  жуан-жіңішкелігіне  қарамастан  й  және  ш 
дыбыстарына  аяқталған  жалқы  есімдерге  жалғанатын 
қосымшалар 
A. –ов, -ова,-ин 
B. –и, -тай,-жан 
C. –еке, -мыс, -міс 
D. –ев, -ева 
E. –мен, -бен 
 
63.  Сөздің  соңғы  буынының  жуан-жіңішкелігіне  қарамай 
жалғанатын қосымшалар қатары 
A. –кер, -қары, -кері 
B. –мен, -паз, -қор, -қой 
C. –кеш, -малы, -мелі 
D. –ған, -дық, -шы 
E. –гершілік, -тық, -пан, -ші 
 
64. Мусин, Жумин, Букин тәрізді кісі тектері қалай жасалған? 
A.  Текті  білдіретін  қосымша  түбірдің  соңғы  дыбысының 
ыңғайымен жалғанған 
B. Түбірдің соңынан дәнекер дыбыс қосылған 
C. Орыс тіліндегі сөздердің түбірі сақталған 
D. ұ,ү,о,ө дыбыстары у болып өзгерген 
E. Мус, Жум, Бук түбірлерінен жасалған 
 
65. Мына ереже қай қатарға сәйкеседі: Соңғы екі дауыссыздың 

арасында жіңішкелік белгісі бар сөздерге қазақ тілі қосымшасы 
буын үндестігі бойынша жалғанады 
A. Асфальт-қа, рельс-ке 
B. лагерь-ге, бандероль-дар, фестивал-дан 
C. тюль-дер, ткань-нен 
D. Танк-тер 
E. Омск-і-нің 
 
66. Соңғы буынында у дыбысы бар орыс тілінен енген сөздерге 
қазақ тілі қосымшалары қалай жалғанады? 
A. Жіңішке жалғанады 
B. Буын үндестігі бойынша 
C. Жуан жалғанады 
D. Әрі жуан, әрі жіңішке жалғанады 
E. Бірде жуан, бірде жіңішке жалғанады 
 
67. Қосымшалар буын үндестігіне бағынбай, үнемі жіңішке 
жалғанатын сөздер қатары 
A. Бамбук-тің, маяк-қа 
B. Асфальт-қа, рельс-ке 
C. Магнит-тің, кассир-ден, синтаксис-тік 
D. Уәде-сіз, өзге-ден, бата-мен, дауа-сы 
E. Полюс-ті, актёр-ден, дуэль-ге 
 
68.  Берілген  ережеге  сәйкес  мысалдар  қатары:  Жеке  әріптер 
объект  болып,  оған  қосымша  жалғанғанда,  сол  объектілердің 
әуеніне  қарай  жуан  не  жіңішке  болып,  дефис  арқылы 
жалғанады 
A. А-ның айтылуы ә-ден өзгеше 
B. АҚШ-қа, МТЗ-82-ге 
C. 20-сы қалды 
D. Ұзындығы 10 см-ге жуық 
E. Қазақтардың үлесі 70 %-ға жетті 
 
69.  Берілген  ережеге  сәйкес  мысалдар  қатары:  пайызды, 
градусты білдіретін қысқарған сөздерге қосымша осы сөздердің 

толық  айтылғандағы  әуеніне  қарай  жуан  не  жіңішке  болып, 
дефис арқылы жалғанады 
A. А-ның айтылуы ә-ден өзгеше 
B. АҚШ-қа, МТЗ-82-ге 
C. 20-сы қалды 
D. Ұзындығы 10 см-ге жуық 
E. Қазақтардың үлесі 70 %-ға жетті 
 
70. Түбірге қосылып жазылып тұрған шылауларды табыңыздар 
A. Ананың көңілі балада 
B. Біз әншідеміз, бишідеміз 
C. Үйге қайтасың ба? 
D. Пәлі, әншім-ақ екен! 
E. Соның ықпалы-мыс... 
 
71. Түбірге қосылып жазылып тұрған шылауларды табыңыздар 
A. Қарамаймысың көзіңе! 
B. Адамның баласысың ба, атаның баласысың ба? 
C. Ол да, мен де үнсізбіз. 
D. Көрмегенім мақұл. 
E. Жазбадың ғой! 
 
72. Түбірден бөлек жазылуға тиісті шылауды табыңыз 
A. Кешегіні тағы бір рет айтып бер(дағы) 
B. Үндеумен таныстың(ба)? 
C. Кәрі жырау мен(дағы) 
D. Ақсақалды қария аян беріпті(мыс) 
E. Ол да бір жүрген ғалым(сымақ) 
 
73. Дұрыс жазылмаған сөздер қатары 
A. Тиын, қиынды, жуынды 
B. Ериді, ийді, сыйымды 
C. Байиды, кейимін 
D. Саууын, қууын, буулы 
E. Тақыя, дүрія, қыйу 
 

74. Қосымша жалғанумен байланысты түбірдегі ы,і әріптері 
түсірілген сөздер 
A. Қияды, сыйлық 
B. Кейуана, миуа 
C. Тасиды, ұйиды, ерні 
D. Иісті, ырысты 
E. Рақмет, лезде 
 
75.У әрпі неше түрлі қызмет атқарады (неше түрлі дыбысты 
таңбалайды? 
A. Үш 
B. Екі 
C. Бір 
D. Ешқандай 
E. Төрт 
 
76. У дыбысы қай сөздерде үу түрінде жазылады 
A. түйүу, сүйүу сөздерінде 
B. Күлүу, түрүу сөздерінде 
C. Түу, шүу сөздерінде 
D. Үу түрінде айтылғанмен жалаң у түрінде жазылады 
E. Орыс тілінен енген сөздерде 
 
77. И(й) әрпінің емлеге сай жазылуы 
A. Қарыя, ылғый, мыйадан, тоқыйды 
B. Тыйса, сыяды, сыйынатын, қиын, ериді 
C. Қыйындық, қыйнайды, іймек 
D. Тыю, жыяды 
E. Тійін, Тыйын 
 
78. Қазақ алфавиті мен қазақ орфографиясының негізгі 
принциптері қабылданған жыл 
а) 1941 жылы 
ә) 1940 жылы 
 
б) 1945 жылы 
 
в) 1946 жылы 

 
г) 1965 жылы  
 
79. Морфологиялық принципті зерттеген ғалым 
 
а) Ә.Болғанбаев 
 
ә) Қ.Уәлиұлы 
 
б) С.Қирабаев 
 
в) С.Аманжолов 
 
г) Ә.Хасенов  
 
80. «Колхоз, совхоз, трактор»  сөздері енген тіл 
 
а) орыс тілінен 
 
ә) украин тілінен 
 
б) молдавия тілінен 
 
в) парсы тілінен 
 
г) түрік тілінен 
 
81.  С.Аманжоловтың орфографиялық сөздігі жарық көрген 
жыл 
 
а) 1945 жылы 
 
ә) 1946 жылы 
 
б) 1943 жылы 
 
в) 1941 жылы 
 
г) 1949 жылы 
 
82. Қазақ әдеби тілінің дамуына үлес қосқан жазулар 
 
а) араб жазуы 
 
ә) латын жазуы 
 
б) парсы, латын жазуы 
 
в) араб, латын, кириллица 
 
г) кириллица 
 
83. Түркі тілдерінде араб жазуы қолданыла бастаған кезең 
 
а) XI ғасырда 
 
ә) XII ғасырда 
 
б) X ғасырда 
 
в)  XIX ғасырда 

 
г) XV ғасырда 
 
84.  «Құтты білік» дастаны жазылған жыл 
 
а) 1051 жыл 
 
ә) 1089 жыл 
 
б) 1069 жыл 
в) 1063 жыл 
г) 1078 жыл 
 
      85. Алғашқы түркі лингвисті 
 
а) М.Қашқари 
 
ә) А.Югнеки 
 
б) Н.Рабғузи 
 
в) Н.И.Ильминский 
 
г) П.М.Мелиоранский 
 
     86.  «Дивани лұғат ит-түрк» еңбегінің авторы 
 
а) М.Қашқари 
 
ә) Н.Рабғузи 
 
б) А.Югнеки 
в) Н.И.Ильминский 
 
г) П.М.Мелиоранский 
 
     87. «Әуле-әнбиелер қиссасы» туындысының авторы 
 
а) М.Қашқари 
 
ә) П.М.Мелиоранский 
 
б) А.Югнеки 
в) Н.И.Ильминский 
 
г) Н.Рабғузи 
 
     88. «Ақиқат сыйы» еңбегінің авторы 
 
а) М.Қашқари 
 
ә) П.М.Мелиоранский 
 
б) А.Югнеки 
в) Н.И.Ильминский 
 
г) Н.Рабғузи 

 
 
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 
 
1.
 
Қазақ 
тiлiнiң 
орфографиялық 
сөздiгi. 
Алматы, 
«Қазақстан», 1988. -400 б. 
2.
 
Оралбаева  Н.  Қазақ  графикасы  мен  орфографиясының 
негіздері. Алматы, 1969. -201 б. 
3.
 
Қашқари М. Түбі бір түркі тілі. Алматы, «Ана тілі», 1993. 
- 243 б. 
4.
 
Ламашев  Ә.  Ыбырай  Алтынсарин.  Алматы,  «Ана  тілі», 
1991. -120 б.                                  
5.
 
Қордабаев  Т.  Қазақ  тіл  білімінің  қалыптасу,  даму 
жолдары. Алматы, «Мектеп», 1987. -124 б. 
6.
 
Аралбаев  Ж.  Қазақ  фонетикасы  бойынша  этюдтер. 
Алматы, «Ғылым», 1988. -144 б. 
7.
 
Жүсіпұлы М. Ахмет Байтұрсынов және қазіргі қазақ тілі 
фонологиясы. Алматы, 1998. 
8.
 
Жұбанов  Қ.  Қазақ  тiлi  жөнiндегi  зерттеулер.  Алматы, 
«Ғылым», 1998. -365 б. 
9.
 
 Қайдар Ә.  Қазақ тiлiнiң өзектi мәселелерi.  Алматы, 
«Ана тiлi», 1998. - 304 б.  
10.
 
 Сыздықова  Р.  Емле  және  тыныс  белгiлерi.  Алматы, 
«Рауан», 1996. 
11.
 
 Қыдырниязова  А.  Орфография  және  тыныс    белгілері. 
Алматы, 2008. 
12.
 
 Күдеринова Қ. Бөлек және бірге таңбаланатын сөздердің 
орфограммасы. Алматы, «Арыс», 2001. -240 б. 
13.
 
Уәлиев  Н.,  Алдашева  А.  Қазақ  орфографиясындағы 
қиындықтар. Алматы, «Балауса», 2000. -509 б. 
14.
 
Қазақ тiлiнiң орфографиялық сөздiгi. Алматы, 1983. 
15.
 
Қазақ  тілінің  орфографиялық  сөздігі:  ҚР  Білім  және 
ғылым  министрлігі,  Тіл  білімі  институты.4-басылым. 
Алматы, «Дайк-Пресс», 2001. – 464 б. 
16.
 
Сыздық Р., Уәлиұлы Н., Фазылжанова А., Күдеринова Қ., 
Әнес  Ғ.  Орфографиялық  сөздік.  Алматы,  Тіл  білімі 
институты, 2007. – 480 б. 

17.
 
 Мырзабеков  С.  Қазақ  тілінің  дыбыс  жүйесі.  Алматы, 
Сөздік-Словарь,1999. -200 б.   
18.
 
 Бизақов  С.  Вариант  сөздер  сөздiгi.  Алматы,  «Білім», 
2000. 
19.
 
 Уәлиев  Н.,  Алдашева  А.  Қазақ  орфографиясындағы 
қиындықтар. Алматы, «Ғылым», 1988. -110 б. 
20.
 
Айтбаев  Ө.  Қазақ  тіл  білімі  мәселелері.  Вопросы 
казахского языкознания. Алматы, «Арыс» баспасы, 2007. 
21.
 
Аманжолов  С.  Новый  алфавит  орфография  казахского 
литературного языка. Алматы, 1940. 
22.
 
Асылбаева 
Р. 
Орфографиялық 
дағдыны 
қалыптастырудың  кейбір  жолдары.  ҚазҰУ  Хабаршысы, 
№4 (86), 2005. 
23.
 
Байтұрсынов А. Тіл тағылымы. Алматы, «Ана тілі», 1992. 
- 448 б. 
24.
 
Бизақов  С.  Емлені  оңтайлы  етудің  тиімді  жолдары. 
«Қазақ тілі мен әдебиеті», 2005, №6. 
25.
 
 Болғанбайұлы  Ә.,  Қалиұлы  Ғ.  Қазiргi  қазақ  тiлiнiң 
лексикасы мен фразеологиясы. Алматы,  «Санат», 1997.  -
255 б. 
26.
 
Жақыпов  А.  Қазақ  тілі  орфографиясын  оқытудың  тиімді 
тәсілдері. Алматы, 1990. - 50 б. 
27.
 
Жүнісбеков  Ә.  Әліпби  ауыстыруды  жазу  реформасына 
айналдыру керек. Орал, 2007. 
28.
 
Қалиев  Б.Қ.  Қазақ  тілі  орфографиялық  сөздігінің  4-
басылымы жайында. «Тілтаным», 2002. №3. 
29.
 
Қордабаев  Т.  Қазақ  тіл  білімінің  қалыптасу,  даму 
жолдары. Алматы, «Мектеп», 1999. -124 б. 
30.
 
Мемлекеттік  тіл:  терминология,  іс  қағаздары  мен 
бұқаралық  ақпарат  құралдарының  тілі:  Жинақ.  Астана, 
1999. - 464 б. 
31.
 
Мырзабеков  С.  Қазақ  орфографиясының  арнаулы  курсы 
бойынша  методикалық  нұсқаулар.  Алматы,  «Қазақ 
университетi», 1991. 
32.
 
Нұрдәулетова  Б.«Қазақ  орфографиясыны  мәселелерi» 
/арнаулы  семинарға  арналған  әдiстемелiк  оқу  құралы 

//Ақтау: 
Ш.Есенов  атындағы  Каспий  мемлекеттiк 
университетi 2009. -59 бет. 
33.
 
Омаров Е. Қазақша жазу жайы. «Тілтаным», 2002. №3. 
34.
 
Сыздық  Р.  Сөз  сазы  (сөзді  дұрыс  айту  нормалары). 
Алматы, 1983. - 154 б.  
35.
 
Сыздық Р., Уәлиұлы Н., Күдеринова Қ., Фазылжанова А.  
т.б.  Қазақ  тілінің  орфографиялық  сөздігі.  Алматы, 
«Арыс» баспасы, 2005. – 613 б. 
36.
 
Тасымов  А.  Орта  және  жоғарғы  оқу  орындарына 
арналған  қазақ  тілі  оқулықтарындағы  орфография 
мәселелері. «Қазақ тілі мен әдебиеті», 2003. №2. 
37.
 
Хамитова  М.  Құдайберген  Жұбанов  –  қазақ  тіл  білімі 
зерттеушісі. «Қазақ тілі мен әдебиеті», 2009. №9. 
38.
 
ХХ ғасырдағы қазақ әдеби тiлi. Астана, «Елорда», 2000. 
39.
 
Уәлиұлы  Н.  Емлесі  қиын  сөздер.  Алматы,  «Балауса», 
2000, -512 б.