Өзіндік жұмыстың психологиялық-педагогикалық аспектілері.
Жоғары оқу орнындағы оқу процесі студенттердің жалпы білім беретін мектептердегі үйреншікті үрдісінен айтарлықтай ерекшеленеді (күнделікті тапсырмалар, сауалнама және тұрақты қамқорлық жоқ). Студентке өзінің оқу іс-әрекетін жоспарлауда дербестік беріледі. Білімді бақылау, сонымен қатар алған білімдерін тек сабақ барысында қолдана білу дағдылары мен дағдылары. Бұл жаңа жағдайларға бейімделу кезеңі студент үшін жауапты, қиын, алдамшы және қауіпті. Бұл кезеңнің ерекшелігі әлі көп уақыт бар және бәрінен де табысқа жетуге болады деген жалған болжамда жатыр. Дегенмен, уақыт тез және сезілмейтіндей зымырап өтіп жатыр, ал оқушы қалыптаспаған, ол әлі мектеп оқушысы. Сабақтардың алғашқы күндерінен бастап өз бетінше, жоспарлы және біркелкі жұмыс істеу дағдылары мен дағдылары (соның ішінде семестрдің айлары мен апталары бойынша сабақтарды сәйкес бөлу, өздік оқу кестесін жасау) қалыптаспаған. Жинақталған тапсырмалар мен тапсырмалар, сондай-ақ алдағы сынақтар мен емтихандар психиканың функцияларына: психикалық когнитивтік және эмоционалды-еріктік процестерге, студенттің психикалық жағдайы мен психикалық қасиеттеріне елеулі түзетулер енгізеді.
Жоғары оқу орнындағы білім берудің психологиялық-педагогикалық аспектілері де мынада:
- ЖОО-дағы тәрбиелік тапсырманың шешудің бір әдісі және бір жауабы әрқашан бола бермейді. Оны әртүрлі әдістермен және бірнеше нұсқада шешуге болады, жан-жақты талдау негізінде оңтайлысын таңдау қажет;
- студенттердің басым көпшілігі орта мектепте болғандай алдыңғы сыныптар ұсынған жолды ұстанғысы келеді. Басында оңай болған бұл жол соңында қиынға соғады: студент жоғары курстарда өте қажет болатын шығармашылық өзіндік жұмыс көлемін көтере алмайды;
- студенттердің едәуір бөлігі өзін-өзі саналы бақылауды, ой еңбегінің әдістерін меңгеруді, шығармашылық қабілеттерін дамытуды және өз бетінше, бастамашыл жұмыс істеу дағдыларын меңгеруді өте кеш бастайды..
Өзіндік жұмыс – оқу процесінің ең маңызды түрі. Ол болашақ маманның біліктілік сипаттамаларының параметрлерін қалыптастыруға тікелей әсер етеді: ұтқырлық, жағдайды болжау және оған белсенді әсер ету, бағалаудың тәуелсіздігі және т.б. [1].
Өзіндік жұмыстың сипаты, көлемі және мерзімі студенттің білімінің және дағдысының бастапқы деңгейіне, оқу мақсаттарын, қол жеткізу құралдарын және бақылау құралдарын түсіну деңгейіне байланысты болуы керек. Өзіндік жұмыстың табыстылығы келесі сипаттамалармен қамтамасыз етіледі:
өзіндік жұмыс үшін таңдалған материалдың әдістемелік мағыналылығы;
студенттердің «проксимальды даму аймағына» (Л.С.Выготский бойынша) сәйкес білімнің күрделілігі, яғни жүзеге асырудың орындылығы;
оқу пәнінің логикасы мен ассимиляция психологиясын ескере отырып, материалды беру реттілігі;
студенттердің оқу мүмкіндіктеріне сәйкес келетін өзіндік жұмыс үшін материалдың мөлшерлемесі;
Студенттің өзіндік жұмысының тиімділігі көптеген сыртқы және ішкі факторларға байланысты: оның тапсырмаларының мазмұны мен күрделілігіне, үлкен жолдастардың нұсқауына, оқушылардың білім деңгейі мен жалпы дамуына, олардың интеллектуалдық дағдылары мен қабілеттеріне, мотивтері мен көзқарастарына, әдістері мен оқу іс-әрекетінің техникасы және т.б. . Студенттің өздік жұмысының тиімділігінің орталық шарты оның мақсаттары мен әдістерін терең білуі, өзін кәсіптік оқыту процесін өзі басқаратын, ұйымдастыратын және бақылайтын, маманға қойылатын заманауи талаптар негізінде белгілейтін тұлға ретінде сезінуі болып табылады. оның жағымды жақтары мен кемшіліктері [1, 2].
Пайдаланған әдебиеттер тізімі. 1. А. С. Потапов. Самостоятельная работа в высшей школе как педагогическая проблема. Монография. Новосибирск. 2006.
2. Карандашев В.Н. Методика преподавания психологии. Москва. 2011.