Ќазаќстан республикасыныњ

1. 
   Моделдеудің түрлері.
   
2. 
   Физикалық түрде моделдеу.
   

Моделдеу – зерттеудің творчествасының ғылыми – техникалық негізі.

Моделдеу заттың жанама опирациясының практикалық және теоретикалық әдісі ретінде анықтауға болады. Сонымен қатар заттың өзі зерттелмейді, тек сол зерттелетін затпен белгілі – бір сәйкестікте болатын аралық көмекші зерттеледі.

Моделдеуде физикалық табиғаты әр – түрлі, біртекті физикалық табиғат пен құбылыстың сапалық және сандық қасиетін анықтайтын көмек маңызды. Табиғатта материалдық бірлігінің нәтижесінде жалпы келтірілген мен қарапайым форма кеңейтілген практикалық жалпылау жасауға мүмкіндік береді.

Осылайша моделдеуде кейбір сәйкестік болуы керек. Ол сәйкестік моделден зерттелетін үлгіге ауысуды орындайды. Мұндай сәйкестік масштаб деп аталады. Моделдеу жалпы философиялық және жалпығылыми проблемаларды шешуге бағытталған (бірінші ас­пект) жәнеде нақты ғылыми – техникалық тапсырмаларды (екінші аспект) шешуге бағытталған. Мұнда моделдеу зерттеу құралына айналады. Талдауды қабылдау мен шешу аппараты сонымен қатар әр – түрлі.

Үйлестік құбылысы модел мен түп нұсқаға қатысатын, құбылысты меңгергенде қатысатын шамалардың сәйкестігімен сипатталады (жеке жағдайда пропорционалдық).

Абсолюттік үйлестік, кеңістік пен уақытта күйлер мен құбылыстың толық бірігуін талап етеді.

Толық үйлестік – уақыт пен кеңістікте өтетін процесстердің үйлесімділігі. Мысалы, синхрондық генератор басқа генераторға қарағанда толық электромеханикалық үйлесімді.

Толық емес үйлесіміділік уақыт пен кеңістіктегі процесстерді оқумен байланысты. Синхрондық генераторда электромеханикалық процесстер уақытқа үйлесімді сияқты.

Физикалық табиғаттың моделі мен түп нұсқасы адекваттық жағынан:

• 
  физикалық – меңгерілетін құбылыстың бірдей физикалық табиғатында іске асады;
  
• 
  аналогты – салыстырмалы процесстердің параметрлерімен осы және басқа мағынасында сәйкестікті талап етеді.
  

Ұқсастық теоремасы. Жоғарыда айтылған ұқсастықтар жалпы заңдылықтарға бағынады. Осы бағынатын заңдылықты ұқсастық теоремасы деп атау келісілген. Болжамнан барлығы үш теореманың екеуі алынған. Мұнда ұқсастығы алдын – ала белгілі құбылыс алынған. Олар параметрлер арасындағы ұқсастықты орнатады. Ал үшінші теорема болса, құбылыс ұқсас немесе үйлесімді болуы үшін шартты ғана орнатады.

2 Моделдеу неден тұрады?