жылы Қазақстанда болған толқулар мен ереуілдерге талдау жасаңыз

1913 жылы жалпыұлттық «Қазақ» газеті апталық басылым болып жарық көрді. Ол Орынбор қаласында шығып тұрды. Газеттің негізін қалаушы көрнекті ғалым, тіл білімінің негізін қалаушы, ақын Ахмет Байтұрсынов болды. А.Байтұрсынов, М.Дулатов, Ә.Бөкейхановтар барша қазақ елінің мүддесін білдіретін ғасырдың ұлттық газетін құра білді.Олар осы газеттің белсенді авторлары болды.Газеттің әр номерінің таралымы орта есеппен 3 мың данаға, кейде тіпті 8 мың данаға дейін жеткен. «Қазақ» газеті төңірегіне шоғырланған зиялылар азаттық күрестің идеологиясын қалыптастырды. Бұл әрекет екі бағытта жүрді. Біріншіден, ресейлік отарлық езгіге қарсы ұлттық бостандық үшін күрестің бағыт-бағдары мен әдіс-құралдарын анықтау ісі қолға алынса, екіншіден, бұл қызметті феодалдық тәртіптер мен қатынастарға, қоғамды кейінге тартқан салт-дәстүр мен түсініктерге қарсы күрес толықтыруға тиіс болды.Азаттық үшін күрес идеологиясының өзекті мәселесі – жер мәселесі болды.Үкімет пен қазақ зиялылары арасындағы дау алдымен осы төңіректе жүрді.Ішкі Ресейден көшіріп әкелінген орыс шаруаларына көбірек жер босатып алу үшін Қоныс аудару мекемесі қазақ қожалықтарына ер адам басына 15 десятинадан жер үлесін алып, отырықшы өмірге көшу идеясын ұсынып, үгіт-насихат жұмысын жүргізді. Өз ретінде қазақ зиялылары «Қазақ» газеті арқылы егіншілік мәдениетін игермеген халық үшін 15 десятинадан жер үлесін алып, егіншілікке өту бұл жерден біржола айырылып қалуға апаратын жол екендігін түсіндіруге күш салды. Зиялылардың осы бағытта жүргізген түсіндіру жұмыстары, кейінгі уақыт көрсеткендей, қазақ қожалықтарын жаппай отырықшы өмірге өтуден сақтап қалды.Азаттық идеологиясының келесі маңызды элементі – ол ұлттық мемлекеттілік идеясын негіздеу және оны халық санасында жаңғырту болды. Қоғамды басқару ісінде қазақ халқының ұлттық ерекшеліктері мен табиғи талап-тілектерді негізге алып жасалған заңдық актілерге сүйенетін мемлекет құру заман сұранысына айналған еді. Міне, осы жолда азаттық қозғалыстағы жетекшілік міндет ұлт зиялыларына өтті.Ұлт зиялылары өздерімен бірге ұлтқа арналған ойлы сөзді, оны қалың қазақ еліне тарататын баспасөз құралдарын ала келді. Осы үш күш – зиялылар, орынды айтылған сөз,және мерзімді басылым бірігіп ұлт өмірін өзгертті.Газет өз беттерінде халық ағарту, кітап шығару мәселелеріне басымдық берді. Ә.Бөкейханов бастаған зиялылар отаршылдықтың мәнін ашып көрсетті.Газет бетінде жарияланған мақалалардың едәуір бөлігі тіл мен әдебиет, мәдениет пен тәрбие, халық санасын жетілдіруге арналды. «Қазақ» газеті қазақ халқы тарихының бетбұрысты кезеңінде шығарылды, өз ұлтының көкейкесті мүдделеріне адал қызмет етті. Ол бүкіл қазақ халқын өзінің төңірегіне топтастыра білген ұлттық-саяси және ғылыми-әдеби басылым болды. 1917 жылдың шілде айынан бастап ол "Алаш" партиясының ресми басылымына айналды. «Қазақ» газеті 1918 жылға дейін шығып тұрды."