Қазақтың ұлттық философиясының төртiншi ерекшелiгi – ұлттық базисiнiң көшпелi өмiрмен, мал шаруашылығымен тығыз байланыстылығы. Тiршiлiктiң тұтқасы төрт түлiк малда деп ұққан қазақ малды жанмен бiрдей санаған. Екi қазақ кездесе кетiп амандық сұрасса, “мал-жан аман ба?”— деп сұрауы да сол пiкiрге саяды. Терiсi мен жүнiн киiм қып киiп, етi мен сүтiн азық етiп күн көрген, сауса сауын, мiнсе көлiк ретiнде пайдаланған төрт түлiктi (әсiресе, жылқы малын) қадiрлеп, қастерлеу қазақ баласы үшiн өмiр заңы болып есептелген. Өйткенi, малдан айрылу шыбын жаннан айрылумен бiрдей болған. (Бұған 1932 жылғы ұжымдастыру кезiнде қазақтардың малдан айрылып, аштық-қырғынға ұшырауы айқын дәлел). “Мал ашуы — жан ашуы”, “Малдының бетi шарық, малсыздың күнi кәрiп”, “Мал баққанға бiтедi”, “Жаманға жан жуымас, жалқауға мал жуымас” деп, ерiнбей еңбек етсең ғана мал табасың, малсыз өмiр жоқ, күн көрiсiң қараң деген ойды түйдiрген. Ол занды да. Себебi, тiршiлiк етудiң басқа түрi жоқ көшпелi қазақ елi үшiн мал бағып күн көру — өмiр сүрудiң негiзгi тiрегi болып саналды. Осымен байланысты — төрт түлiк малға арналған мақал-мәтел, ертегi-әңгiме, жаңылтпаш, жұмбақтардың қазақ ауыз әдебиетiнде орасан көп болуы, мал атауларының молдығы, тiптi сұлу қызды “Ботакөз”, ал батыр, алғыр жiгiттi “Нар жiгiт” деп атауы, немесе баласын “қозым”, “құлыным”, “ботам” деп айналып-толғануы, бiр жағынан, ұлттық психологияның тiлдегi көрiнiсi болып саналса, екiншiден фольклорлық шығармалардың этнопедагогикада тәрбие құралы ретiнде қызмет еткенiн байқатады.
Тұрмыс-тiршiлiктiң, еңбек пен кәсiптiң өмiрдегi көрiнiсi ұлттық салт-дәстүрлер арқылы марапатталатыны көпке аян. Ал, қазақ халқының салт-дәстүрi малмен, көшiп-қонумен байланысты туып дамыған. Наурыз тойлары, көшiп келген ағайынға ерулiк немесе көшерде көршiлерге көшерлiк беру, бие байлау, сiрне, қымыз жинау, малдың төлдеуiмен байланысты уызға, күздiкте қарын-майға, қыста соғымға шақыру, отқа май құю, келiннiң отқа салар әкелуi т.б. ырым, жол-жоралар, тiптi қыздың қалың малын немесе ердiң құнын да мал санымен есептеу сияқты салт- дәстүрлердiң халқымыздың тұрмыс-тiршiлiгiмен байланысты туғанын дәлелдейдi. Сөйтiп, салт-дәстүрлер, бiр жағынан, халықтың тұрмыс-тiршiлiгiнiң айнасы iспеттi болса, екiншiден, сол арқылы ғасырлар бойы өз ұрпағын еңбекке, адамгершiлiкке, өнерге, өмiрге икемдеуде тәрбие құралы ретiнде пайдаланған.
Халқымыздың сан ғасырлық ұрпақ тәрбиесi халықтық салт-дәстүрлер мен ауыз әдебиетi үлгiлерiне негiзделгенiмен, оның да өзiндiк мақсат-мүдделерi, негiзгi қағидалары бар.
