«Қазақстанның жаңа және қазіргі заман тарихы»
жүктеу/скачать 1,28 Mb.
|
«?àçà?ñòàííû? æà?à æ?íå ?àç³ðã³ çàìàí òàðèõû»
- Бұл бет үшін навигация:
- Лекция №23 1960 жылғы Қазақстанның саяси әлеуметтік жағдайы.
| Бекіту сұрақтары
Тың және тыңайған жерлерді игерудің маңызы неде? Тың және тыңайған жерлерді игерудің мал шарушылығына әсері қандай? Тың игеру қандай әдістермен жүргізіледі. Лекция №23 1960 жылғы Қазақстанның саяси әлеуметтік жағдайы. 1. Қоғамдық саяси өмірі. 2. Л.И.Брежневтің билікке келуі. 3. Халықтың әлеуметтік жағдайы. Кеңес елінде 20-жж. ортасында әбден күшіне мінген қатты әміршіл-әкімшілдік жүйе 30-40 және 50 жж. бас кезінде өзінің арықтау шыңына жетті. Адамның бас бостандығын тұншықтыру, оның құқын есепке алмау, адамдарды өндіріс құралдарынан алыстату, мемлекетті басқару билігіне ықпал жасау саясатын қалыптастыру сияқты теріс құбылыстар оған толық дәрежеде тән еді. Елде В. Сталиннің жеке басына табыну бел алды. Қандай да болсын табыстың бәрі оның басшылық жасай білуіне, ал ірі кемшіліктер мен олқылықтар «халық жауларына» таңылды немесе үнсіз қалдырылды. Мұның бәрі республиканың қоғамдық-саяси дамуына теріс әсер етіп, ауыр зардаптарға ұшыратты. Даңғаза саяси айдар таңуды даланған әртүрлі ұрандардың көлеңкесінде заңдылық бұзылып, өкімет билігі теріс қолданылып жатты. Сөйтіп, саяси жүйе өзінің іштей дамуға қабілетсіз екенін көрсетті. Қалыптасқан дәстүр бойынша, партия органдарының басшылық рөлі олардың қоғам өмірінің барлық жақтарына тікелей, таза әміршіл-әкімшілік араласуы деп түсінілді. Мемлекеттік органдардың құзырына жататын мәселелерді шеше отырып, Коммунистік халық шаруашылықтың және әлеуметтік-мәдени міндеттерді дауға мемлекеттік және қоғамдық ұйымдарды барынша тарқанмен, осы арқылы оларды дербестігінен айырды. Кеңес қоғамы дамуының соғыстан кейінгі жоспарлары демократияға қарсы, тоталитарлық Сталиндік социализмнің үлгісіне үйлесіп жатты. Бірақ соғыстың барлық ауыртпалықтары тапшылықтарын бастарынан өткізген халық соғыстың алдындағы жылдардағыдай емес, басқаша еді. Қоғамдық өмірде көңіл-күйдің қалыптасуына байланысты белгілі дәрежеде құндылықтар қайта бағаланды. Замандастарымыздың санасында әлеуметтік бағдарламаларға, демократияға бет бұру қажеттігін түсіну барған сайын айқын пісіп жетіле бастады. Қоғам мен партиялық-мемлекеттік басшылықтың әкімшіл-бұйрық беру тәсілінің арасындағы өсе түскен қарама-қайшылық соғыстан бейбітшілікке кезеңінің нақты көрінісі болды. Алайда қоғамдық сананың барлық дәрежесінде әлеуметтік жаңғырудың комплексті бағдарламаларына көшуге сірескен қоғамды-саяси құрылым кедергі жасады. Мұның үстіне аса ауыр соғыстағы жеңіс соғыстан кейінгі кезеңде басшылықтың жұмыс істеп жүйесі тиімді деген сенім туғызды, ал басшылардың көпшілігі басқарудың әкімшілік тәсілдері мінсіз деп пайымдады. 40 және 50-жж. басында социализм идеалогиясы өзінің шырқау шыңына жетті. Міне осындай күрделі жағдайда қоғамдық ғылым-комитеттерінің қатаң бақылауымен дамыды. Әсіресе қоғамдық ғылымдардың мұнан әргі жағдайына ВҚП/б/ Орталық Комитетінің «Звезда» және «Ленинград» журналдары туралы (1946 ж. 14 тамыз) қаулысы теріс әсер етіп, ол басқаша ойлайтын адамдарды қудалаудың жаңа науқанын ашып берді. 1960-64 ж. СССР Жоғ. Советі Президиумының Председателі болды. 1963 ж. июньнен КПСС ОК-нің секретары міндетін қоса атқарды. Ол мемл. аппаратты жетілдіру, соц. демократияны дамыту және заңдылықты нығайту, лениндік сыртқы саясатты жүзеге асыру жөнінде көптеген жұмыс істеді. Л. И. Брежнев партия мен еліміз өмірінде тарихи маңызы зор КПСС ОК-нің Октябрь (1964) пленумы жұмысына белсене қатысты. ОК-нің Октябрь пленумы партия өмірінің лениндік нормалары мен басшылық ету принциптерін қатаң сақтау және дамыту жөніндегі партияның мызғымас еркін білдіре отырып, Л. И. Брежневті КПСС ОК-нің 1-секретары етіп сайлады, 1964 ж. ноябрьде КПСС ОК РСФСР жөніндегі Бюросының председателі болып бекітілді. Л. И. Брежнев СССР-дің халықар. байланысып дамыту, дүн. жүз. соц. системаны, халықар. коммунистік және жұмысшы қозғалысының бірлігін сақтау, бүкіл ел еңбекшілерінің рев. ынтымағын нығайту мәселелеріне күш-жігерін аямай жұмсап келеді. Жұмысшы табының ұйтқысы өнеркәсіп жұмысшысы екені мәлім, 1970 ж. ол оның бүкіл құрамының төрттен бірінен астамы болды. 1960—1970 жж. өнеркәсіп жұмысшылары 39,6 процент (53 мыңнан 877 мыңға дейін) өсті. Ауыр индустрияның басым өркендеуінің нәтижесінде өнеркәсіп жұмысшыларының қатарын машина жасау, металл өңдеу, құрылыс материалдары, отын өнеркәсібінің еңбеккерлері жетекші орын алды. Сол сияқты жеңіл өнеркәсіп жұмысшылары олардың үлкен тобы болды . Павлодар, Маңғыстау, Қостанай облыстарында өнеркәсіп-өндірісі адамдарының қатары шапшаң өсті, дегенмен дәстүрлі өнеркәсіп орталықтары — Қарағандыда, Алматыда, Оңтүстік және Шығыс Қазақстанда жұмысшылардың саны неғұрлым көп болды. Жұмысшы табы ірі кәсіпорындарға күштірек шоғырланды. Мәселен, I мыңнан астам адамы бар кәсіпорындарда жұмыс істеі жұмысшылардың үлес саны 1960 ж. 42,4 проц. болса, 1973 ж. 56,1 процентке дейін өсті. 1973 ж. жұмысшылардың 28,2 проценті мыңнан астам адамы бар кәсіпорындарға, ал жұмысшылардыя проц. 10 мыңнан астам адамы бар кәсіпорындарға шоғырлану Соколов-Сарыбай кен байыту комбинаты, Қарағанды металлу және Ащысай полиметалл комбинаттары және басқалар индустриялық алыптар болып саналды. 1970 ж. Қазақстан әйелдерді қоғамдық өндіріске тарту Одақта 8-орында еді. Мұнай кейінгі дәуірде әйелдерді өнеркәсіпке тарту едәуір кеңейді, олардың үлес саны 1957 ж. 37,5 проц. 1973 44,4 проц. дейін көтерілді. Әйелдер еңбегінің дәстүрлі салалары жеңіл және тамақ өнеркәсібінде жұмысшы коллективтерінің басым бөлігі әйелдер болды. Алайда, республикада өндірісте жұмыс істейтін еңбек қабілетті әйелдердің саны көп еді. Мұның негізгі себебі балалар бақшалары жүйесі құрылысының жеткілікті салынбауы, тұрмыс қызметі өнеркәсібінің нашар дамуы немесе бірсыпыра қалаларда салалық құрылымның біржақтылығы, көп балалы аналар үшін толық емес жұмыс күнін және үйге жұмыс беруді мардымсыз пайдалану болды. жүктеу/скачать 1,28 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|