-кесте - Психологиялық ұсыныс

71 
жазалау немесе «соғысу» 
басқаның 
позициясын 
өз 
сөзіңмен 
тұжырымдау 
3. 
Басқа 
адамның 
сізге 
белгілі 
ақпараттарын 
оны төмендету 
үшін,
қорлауға қолданбау 
3.Өзіңнің 
негативті 
және 
позитивті 
сезімдеріңді суреттеу 
4. Дауға қатысы жоқ нәрсені пайдалану 
4.Өз мінез-құлқың жайлы пікірлерді 
тыңдай білу, онымен келісу 
5.Ниетіңді артыңа тығып қойып келісім 
жасауға тырысу 
5.Сіз 
үшін 
қайсысымен 
келісесіз, 
қайсысымен келіспейсіз соның ішінде сіз 
үшін қайсысы маңызды 
6.Ол нені сезінеді соны оған айту 
6.Басқаға көмектесетін сұрақтарды қою,
оның мазасы кетіп тұрған сезіміне орай 
қажетті сөзді тауып айту 
7.Жасырын шабуылды қолданбау 
7.Аяқ асты болған ашудың басылуын күту 
8.Басқа адамды қорқыта отырып оның 
күшін 
әлсіретпеу, 
мазасыздануын 
күшейтпеу 
8.Өзара үйлесімділікке әкелетін позитивті 
ұсыныс айту.
Белгілі психолог Чарльз Осгуд конфликтіге байланысты жаңа термин кіргізді, 
«Шиеленісті сейілту бойынша біртіндеп жасалған екі жақты бастамалар» деп атады.
Конфликтідегі Томас-Килман моделі 
Питсбург университетінің қызметкерлері Кен Томас және Ральф Килман конфликтіні 
шешудің тәсілін жасады. Олардың пікірінше әр адамда конфликтіні шешуді жөн көруді 
санайтын қасиет бар деп санайды. Томас-Килман моделі конфликтідегі мінез-құлық 
концепциясына негізделген: ынтымақтасу, бәсекелестік, компромисс, бейімделу, жалтару. 
К.Томас пен Р. Килман жасаған конфликтілі өзара әрекеттесудегі жеке тұлғаның мінез-
құлық стратегиясының екі өлшемді моделі конфликтіні басқаруда қолданылатын тәсіл 
ретінде кең тарады. Бұл модель конфликтіге түскен тараптардың өздерінің мүдделеріне және 
қарама-қарсы жақтың мүдделеріне бағытталуға негізделген. 
Кез-келген қақтығыста әр қатысушы өзіне: «Мен не ұтамын ...?», «Мен не жоғалтамын 
...?», «Менің қарсыласым үшін дау тақырыбының мәні неде ...» деген сұрақтар қоя отырып, 
өзінің және қарсыласының мүдделерін бағалайды және корреляциялайды. Әдейі түрде
басқа мінез-құлық стратегиясын таңдайды (алып тастау, мәжбүрлеу, ымыраға келу; 
концессия немесе ынтымақтастық).
К.Томас пен Р. Килманның пікірінше, конфликтілі мінез-құлықтың типологиясы мінез-
құлықтың екі стиліне негізделген: адамның конфликтіде басқа адамдардың мүдделеріне 
назар аударуымен байланысты ынтымақтастық және өз мүдделерін қорғауға баса назар 
аударумен сипатталатын талапшылдық. 
Осы екі негізгі өлшемге сәйкес К.Томас конфликтіні реттеудің келесі тәсілдерін 
көрсетеді:
а) басқа адамдардың мүдделеріне зиян келтіріп, олардың мүдделерін қанағаттандыруға 
қол жеткізуге ұмтылыста көрінетін қарама-қайшылық (конфронтация) (жарысу, 
бәсекелестік);
ә) бейімделу (көнгіштік), бұл бәсекелестікке қарағанда, өз мүдделерін басқа біреудің 
мүддесі үшін құрбан етуді білдіреді;
б) өзара ымыраға келу арқылы конфликтіге түскен тараптардың келісімі ретінде 
ымыраға келу;
в) ынтымақтастыққа деген құлшыныстың болмауымен де, өз мақсаттарына жету 
тенденциясының болмауымен де сипатталатын жалтару (кету, елемеу);
г) конфликтілі жағдайға қатысушы екі жақтың да мүдделерін толық қанағаттандыратын 
және баламаға келгенде орнайтын ынтымақтастық 

72 
Конфликтідегі қызығушылықтарды бағалау арқылы мінез-құлықтың сапалық 
сипаттамасын жасауға болады. Томас-Килман моделінде ол сандық параметрлермен 
корреляцияланады: қызығушылықтары төмен, орташа немесе жоғары деңгейде болады. 
Модельде конфликт жағдайын талдайды, өз мүдделеріне немесе қарсыластың 
мүдделеріне назар аудару деңгейі үш жағдайға байланысты екенін көрсетеді: 
1) конфликт тақырыбының мазмұны; 
2) тұлғааралық қатынастардың мәндері; 
3) жеке тұлғаның психологиялық қасиеттері. 
Сонымен қатар екі өлшемді Томас-Килман моделін үшінші өлшеммен толықтыруға 
болады яғни тұлғааралық қатынастар мәнімен (MЛO) толықтырамыз. 
Томас-Килманның моделі конфликтіні реттеудегі өте ыңғайлы классикалық 
инструмент болып саналады. Авторлар 30 жұп пікірден тұратын сұрақнама жасады,
нәтижесінде сыналушы үшін қай тәсіл конфликт барысында тиімді болатыны анықталады.
Моделде конфликтіге деген мүмкін болатын 5 бағытты көрсетеді, әдетте оларды екі 
өлшемді матрицада береді, вертикаль осьте талапшылдық, ал горизонталь осьте - 
ынтымақтастыққа бейімділік көрсетіледі. Төмендегі кестеден конфликт жағдайындағы мінез-
құлықтың стратегиялары берілген. 

жүктеу/скачать 1,27 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: