Ф. Герцбергтің қос факторлы теориясы. 50-жылдардың екінші жартысында Фредрих Герцберг өзінің әріптестерімен бірге
қажеттілікке негізделген тағы бір мотивация моделін жасап шығарды. Ол өзінің зерттеу
тобымен бірге ірі бір фирманың 200 инженері мен қызметкерлерінен келесідей сұрақтарға
жауап алды: «Сіз жұмысыңызды бітіргенннен кейін қай уақытта өзіңізді жақсы сезіндіңіз?»
және «Сіз жұмысыңызды бітіргеннен кейін қай уақытта өзіңізді нашар сезіндіңіз?».
Герцбергтің қорытындысына сәйкес алынған жауаптарды екі үлкен категорияға бөлді:
гигиеналық фактор және мотивация. 3-кесте - Ф. Герцберг теориясы бойынша Гигиеналық фактор: Мотивация: Фирма және әкімшілік саясаты
Жұмыс жағдайы
Жалақы
Басшылармен, әріптестермен және
бағыныштылармен тұлға аралық қатынас
Жасалынғанжұмысқабақылаудәрежесі
Табысқа жету
Қызмет бабы бойынша көтерілу
Жұмыс
нәтижесін
мойындау
және
қабылдау
Жоғары деңгейдегі жауапкершілік
Шығармашылық және іскерлік өсуге
мүмкіндік
Гигиеналық фактор жұмыс жасалынып жатқан ортаға байланысты, ал мотивация –
жұмыстың өзінің сипаты мен мәніне байланысты. Герцбергтің теориясы бойынша,
гигиеналық фактор мүлдем болмаса немесе ол жеткіліксіз болса, адамдарда өз жұмысына
деген қанағаттанбаушылық пайда болады. Бірақ, егер олар жеткілікті болса, онда олар
өздігінен жұмыспен қанағаттандырылмайды және адамды бір нәрсеге ынталандырмайды.
Мотивацияның гигиеналық фактордан айырмашылығы, оның жоқ болуы адамдардың өз
жұмысына қанағаттанбаушылығын тудырмайды. Бірақ егер ол жеткілікті болса
жұмысшылар өз жұмыстарына қанағаттанады және іс-әрекет тиімділігін жоғарлатуға
ынталанады.
Герцбергтің мотивация теориясы Маслоудың теориясына өте жақын. Герцбергтің
гигиеналық факторы Маслоудың физиологиялық, қауіпсіздікке және болашақтағы
икемділікке деген қажеттіліктеріне сай келеді. Бірақ бұл жерде олардың айырмашылығы
айқын. Маслоу гигиеналалық факторда белгілі бір іс-әрекетті, тәртіпті тудырушы ретінде
қарастырады. Егер менеджер жұмысшыға өзінің бір қажеттілігін қанағаттандыруға
мүмкіндік берсе, онда жұмысшы бұған жауап ретінде жұмысты жақсы істейді. Герцберг оны
керісінше қарастырады. Жұмысшы гигиеналық факторға қажеттілігі қанағаттандырылмай
жатқанда назар аударады.
