«Азған елдің молдасы. Үлкен болар салдесі. Аса бауыр кылмақыз, Онын рас емес алласы». Ыбырай Алтынсарин

болашақта халық 
бірлігін жою 
қаупін 
тудырып 
отыр»1,— дейді Шоқан.
Қазақстанның Россияға бағынуы мен қосылуы тура- 
лы сөз еткенде, осы мәселеге діннің, дінге Патша үкіме- 
ті саясатының көп эсер еткендігін, Россияда екі Россия: 
бірі — отарлаушы патша үкіметі, орыстың помещиктері 
мен чиновниктері, миссионерлері, казактары бар екенді- 
гін, сонымен қатар, екіншісі — орыс халқының, езілген 
еңбекші шаруаның озық мәдениеті мен әдебиетінің, ре- 
волюцияшыл демократтары мен ұлы жазушыларының 
отаны болды.
Зеңбірек «тілімен» сөйлеген — орыстық генералда- 
ры, казактары, чиновниктері. Патша генералы Скобе- 
левтің Орта Азия халықтарын жаулау, отарлау тәсілде- 
рі туралы «Прошлое Казахстана» деген кітапта былап 
делінген: «Скобелев, сам ответственный за убийство при 
Геок-Тепе 8000 без защитных текинцев, оправдывал свое 
поведение тем что продолжительность мирных отноше­
ний азиатами прямо пропорциональна насилию, которые 
вы учиняете над ними. Скобелев заявлял: «чем сильнее 
вы бьете их, тем дальше после этого они будут пребы­
вать в спокойствии. Моя система состоит в том, чтобы 
бить сильно и бить до тех пор, пока полностью не будет 
сломлено сопротивление, затем сразу установить поря­
док, прекратить избиения и стать добрым и гуманным»2
Патша үкіметі қарулы күшке коса, Россия империя- 
сыныц баска да аймақтарындағыдай, Қазақстанда да 
миссионерлік саясат жүргізіп, қазақтарды христиан ді- 
ніне бағындырмақ та болды дедік. Осы миссионерлік 
саясатты қазақ даласында іске асырмақшы болғандар- 
дың бірі, XIX ғасырдағы Россия патшалығыныц мемле- 
кет қайраткері, «Сібір қырғыздары туралы уставтың» 
жобасын жазған М. М. Сперанскийді сынай келіп, Шо- 
қан: «Бізді қайран қалдырғаны сол Сперанский өзінің 
«мекемесі» жайында айтқанда, қазақтар — сөз жүзінде 
ғана мұсылмандар, сондықтан оларды христиандыққа, 
т. б. дінге айналдыру оңай. Бұл салауатты, ақылды 
адамның осындай надандық, тағылық ілімді уағыздау- 
шы таратушы болуына не зор келді екен?.. Казақты 
христиандыққа айналдыру саяси жағдайға сай келтағғр 
тін еді»3,— деп көрсетті.

жүктеу/скачать 4,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: