«Азған елдің молдасы. Үлкен болар салдесі. Аса бауыр кылмақыз, Онын рас емес алласы». Ыбырай Алтынсарин

уап салалы екендігі, оның ағартушылық майданының 
әр саласында еңбек еткен ұлы педагог, көрнекті ғалым, 
белгілі жазушы болгандыгы көрінеді.
Енді біз ағартушы творчествосының тек бір саласы- 
на, атап айтқанда оның дін туралы пікірлеріне ғана ток- 
тал мақпыз.
Қараңғылық пен надандыққа қарсы саналы күрес 
жүргізген Ыбырай дін мәселелерін талқылауга, зерттеу- 
ге көп мән берді, діни көзқарасқа гылыми көзқарасты, 
діни оқу орындарына азаматтық оқу орындарын қара- 
ма-қарсы қойып, дінді, діни оқудың иелерін қатты сы- 
нады, дінмен күресудің негізгі жолдарын, бағыттарын 
көрсетті. Ыбырайдың дін туралы пікірлері оның ғылы- 
ми-педагогикалық еқбектерінде, мектептердегі оқу жұ- 
мысының барысы туралы баяндамалары мен жазбала- 
рында, жылдық есептері мен хаттарында және көркем 
шығармаларында бейнеленді. Ислам діні жөнінде «Ша- 
риатлы-ислам» деген еқбек жазды.
Алдымен Ыбырайдың «құдай» туралы түсінігін тал- 
дайық. Құдайға байланысты Ыбырай мен Абай түсінік- 
терінде көгі ортақ белгілер бар. Діннің көп қағидалары- 
ның жалғандығын, дін иелерінід надандығын екеуі де 
ашық айтады. Сонымен қатар екеуі де бір жаратушы 
бар дегенді мойындайды. Бұл пікір, әсіресе Ыбырайдың 
«Лұқпан әкім» атты әңгімесі мен Абайдың «Сократ ха- 
кімнің сөзі» деп аталатын шығармаларында айқын аң- 
ғарылады. Екеуінің кұдай туралы түсінігі деистік 1 тү- 
сінік.
«Лұқпан әкім» әңгімесінде Лұқпанды қолдай оты- 
рып, Ыбырай Лұқпан мен бір сопыны айтыстырады. 
Ағартушының құдай жөніндегі түсінігін аңғару үшін 
және оның дін иелерімен жүргізген идеялық күресін бі- 
лу үшін біз бұл қысқа әңгімені толық келтірелік.
«Лұқпан әкімге бір сопысымақ адам бір жиылыста 
айтты:— Сіздің ауруға ем етуіңіз күнә, құдайдың жі- 
берген қаза-бәлесіне себеп табамын деген құдайға қар- 
сылық болып табылады деп білемін,— деді.
Лұқпан айтты:
— Олай болса, сол аитқан сөзіңіз жазылған кітапты

жүктеу/скачать 4,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: