Тіс сөзіне қатысты фразеологизмдер:
| |
Есім фразеологизмдер: а) сүт тіс, күрек тіс, сиыр тіс, бұзау тіс, қасқа тіс, маңдай тіс, ақыл тіс, ұры тіс, азу тіс, қой тіс, жылқы (ат) тіс, ит тіс, сойдақ тіс, қашау тіс, сары тіс, маржан тіс, ұрғашы тіс, еркек тіс (тараққа қатысты) т. б.
ә) тіс қаққан, тісі шыққан, тісі қаладай, тіске басар, тіс тимеген, тісі меруерттей т. б
| |
Етістік фразеологизмдер: тісің барда ысқыр, тісін батырды, тіс жарды, тіс жармады, тісі батпады, тісін басты, тіске басты, тісінен шыгармады, тісін қайрады, тісі шықты, тісі тісіне тимеді, тісің барда ысқыр, тіске сыздық етті, тісінің сыздығына сақтады т.б.
|
| |
Бел сөзіне қатысты фразеологизмдер:
| |
Есім фразеологизмдер: а) кұмырсқа бел, күзен бел, таспа бел, қақпан бел, күдері бел, қынай (қынама) бел, бұран бел, қыз бел, асқар бел, аш бел, т. б.
ә) бел ағаш, бел бала, бел құда, бел омыртқалы орақ, белі жоқ, бел ауру, бел күрек, бел ата (сы), елді атабел немересі, бел орта, бел ортасында, т. б.
| |
Етістік фразеологизмдер: байлады (буды), бел бермеді, бел (і) кетті, бел көрді, бел көрсетті, бел қайысты, бел қылды, бел ұстасты, бел шешпеді, бел шешті, бел бүкпеді, белі бүгілді, бел көтерді, бел болды, белге шықты, бел жазды, бел суытты, белін сындырды, белі ауырмайды, бел асты, белі шойырылды, белге көтерме болды, бел күшке кірісті, бел қызығын көрді, бел омыртқасы үзілі шықпай жатып т. б.
|
Тілдегі кез келген сөз фразеологизмдерге ұйтқы сөз бола алмайды. Халықтың өзімен қоса жасасып келе жатқан байырғы сөздік қордағы сөздер ғана ұйытқы сөз бола алады. Сөздің сапа жағынан қаншалықты дамығандығын көрсететін бірден-бір белгі — оның көп мағыналық сипат алып, туынды мағынада жұмсалып, әлденеше фразеологизмдерді тудыруға себеп болуыңда. Осы ретте қазақ тіліндегі фразеологизмдерді жасаудағы анотомиялық атаулардың қызметі айырықіпа екендігін атай кеткен жөн. Әсіресе көз, қан, бас, ауыз, қол, бет, аяқ, жүрек, тіл, қүлақ, қабақ, төбе, кеуде, көкірск тәрізді адамның дене мүшелері сөзге арқау, ойға тірек-гаяныш болып, тіліміздегі фразеологиэмдердің бай қорын жасаудағы мінсіз қызметі бір төбе екендігін анықтадық.
Достарыңызбен бөлісу: |
