Мақал-мәтелдрер жайдан-жайайтылмайбелгілімақсаттыойды жүзегеасыруүшін, тындаушыныңжансезіміне ерекшеәсеретуүшінқолданылады. Фразеологизмдерсияқтымақал-мәтслдер де әбденқалыптасқан, орныққан, орныбекемболады.
Атасызүй – батасыз, Анасызүй – панасыз.
Сыртқытүріжағынаняғниөздерінінсемантикасы мен құрылымқұрылысыжағынанмақал-мәтелдердін, фразеологизмдерденелеуліөзгешеліктеріболады. Фразеологизмдердіңмағыналарыастарлыбейнелеумәндекеледі. Ал мақал-мәтелдердінкөпшілігіигіқасиеттергеүндеу, уағыздаусипатында_ болады.
Мақал мен мәтелдер қаншалықтыауысмағынадаайтылғанымен, құрамындағы сөздерөзініңбайырғылексикалыкмағыналарынанқолүзіп, оншатасаланбайды. Мақал мен мәтелдер де мән-мағы насымен қатар құрылым-құрылысы жағынан да сан түрлі болатындығы белгілі.Өзінің құрамы жағынан фразеологизмдерге мақалдан гөрі мәтелдер бір табан жақын келеді. Мақал белгілі бір ұғымды тікелей білдірсе, мәтел белгілі бір ұғымды жамалап,меңзеп,тұспалап атайды.
Омономия мен көпмағыналылық (полисемия) құбылыстарымегізіненжекесөздердіңарасындажиіүшырасады. Ал фразеологизмдергебұлқүбылысоншатәнемес. Дегенменбұлардыңарасынан да ара-тұракездесіпқалады. Әсіресе омонимия кұбылысыфразеологизмдердентымсирекбайқалады. Мысалы:
1. Жүзіқайтты — кесу-шабуқұралдары-іьщөткіржағыжапырылып, майырылыпқалды.
2. Жүзіқайтты — тауышағылып, беттейалмады.
1. Аузыберік — оразаұстаған, аузыораза. 2. Аузыберік — сыр сақтағыш, құпияғаберік. Омонимия болу үшінсөздердіңтүп-төркінібөлекболуықажетсияқты.
Фразеологизмдердентуатынкөпмағыналықекітүрліжол-мен жасалады. Оныңбірі — жалғасатуады, екіншісі — жарысатуады. Мәселен, атүсті дегентұрақтытіркестіңедалғашқымағынасы, сөз жок, атүстіндетұруменбайланыстышыққан. Содансоң осы ұғымғачжалғастырыпқолдануарқылыүстірт, үстіртінмағынасыпайдаболған. Сол сияқтықартайғанбүркіттіңтұгырдаорныгыпотыраалмауынадамғаауыстырып, бейнелепқолдануарқылысоңғыекімағынажарысашыққандығынаң-ғаруқиынемес. Жеке сөздіңкөпмағыналылыгы мен фразалықтіркестердіңкөпмағыналылығыныңдамуындабірыңғайжалпыортақ .заңдылықтар бар. Фразеологизмдердің де көп мағыналығы да негізгізаттықмағынаданөрбиді. Туындымагынасолалғашқылексикалықмағынаныауыстырып» қолдануданкеліпшырады. Мәселен, иі қанды (жетті) дегентұрақтытіркестіңеналғашқымағынасыилегензаттыңилеуінжеткізу, әбденжұм-сартып, жұмсаққалыпқакелтіруболса, одансоцбірнәрсеніәбденжетілдіріпшыңдапкемелінекелтіруүғымыкеліпшықты. Соңғыфразеологиялықтуындымағына, сөзжоқалғашқымағынаныңнегізіндежалғасапайдаболды. Қейжағдайдажалғаспалымағынаменжарыспалымағынабір-бірінеұласып, үсті-үстінетуындымагынажамайберуімүмкін. Мәселен, зәріқайттыдегеннен; а) уытарады; ә) жылибастады; б) ашуыбасылдыдегенүштүрлімағынатуындаған. Бойдағыудыңтаралуынтабиғатқұбылысынаоданкейінадамныңмінез-құлқынабейнелепқолдануарқылытуындымағыналарбір-бірінеұласыпотырғандығыайтылғанойғаайқындәлел бола алады,
