Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы мен диалектологиясы Емтихан сұрақтары

Фразеологиялықсинонимдердіңқалыптасужолдарынкөрсетіңіз. мысалдармендәлелдеңіз

жүктеу/скачать 259,24 Kb. бет 32/60 Дата 15.02.2023 өлшемі 259,24 Kb. #68253

Бұл бет үшін навигация:

• 53 Фразеологиялықантонимдергесипаттамаберіңіз, құрылымдықерекшеліктерінебөліп, мысалдармендәлелдеңіз.

52. Фразеологиялықсинонимдердіңқалыптасужолдарынкөрсетіңіз. мысалдармендәлелдеңіз Фразеологиялықсинонимдер — мән–мағынасыжағынанүйлесекеліп, бірініңорнынабірібаламаболыпқолданылатын тұрақтытіркестер. Қазақтілі лексика синонимдергеқандай бай болса, Фразеологиялықсинонимдерге де соншалықты бай. Бірақоларөздерініңстильдік, мағыналықерекшеліктерінсақтапотырады. Мысалы, аза бойықазаболды, аза бойытіктурды, азар да безерболды, ат-тонын ала қаштыдегендемән-мағынасыжағынанбір-бірінежақынкелгенімен, іштейөзіндікерекшеліктері бар. Сол сияқтыалғаны ас болмады, алғаныкөзіненшықты, жегеніжелімболды, жегеніжелкесіненшықты, ішкен-жегені мұрынан шықтыдегендер де белгілібірұғымды, жан-жақты сипаттап тұрғанымен, стильдікмәніжағынанбірдейемес. Фразеологиялықсинонимдердерұғымыжағынанбірінен-бірісатылапөсіп, күшейіпотырады. Мысалы, көз (кірпік) ілмеді, көзшырымыналмады, түнбаласынакірпікқақпады, түнұйқысынтөртбөлді, көрертаңдыкөзіменаттырдыдегендеәрбірФразеологиялықсинонимдерніңалдыңғысынансоңғыларыныңқарқыны басым болыпкеледі. Фразеологиялықсинонимдерсындықжәнеүстеулікмағынада да кездеседі. Мысалы, сулулықтыбейнелегенде: ай десеаузы бар, күндесекөзі бар, туғанайдай, үріпауызғасалғандай, ай қабақ, алтын кірпік, қызылерін, еліктіңбаласындай, қыздыңбаласындай, ай мен күндей\ байлық, туралы: төрттүлігі сай, төртқұбыласытүгел, бес енесібестен, не ішем, не жейімдемейді, ішкеніалдында, ішпегеніартында, үріпішіп, шайқаптөгіпотыр; қаттыауырыпжатқанадамжайлы: әлүстінде, өлімхалінде, өлімаузында, өлі мен тірініңарасында, біраяғыжерде, біраяғыкөрдедегентіркестерқолданылады. Фразеологиялықсинонимдеркеркем образ жасаудажиіқолданылады. 53 Фразеологиялықантонимдергесипаттамаберіңіз, құрылымдықерекшеліктерінебөліп, мысалдармендәлелдеңіз. Фразеологиялықантонимдер Құрылымдық ерекшеліктері Фразеологизмдермән-мағынасыжағынан бір-бірінеүйлескеліп, өзарабір-бірімен синоним болыпжұмсалатындығысияқтыбұлармән-мағынасыжағынанқарама-қарсыболып та қолданылабереді. Тұрақтытіркестердіңарасындағыосындайкереғарқұбылыстардыфразеологиялықантонимдердепатауғаболады. Фразеологиялықантонимдернегізіненекітүрліболыпкеледі: тұрақтытіркестердің өзішіндегікомпоненттердібасқасөздерменалмастыруарқылыжасалады. Мысалы, атышықты—атыөшті, атізінсалмады —атізінқұрғатлады, ашық мінез — тұйықмінез, әлікірді—әлікетті, баққонды— бақ гайды, беделіартты — беделітүсті, бетіненотышықты — бетіБұлкетпеді, Бұлдүние — о дүние, ер жүрек — қоян жүрек, есінетүсті — есіненшықты, жүрекжұтқан — су жүрек, жолыңагүлбітсін — жолыңажуашықсын т. б. құрылымы-құрылысыжағынанмүлдебасқасөздерденжасалады. Мысалы, сорысорпадайқайнады — көзіашылды, шөліқанды — қаныкепті, өркеніңөскір — желкеңқиылғыр, сабыретті — дегбіріқалмады, салт басты — үйлі-ба- ранды, оңжақ, (босаға) — жат есік, еңкейген шал — еңбектегенбапа, әлісүйек — етітірі, аузыңа май — жағыңқарыссын, айыоңынантуды — жолыболмады, еңбегіқатпаған — тісішыққан т. б. жүктеу/скачать 259,24 Kb. Достарыңызбен бөлісу: