46. Көнергенсөздер, түрлерінесипаттамаберіп, ерекшеліктерінмысалдармендәйектеңіз. Тілдіңсөздіққұрамыбаяуболса да үнеміөзгеріпотырады. Себебіхалықтыңәлеуметтікөміріндегі: өнеркәсіптегі, ауылшаруашылығындағы, ғылымдағыжәнетехникадағы, өнер мен мәдениетсаласындағыәркезгі даму, олардағыертелі-кешкіжаңалықтарлексикаға да үнеміыкпалыңтигізіпотырады. Осы реттекейбірсөздіңқолданылуаясыбірте-бірте тари бастайды не кеңитүседі. Ал жекесөздіңқолдануданжалпышығыпқалуыбірден бола қоймайды. Өткендәуірлердеболғанкейбірнаным, әртүрліәдет-ғұрып, күнделіктіпайдаланыпкелгенжекелегенүймүлкі, шаруашылықбұйымдарыхалықтұрмысындабірте-біртеазайып, кейінақырымүлдемжоғалыпкетеді. Соларғақатыстысөздер мен атаулар да ескіребастайды, өтесирекқолданылатынболады. Мысалы би, болыс, старшын, елубасы, онбасы, отарба, қосын, бәйбіше, тоқал, әмеңгер, күндес, сеп, ояз, дулыға, шарайна, дуан, ұя, пері, періште, дию, азан, ысқат, өлара, сәукелет.б.Міне, бұлартілдекөнергенсөздердепаталады. Көнергенсөздерарахаизмжәне историзм болыпекігебөлінеді. Архаизм - көнергенсөздер. Бұғанескіәдебиеттердекездесетін, қазіргікездежиіқолданылмайтынсөздер, сөзтіркестеріжатады. Мысалы, аэрофлот,адрес,таможня,станция, рыноктық. Историзм тарихисөз — атапбілдіретінзаттары мен құбылыстарыөмірдежоқ, көнеріпқолдануданшығыпқалғансөздер мен тұрақтысөзтіркестері. Мысалы, уез,барымта,болыс,нөкер,батырақ. 47. Неологизмдер. Жаңаатаулардыңқалыптасу, жасалуерекшеліктерінхронологиялықкартағатүсіріңіз, мысалдарменсипаттамаберіңіз.
Неологизмдер
Жасалуерекшеліктері
қоғамдағысаяси, мәдени, экономикалыққатынастардың, ғылым мен техниканыңдамуынабайланыстытілгеенгенжаңасөздер мен сөзтіркестері, фразеологиялықоралымдар. Неологизм лексикалық және семантикалық. болыпекігебөлінеді. Лексикалықнеологизмгежаңаұғымдардыңтууыменбіргепайдаболғанжаңатерминдержатса, семантикалық неологизм депсөзбе-сөзаударуарқылытөлсөзгеқосылғанжекемағынаныайтуғаболады. Мысалы, кесте (таблица), шөгінді (осадки), т.б. Неологизм сөзжасамдық калькалау, (макроұя, кодтану), сондай-ақ морфологиялық, синтаксистік-морфологиялық, семантикалық-морфологиялықтәсілдерарқылыжасалып, тілдіңсөздікқұрамынбайытады.
Неологизм төрттүрліжолменжасалады.
Бұрын-соңдытілдеболыпкөрмеген, жаңаұғымдардыңпайдаболуыменбайланысты. Мысалы, революция, колхоз, совхоз, кино, театр, телевизор, спутник, ракетчик, бригада, фермер т. б.
Бұрыннантілде бар атаулардыжаңартып, ескініжаңғыртып, жаңашамәнберіп, түрлендіріпқолданунегізіндепайдаболады. Неологизмдердіңұлттықтілдіңбайып, дамуыүшін, оныңжаңамағыналысөздерментолықтырылыпотыруыүшінмәнізор. Мысалы: зейнетақы, жарғы, төлемақыжәнет.б.[2]
