Педагогикалық үдерістің қозғаушы күштері, объективті және субъективті қарама-қайшылықтар.
Тұлғаны қалыптастыру ұзақ процесс, ол қарама-қайшылықтарды шешумен бұл іс-әрекеттегі ересектердің мәдениеттердің заттық өзгерілген формасын субъектінің әрекеттік қабілеттеріне өзгерту мен көзқарас формасындағы адамзаттың әрекет күштері мен қабілеттерінің заттық формаға ауысуының бірлігі (Ж.М. Абдильдин). Демек, егер педагогикалық процестің түпкі мақсаты адамның тұлға ретінде қалыптасуы болса, онда педагогикалық процестің элементар бірлігі, оның «кереге көзі» бастапқы абстракция болып «қалыптасудың қас қағым сәті» болуы керек. Нақтылы шындықтан тыс алынған педагогикалық ситуация тұлға қалыптасуының қас қағым сәті ретіндегі педагогикалық ситуация бастапқы абстракцияның көрсеткен талабына қатысушылар, негізгі қарама-қайшылықтардың ерекшеліктеріне толық сәйкес келеді.
Қарама-қайшылық педагогикалық процестің қозғаушы күші. Оқыту процесінде кездесетін қарама-қайшылықтарды шешу оқыту процесінің қозғаушы күші болып табылады. Оқу процесінің негізгі қозғаушы күші оқушылардың алдына қойып отыратын мұғалімнің міндеттері мен оларды орындауға қажетті оқушылардың білімдері, іскерлігі және ақыл-ойлары арасындағы қарама-қайшылық. Басқа қарама-қайшылықтар, оқу материалын баяндау жүйесі мен оқушылардың меңгеруі арасында, мұғалімнің түсінігі мен оқушы түсінігі, теориялық білімдер және оларды тәжірибеде қолдану, оқу процесіндегі қиындықтың деңгейлері, сипатын дұрыс анықтау және оларды оқушылардың түсінуі, мұғалімнің материалды жатық баяндауы және әрбір оқушының оны түсінуі араларында болады.
Мысалы, ынтымақтастық педагогикасы дәстүрлі педагогиканың кемшіліктерімен күресіп, ондағы көптеген қарама-қайшылықтарды шешуге атсалысты. Олар: оқушылардың қызығушылығы және сабақ тақырыбы арасындағы қайшылық.
Оқушылардың пікірінше мұғалімдермен жанжалдасуының себептері:
Мұғалімнің оқушының намысына тиіп, дөрекілік, ұстамсыздық көрсетуі.
3. Мұғалімнің сабақты қызықсыз өткізуі, соның салдарынан оқушылардың үй тапсырмаларын орындауға ынтасының болмауына және сабаққа қатыспауына әкеп соқтырады.
