Б. Б. Мамраев- филология ғылымдарының докторы, профессор

8 
 
көшбасшысы  деген  қастерлі  атақты  бергені  тарих  бетіндегі  Қазақ  мемлекетінің  кемел  келешегін 
аңғартты.  2012-жыл  басында  өткен  парламент  сайлауы  қазақстандықтардың  президент  саясатын 
толық қолдайтынын барша әлемге әйгіледі,ертеңгі күнге зор үмітпен қарайтынын да көрсетті. Елбасы,  
ұлт  көшбасшысы  Н.Ә.Назарбаевтың 
биылғы  «Әлеуметтік-экономикалық 
жаңғырту-Қазақстан 
дамуының басты бағыты» атты халыққа жолдауында көрсетілген, 2012 жылы істелуі тиіс 10 бағытты 
қамтитын  басымдықтар  қазақстандықтардың  елбасына  деген  сенімін  қүшейтіп,жігерлерін  шыңдады. 
Жолдаудан  кейін,  әрбір  облыс  пен  өңірлерде  өткен  жергілікті  әкімдер  есебі,  министрліктердегі 
өткізілген  кеңейтілген  алқа  мәжілістерінде  есепті  жылдағы  атқарылар  шаралар  баспасөз  құралдары 
арқылы  таратылып,  нақты  жұмыстардан  халық    хабардар  болды.  Қарапайым  халыққа  жақын  өзекті 
мәселелер:  Жұмыспен  қамту,  қолжетімді  баспана,  өңірлерді  дамыту,мемлекеттік  қызмет  көрсету 
сапасын  арттыру,  кадрлар  әлеуетін  арттыру,  сот  және  құқық  қорғау  жүйесін  жаңғырту,  адами 
капиталдың сапалы өсуін қамтамасыз ету, зейнетақы жүйесін жетілдіру, индустриялық-инновациялық 
жобалар,ауыл  шаруашылығын  дамыту  ел  дамуының  басымдықтары  ретінде  баяндалды.  Еліміз 
экономикасының  негізгі  тірегі,  мұнай-газ  өндірісі шоғырланған  Атырау  аймағының  кемел  келешегі  де 
елбасы  жолдауында  айқын  аңғарылады.  Жолдаудағы  «Атырау  мұнай  өңдеу  зауытында  құны  1,7 
миллиард доллар тұратын мұнайды терең өңдеу кешенін құру»,  «Құны 6,3 миллиард доллар тұратын 
Атырау газ-химия кешенінің жобалық қуатын қамтамасыз ету»-деген нақты жоспарлар халықты жаңа 
жұмыс  орнымен  қамтып  қана  қоймай,  өңірлерді  дамыту,  шағын  мұнайшы  кенттері  проблемаларын 
шешу  мәселесінде  де  басшылыққа  алынатын  болады.  Мұнайлы  өлкенің  қарышты  дамуында  адами 
капиталдың  сапасына  да  ерекше  мән  берілетін  болады.  Тарих  парақтарына  көз  жіберсек,мұнайлы 
өлкенің негізгі байлығын игеретін басты тұлға,кадрлар мәселесі туралы қол жеткен тәжірибе барлығы 
анықталады. 
Қазіргі  кезеңде  біздің  еліміз  үшін  дүниежүзілік  озық  тәжірибеге  негізделген  индустриялды-
инновациялық стратегияны қалыптастырудың маңызы өте зор. Дамыған өркениетті елдердің барлығы 
белгілі бір тарихи кезең бойында физикалық еңбекті қажет ететін өңдірістен капиталды,  технология 
мен  ғылымға  негізделген  өндіріске  дейінгі  жолдан  өтті.    Қазақстанға  да  осындай  жолдан  өтуге  тура 
келеді. Шикізатқа ғана бағыт ұстаған ел болып қалмаудың амалы ғылым мен техниканың жетістігіне, 
жоғары  технологияға  сүйенген  дүниежүзілік  стандартқа  сай  сапалы  өнім  өндіретін  өнеркәсіп 
орындарын дамытуға оның өзі заманауи мамандарға тікелей байланысты. 
 Ғылыми-техникалық 
прогрестің, 
технологиядағы 
өзгерістердің 
сұранысы 
және 
перспективаларын жетік  білетін,  еңбекті  ұйымдастыру  мен  өнім  сапасын  әлемдік  үлгіде  жолға  қоюға 
қабілетті,  ой-өрісі  кең,  парасатты  мамандар  қажет  екендігінің  маңызы  күн  өткен  сайын  арта  түсуде. 
Тарихқа  көз  жүгіртсек  қазақстанда  білікті  мамандарды  дайындау  процесі  ұзақ  жолдан  өтті.  1921 
жылдың  ақпан  айында  Қазақ  Автономиялық  Республикасы  үкіметі  кәсіптік  техникалық  білім  берудің 
бас комитетін құрды. Осы жылы кәсіптік оқу орындарының саны 30-ға жетіп, оларда 2000 жас оқыды.  
1930  жылдары  ұлттық  мамандарды  дайындаудағы  оң  өзгерістер  Кеңес  үкіметінің  «іс  тетігін 
кадрлар  шешеді»  деген  партиялық  ұранына  байланысты  басталды.  Мұнайлы  өлкеде  1930  жылы 
алғашқы  мұнай  техникумы  ашылды.  Қазақ  жастары  үшін  инженер  кадрларын  даярлайтын  қазақтың 
кен-металлургия институты ашылды. Мұнайшы қазақ инженерлерін дайындауда алғашқы талпыныс – 
мұнайшы-жұмысшы  факультеті  дүниеге  келді.  Талантты  қазақ  жастары  Мәскеу,  Ленинград,  Баку 
мұнай  институттарына,  өнеркәсіп  академияларына  жіберілді.  1960  жылдары  Қазақ  политехникалық 
институтының негізі қаланып, мұнайшы инженерлер дайындайтын жаңа  мамандықтар ашылды. 1970-
1990  жылдары  мұнайлы  өлкеде  Жаңаөзен  мұнай  техникумы,  Атырау  мұнай-газ  институты,  Ақтау 
политехникалық  институты  ұйымдастырылды.  1970  жылдардың  ортасы  мен  1980  жылдардан  бастап 
мұнай-газ өнеркәсібіне жергілікті халық өкілдерін маман кадр ретінде даярлау, оларды тұрақты жұмыс 
орнымен қамтуда келеңсіз жайлар қалыптаса бастады.  
Оның  бастысы  1)  Одақтас  республикалардан  мамандарды  мемлекеттік  ұйымдық  тартудағы 
көрсеткіш сұраныстан асып кетті.  
1962-1965 жылдары Қазақстан өнеркәсібіне 112400, 1971-1975 жылдары 30462 маман келді.  
1934 жылы мұнай өндірісінде қазақтар үлесі 73,8 пайыз болса, 1977 жылы 4134 маман, яғни 22,5 
пайыз, 1983 жылы 4303 маман, яғни 22,8 пайыз көрсеткішті әрең құрады . 
Әсіресе, Маңғыстау түбегіне Әзірбайжаннан, ал Теңізге Волгоградтан, Қарашығанаққа Саратов, 
т.б. облыстан келгендер жыл сайын көбейді.  
2) Мұнай-газ кен орындарын игерудегі вахталық жұмыс әдісі. 1990 жылы теңіз кенішінде 27 мың 
вахталық  әдіспен  еңбек  еткен  мамандар  болса,  оның  19  мыңнан  астамы  басқа  республикалардан 
келді.  Мұнай-газ  өнеркәсібінің  тікелей  Одақтық  министрлікке  бағынуына  байланысты  бірінші  кезекте 
әлеуметтік-тұрмыстық  жағдай  сырттан  келгендерге  жасалды.  Бұл  кезде  республикада  1985-1990 
жылдары  16-30  жас  аралығындағы  325  мың  жұмысыз  болды.  Оның  ішінде  мұнайлы  облыстар: 
Атырауда 9,1 мың, Оралда 7,9 мың, Ақтөбеде 8,6 мың жұмыссыз тіркелді . 

9 
 
Еліміз тәуелсіздікке қол жеткізгеннен кейін ұлттық мұнай-газ маман-жұмысшы кадрларды даярлау ісіне 
баса  көңіл  бөліне  бастады.  Алайда  бұл  істе  тыңғылықты  атқару  мүмкін  емес  еді.  Өтпелі  кезеңде 
өнеркәсіп ошақтарының жұмысы қатты құлдырап кеткен тұғын. Сондықтан Үкімет 1996 жылдан бастап 
бұл мәселені шешу үшін арнайы бағдарлама бекітті.  
Бағдарламаға  сәйкес  кәсіптік-техникалық  мектептер  мен  орта  техникалық  колледж,  училищелерді 
ашу  міндеті  қойылды.  1991-1997  жылдар  аралығында  техникалық  бағыттағы  жоғары  оқу  орындарына 
оқуға  түсу  көрсеткіштері  тым  төмен  болды.  Оған  негізгі  себептердің  бірі  мектеп  бітірушілер  мен 
техникалық  сала  бойынша  жоғары  оқу  орындарының  арасында  еш  байланыстың  орнамауы.  Екінші 
жағынан,  Кеңес  Одағы  кезінде  техникалық  бағыттағы  оқу  орындарына  арнап  жасалған  стандарттық  оқу 
бағдарламасы  ескіріп,  енді  Қазақстан  өз  экономикасын  нарықтық  жағдайға  бейімдегеннен  кейін,  ол 
бағдарламаның Білім Министрлігі кұрастырған жаңа стандартқа сай болуына кедергі жасады. Сол себепті 
техникалық  сала  бойынша  жоғары  және  орта  техникалық  оқу  орындарына  нарықтық  экономикаға 
бағытталған жан-жақты терең қамтылған бағдарлама жасау Білім министрлігінің негізгі міндеттерінің біріне 
айналды.  Әсіресе  инженер-техник  мамандарын  оқытуға  баса  көңіл  бөлінді.Республикада  қол  жеткен 
мұнайшы  мамандарды  дайындаудың  Отандық  тәжірибесін  саралай  отырып,  алдағы  уақытта    елбасы 
жолдауындағы міндеттерді атқаруға қабілетті маман дайындауда мән берілетін кейбір проблемалалық 
мәселелерді көрсетуге болады. 
1. Жоғары білімді мұнайшы мамандарды дайындау бағыты. 
Қазіргі  уақытта  жоғары  білімді  мұнайшы  мамандарды  дайындауда  Ұлттық,  Мемлекеттік  және 
жеке меншік түріндегі жоғары оқу орындары жүйесі қалыптасқан. Олардың ішінде қазіргі күн талабына 
лайықты  төмендегідей  оқу  орындары  бар:  Қазақ-Британ  техникалық  университеті,  Қ.Сәтбаев 
атындағы  Қазақ  Ұлттық  техникалық  университеті  т.б.  Дейтұрғанмен,  оқу  орындарының  техникалық 
зертханалық  құрал-жабдықтармен  қамтамасыз  етілуі,  оқытушы  профессор  құрамының  біліктілігінің 
төмендеуі,  яғни  мамандар  еңбегіне  ақының  аз  төленуі,  қазірде  кезек  күттірмей  шешуді  талап 
етеді.Бүгінгі күні Мұнай-газ кен орындары ашылуы қиын, үлкен біліктілікті талап етеді. Сондай-ақ кен 
көздері  құрлықтан  теңіз  бетіне  жақын  орналасқан.Соңғы  кездері  табылған  Мұнай-газ  құрамы 
химиялық өте күрделі қосынды ретінде. Сондықтан жоғары оқу орындары: 
1.  Норвегия,  Мексика  елдері  тәжірибесімен  теңізде  жұмыс  жасауға  машықтанған  мамандар 
дайындау. 
2.  Мұнай-химия  класстерін  қалыптастыруда  мұнайшы-технолог  мамандарын  дайындауға  күш 
салу. 
3.  Мұнай  өндіруші  компаниялардың  шет  елдік,жартылай  шет  елдік  және  Отандық  бизнеске 
тәуелді болуы себепті болашақ мұнайшылар бизнес және экономика саласында жетік білуі міндетті. 
2. Орта арнаулы мамандар даярлау бағыты. 
Техникалық  және  кәсіптік  білім  беру  кадрларды  даярлау  және  кәсіптік  білім  беру  жүйесінің 
базалық  деңгейі  болды  әрі  білікті  жұмысшы  кадрларды  және  қоғамдық  пайдалы  кәсіптік  қызметтің 
барлық  негізгі  түрлері  бойынша  техникалық  және  қызмет  көрсету  еңбегінің  мамандарын  даярлауға 
бағытталды.  Бұл  жердегі  негізгі  мәселе  Отандық  және  жеке  меншік  колледждер  даярлайтын 
мамандарды  жұмыспен  қамтамасыз  ету  және  оқу  орындарының  тәжірибе  бағытында  мұнай 
компанияларымен байланысын күшейту. 
3. Мамандарды өндіріс базасында даярлау, қайта даярлау. 
Бұл  белгілі  бір  мамандығы  жоқ  жастар  үшін  ғана  емес,  қосымша  мамандық  алуға  талпынатын 
жастар  үшін  де  өте  тиімді.  Себебі,  жеке  меншікке  негізделген  мұнай  компаниялары  мамандарды 
сырттан  алғанша  өздерінде  даярлағанды  басымдық  көреді.  Оның  негізі  әр  компания  жылдық 
табысының  1,0  пайызын  маман  дайындауға  жұмсауға  міндетті.Мұнай-газ  саласын  мамандармен 
қамтамасыз етудегі  тәжірибені ыждағатты түрде зерттеп, пайымдаудың озық жақтарын бүгінгі күннің 
қажетіне  орай  пайдаланудың  практикалық  маңызы  ерекше.  Ұрпақтар  сабақтастығын,  өндірістік 
дәстүрлер  жалғастығын  қамтамасыз  ету  тұрғысынан  да  ,  ол  мұнайшылардың  жаңа  буынын 
қалыптастыруға, оларға ұлтжандылық тәрбие беруге көмектеседі. 
 
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:  
1.  Назарбаев Н. Қазақстан жолы. – Астана, 2007. – 372 б. 
2.  Назарбаев Н.Ә.Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту,Қазақстан дамуының басты бағыты:Ел 
президентінің Қазақстан халқына жолдауы.27-қаңтар 2012 жыл. 
3.  Қазақстан Мұнай-газ стратегиясы. – Алматы, 2007. – 272 б. 
 
Резюме  
Данная статья посвящена вопросу подготовки кадров нефтегазового комплекса республики на 
основе посланий президента,лидера нации Н.А.Назарбаева народу Казахстана от 27 января 2012года 
 

10 
 
Summary  
This  article  is  devoted  to  the  training  of  oil  and  gas  complex  of  the  Republic  on  the  basis  of  the 
messages of the President, the leader of the nation of the people of Kazakhstan, Mr. Nursultan Nazarbaev, 
January 27, 2012 
 
 
ИСТОРИЯ ОСНОВАНИЯ НЕФТЯНЫХ ПОСЕЛКОВ АТЫРАУСКОЙ ОБЛАСТИ 
 
Л.Б.Бердыгужин, 
д.и.н., АГУ им Х.Досмухамедова 
 
Разведовательные  работы  на  производственной  основе  у  казахстанских  берегов  Каспийского 
моря,  между  реками  Эмба–Урал,  начали  проводиться  одновременно  с  проектом  российского 
правительства по строительству железной дороги Оренбург-Ташкент. В 1892 году общество железной 
дороги  Рязань-Уральск  и  Комитет  геологии  организовали  экспедицию  для  исследования  природного 
богатства    междуречья  Эмба  –  Урал  под  руководством  геолога  С.Н.Никитина.  Впервые  проводив 
разведовательные работы с помощью ручного бурения, С.Н.Никитин 
пробурил
  в Доссоре -6, Ескене – 
1,  Карашунгуле  -  5  скважин.  Глубина  скважин  составляли  6-9  метров.  Заинтересованный  данными 
разведки  юрист-защитник  (адвокат  Л.Б.)  Ю.  Лебедев  в  1892  году  первым  делает  заказ  на  разведку 
месторождения  нефти.  Во  время  проведения  разведовательных  работ  на  местностях  Донгелексор, 
Ащыкудук,  Мунайлы,  Карашунгыл,  у  Н.  Лебедева  закончились  свои  средства.  Кроме  того,  за 
неимением результатов работы, свою разрешительную бумагу он продает наследникам петербургских 
предпринимателей Грума-Гржимайло, Депкела-Майера и Леману всего за 15 362 рублей. В мае 1894 
года  царская  власть  земли  всех  месторождений  между  реками  Эмба-Урал,  где  проводились 
разведовательные  работы,  отдала  во  владение  этой  компании.  Компания  получила  разрешение  на 
проведение  поисковых  работ  на  территории  6  волостей  Гурьевского,  одной  волости  Уральского 
уездов.  
Компания,  названная  первым  нефтяным  товариществом  в  Казахстане,  первоначально  была 
создана  в  Петербурге  под  предводительством  полковника  А.Н.  Лемана,  и  в  1898-1909  годы 
называлась Гурьевское нефтеперерабатывающее учреждение А.Н. Лемана. До 1898 года учреждение 
прорыло
  60  скважин  с  помощью  установок  ручного  бурения  в  Доссоре,  Ескене,  Карачунгуле  и 
Каратоне.  В  начале  1899  года  работой  учреждения  полностью  управлял  сам  А.Н.  Леман,  отчего 
работа заметно прогрессировала. В Карачунгуле в одной из  скважин глубиной в 38-75 м., а именно из 
скважины  №7  в  середине  ноября  1899  года  на  40-метровой  глубине  был  обнаружен  нефтяной 
фонтан. Из скважины, дававшей 22-25 тонн нефти в сутки, было получено 5 тысяч тонн нефти. Это 
был первый фонтан нефти в Казахстане.  
В  12.00  часов  29  апреля  1911  года  на  скважине  №3  в  Доссоре,  где  проводили  свои  работы 
урало-каспийское общество, из глубины в 732 пуд (1 пуд – 0,3048м.) прорвался нефтяной фонтан. Из 
фонтана  в сутки получали 500 000-600 000 пудов нефти. (1 пуд-86,38кг). Фонтан, беспрестанно шел в 
течение  30  часов,  сгорев  почти  полностью,  к  6.20  часам  30  апреля  ослабевает.  1  мая  к  15.30  дня 
фонтан  остыл,  и  скважина  была  закрыта.  Причины  несвоевременной  остановки  скважины,  как  
указывается  в  документах  проверки,  кроется  в  состоянии  производства  на  16  марта  1915  года. 
Бурение  проводилось  методом  Галиции,  то  есть,  предварительно  были  подготовлены  шахты  и 
проводились  специальные  трубы.  Производственная  эксплуатация  скважины  №314  началась  с  3 
ноября 1911 года. 12 сентября 1915 года чиновник по особым делам П. Хворостов в своем донесении 
миграционному комитету Тургая, Уральска  дал следующую характеристику Доссору. 
Доссор находится  в  63  верстах от  порта  Ракуша,  в  108  верстах  от  Гурьева.  Название Доссор 
происходит от нахождения  могилы некоего человека по имени Дос на берегу озера Сорлы. В Доссоре 
пресной  воды  нет.  Питьевая  вода  есть  на  расстоянии  13  верст  близ  колодца  Жанибека,  в  25-30 
верстах  –  в  Ащыкудуке,  в  местности  Блеули.    Месторождение  Доссор  впервые  было  отдано  Ивану 
Стахееву  в  сентябре  1908  года.  В  1911-1915  годы здесь  добывали  нефть такие  общества,  как  Урал-
Каспий, Эмба. Если в 1914 году Урало-Каспийским обществом было добыто 9 692 000 пудов нефти, то 
обществом  Эмба  –  6 525 000  пудов.  По  данным  полиции,  в  1914  году  на  Доссоре  было 
зарегистрировано  1582  человека,  из  них  1297  –  мужчины,  285  –  женщины.  По  версии 
производственной администрации Доссора, в январе 1914 года зарегистрировано 1503 человека, а в 
июне  –  1930.  А  в  1915  году  это  число  достигло  3000.  В  самом  Доссоре  в  частных  домах  и  в  юртах 
жили 143 казахской семьи, то есть, 411 мужчин, 387 женщин.  
Возле колодца Жанибека, близ Доссора, было 143 семьи, то есть, 462 мужчины и 315 женщин. 
В  населенных  пунктах  Ащыкудук  и  Блеули  было  зарегистрировано  50  семей:  149  мужчин  и  133 
женщины.  

11 
 
У  казахов,  живущих  в  самом  Доссоре,  скота  не  было.  Народ  в  других  населенных  пунктах 
держал  скот,  на  чем  и  выживал.  Производство  на  Доссоре  обеспечило  людей  жильем, 
электричеством, теплом; воду доставляли из других населенных пунктов. Казахи, доставлявшие воду, 
сбывали 40-литровые бочки производству по 1 рублю 90 копеек.  
  
Нефтяной  фонтан Доссора прославил  имя  Эмбинского  района  всему миру,  давая  надежду  на 
большие  перспективы.  Хорошо  знакомый  с  нефтяной  отраслю  предприниматель  И.И.Стахеев  12 
апреля 1912 года вместе с Э.Л. Нобелем, Т.В. Белозерским создали акционерное общество нефтяной 
промышленности  и торговли «Эмба».  
 
Общество  «Эмба»  добивается  разрешения  на  эксплуатацию  месторождений  Доссор,  Ескене, 
Макат,  Карачунгул  Гурьевского  уезда  вместе  с  концессионными  землями,  перешедшими  к  нему  по 
соглашению  И.И.  Стахеева  с  М.М.  Леманом.  То,  что  в  районе  Эмбы  найден  богатый  фонд  нефти 
породило на Лондонской торговой бирже огромный переполох, и начался выпуск акций, стоимостью в 
5  млн.  фунтов  стерлингов  (47  млн.  рублей  -  Л.Б.).  Акции  предназначались  освоению  нефтяных 
месторождений на Каспийских берегах, чья нефть считалась легкодобываемой и высококачественной. 
В этих целях были созданы 8 акционерных обществ. Их основной капитал составлял 36 млн. рублей, а 
12 млн. рублей из них были английским капиталом.  
Ангийские  предприниматели  старались  различными  путями  править  нефтяным  эмбинским 
районом.  Во-первых,  создавая  индивидуальные  акционерные  товарищества.  Во-вторых,  добиваясь 
разрешительных    бумаг  на  разведование  и  добычу  с  помощью  русских  обществ.  В-третьих,  войдя  в 
члены русских обществ. 
К  первой  группе  относятся  «Западно-Казахстанское  нефтяное  общество»,  «Урало-Эмбинское 
общество», «Товарищество братьев Нобель», «Северо-Казахстанское нефтяное товарищество». 
Во  вторую  вошли  –  «Эмба-Каспийское  нефтяное  общество»,  «Урало-Каспийское  нефтяное 
общество». 
А  к  третьей  группе  отнесли  общества  -  «Эмба»,  «Урало-Кавказское  акционерное  общество», 
акционерное  общество  «Колхида».  Вышеуказанные  нефтяные  общества  подчинялись  трем  мировым 
промышленно-финансовым группам. 
Это  –  Генеральная  нефтяная  корпорация  России  (председатель  административного  совета 
крупный  банкир  и  промышленник  А.И.  Путилов),  компания  М.  Самьюеля  «Ройял  Дат  Шелл»  и 
«Товарищество  братьев  Нобель».  Финансировали  нефтяные  общества  иностранные  и  российские 
банки,  Русско-Азиатский  банк,  международный  коммерческий  банк  Санкт-Петербурга,  Волжско-
Камский  банк,  лондонский  дом  Розенбергерга,  банк  Вестминстера.  Из  зарегистрированных  11 
акционерных  обществ  напрямую  добыванием  нефти  занимались  три  общества.  Это  нефтяные 
общества  «Эмба»,  «Эмба-Каспий»,  «Урал-Каспий».  Остальные  общества  на  разных  уровнях 
занимались только финансовыми вложениями.  
 
В 1911 году одна из скважин на Доссоре дала 15,7 тысяч тонн нефти. В 1912 году скважина 
№6 дала 18,65 тысяч тонн нефти. Число свкажин в 1913 году было 16, и в них было добыто 117,64 
тысяч тонн нефти. В 1914 году же – 272,74 тысяч тонн.  
Иностранцы  работы  по  добыче  нефти  и  разведованию  вели  традиционными  путями  ручного 
бурения,  перетягиванию.  Для  обработки  нефти  Доссора  в  пристани  Ракуша  на  берегу  Каспийского 
моря были построены два специальных завода по переправеке нефти, на которых добывали 20 млн. 
пудов керосина.  Первые плоды  завод  дал  в  1913  году.  По  данным  Н.Н.  Арсентьева, исследовавшего 
берега Каспийского моря, дана характеристика порту большой Ракуши. 
 
В  «Большой  Ракуше»  жили  рыбаки  некоих  купцов  Рышкова,  Фарфорова.  Также  на  пристани 
были  расположены  керосинные  заводы  обществ  «Урал-Каспий»,  «Эмба».  Было  также  рыбное 
хозяйство Серухина. На пристани находилось 50 казахских домов и 25 кишлаков, маленькая церковь, 
русско-казахская  школа,  работали  лавки  купца  Серухина,  кузница.  Число  жителей  -  около  100 
взрослых.  На  керосинном  заводе  трудилось  около  200  человек.  В  1912  году  общество  «Эмба» 
приобрели для работ в Ракуше автомашины: Бенц-2шт., Мулаг-1 шт.,УНИК.  
Чтобы  доставить  нефть,  добытую  на  Доссоре,  ее  сначала  перевозили  в  большую  Ракушу. 
Через  морскую  пристань  в  Каспийское  море  общества  «Эмба» и  «Урал-Каспий»  провели  с  западной 
стороны две трубы длиной в 16,5 км.  Трубопроводы, протянувшиеся из Доссора до большой Ракуши и 
других  подобных  терминалов,  расположенных  на  месте  нахождения  общества  «Эмба»  доставляли 
нефть  в  день  в  очень  малом  объеме.  Общество  «Эмба»,  возлагавшее  много  надежд  на  будущее 
нефтяного района, просит разрешения на строительсво Декиловской узкой железной дороги длиной в 
90  верст,  соединившей  большой  Ракуш-Ескене-Доссор  и  Макат,  у  управления  Самаро-Уральского 
государственного  Комитета  земельного  имущества.  В  общество  «Эмба»  направлется  специальный 
представитель Петрелевич и топограф Розанов для исследования земли, относящейся к волости Блан 
в  Гурьеве  (до  12  ноября  1912  года  волость  Концессионная)  и  будущей  территории  строительства 
железной дороги.  

12 
 
Однако  этому  плану  помешали  крупные  исторические  факты  в  стране:  участие  России  в 
Первой мировой войне, национально-освободительное движение 1916 года, Февральская революция 
1917  года,  Октябрьская  революция и  последовавшая  за  ними  гражданская  война  не  дали  построить 
железную дорогу. Железная дорога Гурьев-Доссор в нефтяном краю была проложена только в 1925-
1926 годы. 
Разведовательным  делом  района  Макат  занимались  4  нефтяных  общества.  Урал-Каспийское 
нефтяное общество с 1910 года на одной скважине длиной в 649 м., общество «Эмба» с 1913 года на 
4  скважинах    в  1839,8  м.,  Эмба-Каспийское  общество  с  1913  года  на  двух  скважинах  в  824,3  м., 
общество  «Колхида»  с  1913  года  на  одной  скважине  в  750  м.  Эти  общества  вели  разведовательно-
бурительные  работы.  В  результате  упорного  труда  31  мая  1915  года  из  глубины  в  400  м.  скважина 
№2,  где  работу вело  Эмба-Каспийское  общество, был  обнаружен  нефтяной  фонтан. Таким образом, 
открылась  историческая  страница  нефтяного  месторождения  Макат.  Месторождение  Макат  в  сутки 
давало 150-170 тонн нефти. В связи с этим, для хранения и сбора добытой нефти были построены 10 
резервуаров объемом в 1265 пудов каждый.  
В  общем,  в  истории  развития  нефтяного  края,  до  установления  Советской  власти,  в  начале 
добыча  проводилась  только  в  Доссоре  и  Макате.  На  других  нефтяных  месторождениях:  в  
Карачунгуле, Ескене, Каратоне и др.: разведовательно-бурительные работы продолжались только до 
1916 года. Позже по финансовой недостаточности все работы были остановлены.  
 

жүктеу/скачать 9,7 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: