Б. Б. Мамраев ф.ғ. д., профессор, Х. Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік

69 
 
жылы  Алакөл  мемлекеттік  қорығы  құрылды,  оның  ауданы 197  км²  құрайды.  Көл  жағасында  қамыс, 
қияқ,  қоға,  шалаң,  су  қарақұмығы,  жебежапырақ,  мүйізжапырақ,  т.б.  өседі.  Көлден  сазан,  көксерке, 
алабұға  және  шармай  ауланады.  Көл  маңы  құсқа  (жылқышы,  аққу,  шағала,  көкқұтан,  т.б.)  бай. 
Сондай-ақ бұл көлді әлемде сирек кездесетін «Қызыл кітапқа» енгізілген 
реликті шағала мекендейді. 
Аңдардан: ондатра, қамыс мысығы, жабайы шошқа, қамыс түлкісі, су тышқандары бар. Жағалауында 
демалыс  және  емдеу  мекемелері  орналасқан.  Жағасымен  Қытайға  дейін  созылып  жатқан  темір  жол 
өтеді [3]. 
Көлсай  көлі  -  Кырғыз  мемлекетінің  шекарасынан  солтүстікке  қарай  10  км,    Іле  Алатау 
жотасында  теңіз  деңгейінен  1000  м,  1200  м,  2500  м,  2700  биіктікте  және  Райымбек  ауданының 
территориясындағы  Саты  елді  мекенінен  7  шақырым  қашықтықта  тауаралық  шатқалда,  Алматы 
қаласынан  оңтүстік-шығысқа  350  шақырым  жерде  орналасқан.  Бұл  жер  лагерь,  жаяу  саяхат,  атпен 
және  тау  велосипедтерімен  серуендеуге  арналған.  Бұл  көлді  “Солтүстік  Тянь-Шань  маржаны”  деп 
атайды. Табиғаты әсем, ауасы таза, суы мөлдір, мыңжылдық қарағайлары тау қойнауында ерекше көз 
тартады.  Көл  жан-жағынан  биік  тау  сілемдерімен  қоршалған,  әсем  ландшафтымен  көрікті.  Көлдерді 
Тянь-Шань шыршалары мен ормандар, алып таулар қоршаған. Күнгей Алатауының арқа жотасындағы 
беткейі тіп-тік қалың ну қарағайлы терең сайында тау биігінде арасы 7 шақырымнан Қайыңды, Саты, 
Өрікті өзендерінің бастау алар алабында 3 көл орналасқан Алатаудың Күнгейіндегі Көлсайдың 3 көлі 
мен Қайыңды көлі-Хантәңірінің солтүстігін нұрға кенелкен асыл жауһарлар. Көлсай көлдері Жоғарғы 
Көлсай, Орта Көлсай, Төменгі Көлсай деп аталады. Сонымен қатар Көлсай көлін «Солтүстік Тянь-
Шанның көгілдір алқасы» деп те атайды. Биік шыршалар бейнеленген Көлсай көлінің түсі қара - көк 
болып келеді, ал көлдің кейбір аймақтары көгілдір немесе жасыл түске боялғандай болады. Жоғарғы 
Көлсай теңіз деңгейінен 3 мың метрге жуық, оның ұзындығы – 1 км, ені 400 м, тереңдігі - 80 м.  Орта 
Көлсай-  2600  м,  ал  Төменгі  Көлсай  көлінің  су  айдыны  басқаларына  қарағанда  үлкен.  Бұл  көлдердің 
әрқайсысының тереңдігі де әртүрлі (24-85м аралығында). Мәселен ұзындығы 1,5 шақырымға созылып 
жатқан  төменгі  көлдің  ең  терең  жері  80  м-ге  жуық  болса,  жоғарыдан  қарағанда  жүректің  пішініне 
ұқсас, ұзындығы 580 м болатын жоғарғы көлдің түбінен топырақ алу үшін 24 м тереңдікке түсуге тура 
келеді.  Үшінші  көл  екінші  Көлсайдан  5  шақырым  алыста,  Қырғыз  шекарасына  таман  орналасқан. 
Зерттеушілер Көлсай көлдері орналасқан таулы - қарағайлы аймақ осыдан 25 млн. жыл бұрын пайда 
болғандығын  айтады.  Көлсай  көлдері  Күнгей  Алатауында  1887  және  1911  жылдары  болған  жер 
сілкіністерінің  нәтижесінде  пайда  болған.  Көлсай  көлдерінің  тамылжыған  табиғатын  сақтауға  ерекше 
ықылас көрсеткен Дінмұхамед Қонаев және Асанбай Асқаров.  
Саты  ауылының  шығысындағы  тау  аңғарындағы  кәдімгі  кесе  іспеттес  Қайыңды  көлі  теңіз 
деңгейінен 1867 м биіктікте орналасқан. Саты ауылымен Қайыңды көлінің арақашықтығы 14 шақырым. 
Көлсайды қоршап тұрған таудан жоғарыда Қайыңды көлі мөлдіреп жатыр. Су ішінен істік тәрізді өсіп 
тұрған қайыңдары бар бұл көл шамамен 100 жыл бұрын, 1916 жылы болған үлкен жер сілкінісі кезінде 
ойпатты жердегі шағын шыршалы орманға су жиналуының нәтижесінде пайда болған. Бұл көл Көлсай 
көлдерімен салыстырғанда жас саналады. 
Көлсай  көлдері  мен  Қайыңды  көлінің  аумағын  аю,  барыс,  сілеусін  секілді  жыртқыш  аңдар 
мекендейді.  Бұл  көлдерге  1968  жылы  Еуропадағы  Чехия  елінен  арнайы  бахтах  (форель)  балығы 
алдырылып, Көлсай көлдеріне жерсіндірілген. Бұл балықтың еті дәмді, өте бағалы болғандықтан кейде 
«патша  балық»  деп  атайды.  Олар  таулы  өңірдің  таза  суларында  ғана  кездеседі.  Көлдердің  төңірегін 
шырша, қарағай, қайың, т.б. тау ағаштары мен шалғындар көмкерген. Көлдің туристік маңызы зор [4]. 
Есік көлі - Іле алабындағы көл. Еңбекшіқазақ ауданында, Есік қаласынан оңтүстікке қарай 17 
шақырым жерде, Іле Алатауының теріскей баурайындағы әсем шатқалдардың бірінде теңіз деңгейінен 
1759 метр биіктікте орналасқан. Аумағы 0,86 ш.ш, ұзындығы 1,8 шақырым, ені 600 м. Көл шамамен 8 
мың жыл бұрын тау жыныстарының тектоникалық ығысуынан пайда болған. Биік тау ішіндегі көл суы 
көкпеңбек.  Айнала  қоршаған  көгілдір  тау.  Тау  бауыры  жақпар  тас,  қалың  қарағай.  Көлдің  ар  жағы 
қалың  қарағай,  ну  орман.  Мұндағы  жақпар  тасты  тау  шыңының  ұшар  басы  теңіз  деңгейінен  1800  м 
биіктікте. Табиғи жолмен қалыптасқан бөгетке тау мұздықтары, қар, жауын-шашын суы жиналып, тау 
аралығындағы әсем көлге айналған. Көлдің туристік маңызы зор. 
Үлкен  Алматы  көлі  -Іле  Алатауындағы  Үлкен  Алматы  өзені  алабындағы  көл.  Теңіз 
деңгейінен  биіктігі  2500  м.  Шарасы  тектоникалық  қозғалыс  әсерінен  Үлкен  Алматы  өзенінің  аңғары 
бітелуінен  пайда  болған.  Алматы  қаласынан  оңтүстікке  қарай  21  шақырым  жерде  теңіз  деңгейінен 
2510  м  биіктікте  орналасқан.Ұзындығы  1,5  шақырым,  ені-0,75-1,0,  ауданы-0,44  ш.ш.  Жағалау 
сызығының  ұзындығы  3  шақырым.  Жағалауы  көлді  жарып  ағатын  Үлкен  Алматы  өзенінің  табиғи 
аңғарлық бөгетімен қоршалған. Үлкен Алматы көлі-мұздық, жауын-шашын суымен қоректенеді. Көлдің 
батысындағы тау  басында  Астрофизика институты орналасқан.  әрі  бөгет  салынған.  Табиғаты  көрікті, 
демалыс  орындары,  туристік  база  бар.  Суы  Алматы  қаласы  тұрғындары  қажетіне  пайдаланады.  Ең 
терең жері 40 м (орташа тереңдігі 30 м), су көлемі 14 млн м
3
. Қазаншұңқыры солтүстіккке қарай еңіс. 

70 
 
Ең терең жері бөгет түбінде. Жағасы жарлауытты тік. Көлді Үлкен Алматы өзені жарып ағады. Деңгейі 
маусым-қыркүйек айларында жоғары болады. 
Рай  көлі  -  Ақсу  өзенінің  төменгі  ағысында,  Балқаш  ойысындағы  емдік  қасиеті  мол 
шипажайлық  туризм  мен  демалысты,  емдік  сауықтыру  рекреациясын  дамытуға  мүмкіндік  беретін 
нысанның бірі Теңіз деңгейінен биіктігі 380 м. Беткі ауданы 5,98 ш.ш. ұзындығы 5,5, ені 2,1 шақырым. 
46
0
22
/
с.е.,78
0
25
/
ш.б. орналасқан. Көлдің солтүстік-батысы мен солтүстігінде «Қос шағыл», оңтүстігінде 
«Жалқұм»,  шығысында  8-10  шақырым  қашықтықта  Ақсу  өзені  арқылы  «Күшікқұм»  құмдарымен 
шектесіп жатыр. Көлдің аты сол аумақты XIX-XX ғасыр аралығында мекендеген әулие адамның атымен 
тығыз байланысты. Жергілікті халыққа көл суының емдік қасиеті бағзы заманнан белгілі болған. Оның 
суы мен табанындағы тұнбаларының құрамындағы химиялық элементтер буын, қан тамырлары, тері, 
т.б.  көптеген  ауруларға  ем  болып  табылады.  Басқа  көлдерден  айырмашылығы  тұйық,  аумағының 
шағындығы мен буланудың жоғары болуына байланысты минералдану деңгейі жоғары. Минералдануы 
жыл  ішінде  40-75  г/л  аралығында  ауытқиды.  Көл  суында  натрий  -  0,4  %,  кальций  -  0,8  %,  хлор  - 
5,2.%,  калий  -  1%,  магний  -  3  %,  сульфат  -  4,1%,  бром  -  0,01  %,  иод  -  0,37%.  Амммоний,  бор 
иондарының  мөлшері  тең.  Рай  көлінің  тұнбасының  құрамындағы  күкірт  пен  магнидің  абсорбендік 
қасиеті  буындағы  тұз  бен  сарысуды  сорып  алуға  мүмкіндік  береді.  Рай  көлінің  хлорлы-натриилі 
суларын ванналар қабылдауға, тамақты шаюға, жүйке аурулары, буынға сарысу, тұз байлану, тыныс-
алу  жүйесі,  асқазан,  ас  қорыту  мүшелерін  емдеуге  қолданылады.  Көл  суын  емдік  мақсатта  қолдану 
ұзақтығы  10-14  күннен  20  күнге  дейін.  Су  құрамындағы  иод  пен  бром  асқазанды  тазалау,  компресс 
жасау, жүйке жүйесі, жүрек-қан тамырлар жүйесі, зат алмасудың бұзылуы, қалқан без аурулары, тері 
аурулары,  гинекологиялық  ауруларды  емдеуде  маңызы  зор.  Сульфидтік  суды  қауыз  (ванна)  түрінде 
қолданған  тиімді.  Көлде  климатпен,  күн  сәулесімен,  емдеу  және  суға  шомылуды  күн  сәулесі 
қауызымен қатар жүргізген қолайлы.  
Қапшағай көлі - Алматы қаласынан солтүстікке қарай 70 шақырым қашықтықта Іле аңғарына 
өткен ғасырдың жетпісінші жылдары адам қолымен жасалынып, салынған бөген. Оған 1970 жылдан су 
жинала бастады. Ауданы 1850 ш.ш, көлемі 28, 14 км
3
, ұзындығы 125 шақырым, енінің жалпақ жері 22 
шақырым.  Орташа  тереңдігі  15,2  м,  ең  терең  жері  45  м.  Деңгейі  4  м-ге  ауытқиды,  бұл  Іле  өзенінің 
ағысына  байланысты.  Бөгеннің  энергетикалық  және  ирригациялық  зор  маңызы  бар.  Қапшағай  көлі  
жағалауы  Алматы  қаласы  тұрғындарының  құмдауыт  нағыз  демалы  орны.  Бөген  толық  пайдалануға 
берілгенде  450  мың  га  жер  суарылып,  онда  күріш,  бау-бақша,  көкеніс,  жеміс,  жүзім  және  жемшөп 
өсірілді.Жасанды көлге қазақ азаматтары ғана емес, шетелдіктер де көптеп келеді [5]. 
Алматы  облысында  туризмді  дамыту  мүмкіндіктерін  пайдалана  отырып  іске  асыру  ел 
экономикасының жоғарылауына әсері мол екендігі болашақ үшін маңызды. 
Алматы облысында туризмді дамытуға толық мүмкіншілік бар. Алматы облысы табиғаты әсем, тамаша, 
табиғи  қалпында  сақталған,  суының  емдік  қасиеті  бар,  фауна  мен  флораға  бай,  ауасы  экологиялық 
тұрғыда  таза  қалпында  сақталған  көлдердің  туризмді  дамытудағы  рөлі  күннен-күнге  артып  келе 
жатыр.  
Су – табиғаттың құнды сыйы. Су –  өмір бұлағы, өндірістің дамуы үшін қажетті жағдайлаодың 
бірі. Ол қамқорлықпен қарауды,ысырапсыз жұмсауды қажет етеді. Халық жиі орналасқан аудандарда 
судың тапшылығы шаруашылықты өркендетуге және адам өміріне қиындық келтіреді. 
«Су – тіршілік көзі» деп халқымыз тегін айтпаған. Сусыз тірі организмнің өмір сүруі мүмкін емес. 
Қазақстандағы  өзендердің  ластануы  ең  алдымен  айналадағы  ортаға  әсер  етіп, флора  мен  фаунаның 
бірітіндеп жойылуына алып келеді. Сонымен қатар сүзек, сары ауру, тырысқақ және басқа да жұқпалы 
ауру  түрлерінің  таралуына,  өршуіне  себеп  болады.  Су  ресурстарына  суқоймаларына,  өзендерге, 
көлдерге  және  ағын  суларға  тазартылмаған  немесе  шала  тазартылған  өндірістік-тұрмыстық  және 
ауылшаруашылық қалдық судың ағызылуынан ластанады. Су айдындарының тазалығын сақтаудың ең 
басты  жолы  –    өндірісте  пайдаланылған  суды  тазартып,  қайта  айналысқа  қосатын  тұйық  өндірістік 
цикл тәсілін қолдану. 
 
Әдебиеттер тізімі: 
1.  Омаров Ж.Ы. Қазақстан туризмі. Астана, 2008.- 115-118 б. 
2.  «Жетісу энциклопедиясы.- Алматы: «Арыс» баспасы, 2004.-500 б. 
3.  Уралбаев Е. Балхаш и Алаколь-жемчужины Жетысу // Огни Алатау.-2007.-13 сентябрь. С.4. 
4.  Жолмергенұлы  Ө.  Көлсай-Тянь-Шаньнның  інжу  маржаны.  //  Алматы  ақшамы.  2007.-20  қазан 
(№177) - 10 б. 
5.  Байсақалова  А.Ш.,  Әзімханов  Ы.Қ.  Талдықорған  қаласының  маңындағы  гранитті  алқаптардың 
табиғат  ескерткіштерінің  геологиялық  оқу-танымдық  туризмді  дамыту  мүмкіндіктері  «Туризм 
дамуының 
экологиялық-географиялық 
мәселелері» 
атты 
Халықаралық 
ғылыми-практикалық 
конференцияның  материалдары  Алматы,  27-28  наурыз  2009,  Абай  атындағы  Қазақ  Ұлттық 
Педагогикалық Университеті. 60-63 б. 

71 
 
УДК. 574 
THE PROBLEMS OF THE CASPIAN SEA AT THE PRESENT LEVEL 
 
Gilazheva S.M., Rysmagambetova S.B. 
ASU named H. Dosmukhamedov Atyrau, g.svetik_81@mail.ru 
The problems of the Caspian Sea at the present level 
Rysmagambetova SB 
 
Continuing to attract foreign investment to the country, our government in 1993 announced a tender 
for seismic work in the Kazakhstan sector of the Caspian Sea. Oil company Agip, British Gas International's 
with  Stat  Oil,  working  in  the  alliance,  as  well  as  Mobil,  Shell  and  Total-have  become  members  of  the 
consortium, which was to begin searching for oil and gas. 
Project exploration of the northern Caspian Sea project was then still the future of the 21st century , 
about  whom  little  is  remembered  and,  admittedly  ,  a  very  controversial  project.  Especially  for  those  who 
have for centuries lived along the coast that feed and feed thousands of people. Our shelf, the mouth of the 
river Ural recognized the unique nature reserve. It is in those places where the seismic survey , millions of 
interwoven nest of birds, many of which are listed as endangered. These places are well-known migration 
routes of Caspian sturgeon and beluga stocks of roach , perch , bream , chub ... 
Naturally, we could not treat indifferently term extraction, actually on the reserve of oil. Because the 
public Atyrau, supported by many Kazakhs , began to actively oppose the seismic proving malignancy of the 
case. To a part of the Caspian shelf , the consortium participants understand the concern of local residents. 
For the first time we've seen how you can work with complete transparency and rage. And while many of us 
still believe strongly that drilling at the world's largest enclosed body of water , which is the Caspian Sea , 
Lake , it is very risky , after numerous public hearings, people have calmed down a bit . Moreover, that by 
and  large  all  well  -  understood  geological  exploration  in  the  Caspian  Sea  (if  commercial  reserves  are 
discovered oil, and mining) - a political issue and still be resolved as the government wants . The only thing 
we could do more , strict adherence to all the protected nature of the activities. 
Meanwhile successfully implemented large-scale geophysical survey identified a number of promising 
geological  structures  such  as  Tengiz  and  Karachaganak  ,  foreign  companies  began  to  prepare  for  drilling 
reconnoitered . The first drilling barge OKIOK - the operator of the consortium of international companies , 
called  "  Sunkar  "  was  built  in  Astrakhan.  It  was  high,  adjust  it  to  the  maximum  to  work  in  a  unique 
environment  and  geological  conditions  of  the  north-  east  of  the  Caspian  Sea  .  In  many  ways  it  has  no 
analogues in the world. Work on the modification of the barge were already within 12 months. 
They  were  carried  out  mainly  by  the  fact  that  drilling  will  take  place  in  a  conservation  area  and, 
consequently,  environmental  issues  are  a  priority.  In  July  of  this  year,  the  barge  was  launched  from  the 
slipway and delivered to the East Kashagan structure 75 kilometers from Atyrau. 
In August, in the presence of the former prime minister of the republic Nurlan Balgimbaev, started 
drilling  the  first  exploration  well.  This  is  the  first  exploration  well  of  the  planned  six.  The  results  of  this 
drilling will be developed and the subsequent drilling program. 
And now the big question: whether we like or not, to find in our industry Caspian oil reserves? 
Today, under the terms of the agreement between Kazakhstan and oil companies discovered oil and 
gas will belong to us. According to government estimates, 80% of production falls to Kazakhstan, 20% - to 
shareholders OKIOK. 
For us the most important thing: that they will be paid to the regional budget? How Atyrau residents 
find  work  in  the  consortium?  Will  bring  to  the  work  of  local  businesses  and  services?  How  will  OKIOK 
promote infrastructure development area? Yet, the main stay of our unique protection of nature that cannot 
buy all the oil in the world. So that the project OKIOK is our hope, and our general alarm. The only problem 
is this. Hope it is for the whole of Kazakhstan, and anxiety is entirely up to our share. 
Kazakhstan's President Nursultan Nazarbayev at a meeting of the OSCE Council headquarters - the 
apartment  of  the  organization  in  Vienna,  cautioned  against  the  Balkanization  of  the  Caspian  region.  "It  is 
important  not  to  allow  the  so-called  Balkanization  of  the  Caspian  region,"  he  emphasized  .  "  The  huge 
energy potential ." Caspian Sea region can be realized only when a conflict- solving existing problems, he 
said. This , says Nazarbayev , corresponds to the " not only the interests of the littoral states (Azerbaijan , 
Iran, Kazakhstan , Russia , Turkmenistan . -" IF -K " ), but also the interests of the European countries that 
in the XXI century can obtain additional sources of energy " . The Caspian Sea , said the President , may 
become "one of the most important " of petroleum regions in the XXI century. Proved reserves of petroleum 
of the Caspian Sea have between 16 to 32 billion barrels , according to the president , in addition to proven 
reserves  can  add  even  more  ,  with  160  billion  barrels  of  oil,  "  If  this  is  confirmed  in  the  near  future 
exploration activities ." 

72 
 
Meanwhile, the proven gas reserves in the Caspian region, according to the head of Kazakhstan as a 
whole  estimate  to  337  trillion  cubic  feet.  "We  want  to  take  full  advantage  of  the  country  connected  by 
geographical location and favorable topology laying transit routes," said Nursultan Nazarbayev. - Kazakhstan 
"has  become  a  country  that  can  meet  the  needs  of  not  only  its  own  economy  but  also  requested  the 
international community," - he stressed. 
Literature: 
 
1. Proceedings of the seminar "Problems of the Caspian Sea at the present stage." 
2. The Constitution of the Republic of Kazakhstan. - Almaty in 1993. 
3. Krachipov VA "Environment: Principles, Problems and Priorities." M in 1992. 
4. VP "Environmental public rights in Kazakhstan," Almaty 20005. Law of the Republic of Kazakhstan.  "On 
Environmental Protection", July 15, 1997. "Kazakhstan Today" 1997 March 21 
 
 
 
УДК.574(262.81) 
 
ENVIRONMENTAL SECURITY OF THE CASPIAN SEA 
 
Gilazheva S.M., Rysmagambetova S.B. 
ASU named H. Dosmukhamedov Atyrau, g.svetik_81@mail.ru 
Environmental security of the Caspian Sea 
Rysmagambetova SB. 
 
To  ensure  the  necessary  environmental  safety  in  the  selection  and  development  of  effective 
technology development of offshore oil and gas locations of the Caspian Sea is one of the tasks super cedes 
the  oil  and  gas  industry  of  Kazakhstan.  The  relevance  of  its  substantiated  by  the  fact  that  the  northern 
(Kazakhstan), part of the Caspian Sea and its coast - the environmentally sensitive conservation area. 
To solve  these  and  other  problems of  environmental protection in  the  development of  oil  and  gas 
fields is required environmental monitoring. 
The  objectives  of  the  monitoring  is  continuous  monitoring  and  tracking  of  local  and  large-scale 
changes in the concentration of pollutants in the atmosphere, soil and water to build short-term and long-
term forecasts, the impact of technological emissions ecosystem stability, as well as for the development of 
activities  containing  conserve  monitoring.  can  be  characterized  by  the  tasks,  including  monitoring,  control, 
prognosis, which are the regular system in space and time. 
The  results  of  hydro  chemical  studies  indicate  that  the  main  threat  to  the  northern  part  of  the 
Caspian Sea are phenols content in the sea water reaches fairly high levels (up to 18 MAC). 
In  addition,  during  the  period  of studies  conducted  in  the  northern  part  of  the  Caspian  Sea,  have 
detected  high  levels  of  mercury  contamination.  This  fact  necessitates  constant  monitoring,  that  is,  of  the 
economic monitoring pollution of the Caspian Sea by mercury and other toxic elements. 
Given  the  ubiquity  of  metals  and  chlorinated  hydrocarbons  in  the  northern  part  of  the  sea  ,  it  is 
believed that in combination with other pollutants, they may be the obvious danger to fish and other marine 
organisms.  With  regard  to  oil  pollution  ,  it  still  has  only  a  local  distribution  in  parts  of  the  waters  .  The 
problem  of  oil  pollution  in  the  Kazakhstan  sector  of  the  Caspian  Sea  has  grown  considerably  due  to  the 
intense sea-level rise and the upcoming start of the industrial development of offshore oil and gas fields . 
The danger is also present and conserved in the open sea well. Here are possible manifestations of 
oil  and  gas  because  of  violations  under  the  influence  of  seawater  operational  and  technical  columns.  The 
main sources of water pollution is the oil refinery, oil depot, oil station. They supply water to pollutants such 
as phenol, petroleum, copper, manganese, chromium, zinc, the contents of which consistently exceeds MPC 
several times. 
The high concentration of work conducted in the conservation area of the Caspian Sea (Kazakhstan 
sector  )  creates  an  increased  burden  on  the  environment.  It  will  take  some  time  to  highlight  the 
environmental impact of such load and plans for further refinement of oil operations at sea. There is enough 
reasoned opinion that to obtain objective data on the results of the impact on the environment of the first 
phase  of  drilling  ,  the  naval  of  petroleum  operations  in  this  part  of  the  sea  should  not  have  intensive 
development.  The  high  concentration  of  work  conducted  in  the  conservation  area  of  the  Caspian  Sea  ( 
Kazakhstan sector ) creates an increased burden on the environment. It will take some time to highlight the 
environmental impact of such load and plans for further refinement of oil operations at sea. There is enough 
reasoned opinion that to obtain objective data on the results of the impact on the environment of the first 

73 
 
phase  of  drilling  ,  the  naval  of  petroleum  operations  in  this  part  of  the  sea  should  not  have  intensive 
development. 
World  experience  of  the  expedition offshore oil  and  gas  show  that,  subject  to  the  development  of 
continuous improvement of production technology, scientific support for environmental issues it is possible 
to observe the optimum production safety, rational use of nature, protection of the environment and public 
health. 
The Caspian Sea is 424 thousand square kilometers and continues to expand. His level is 27 meters 
below sea level , but over the last 15 years , it rose by 2.4 meters. In addition , the water of the Caspian Sea 
is much less salty than other seas , it allows to make the assumption that the Caspian Sea should not be 
considered in the full sense of the word. On what the legal status of the Caspian Sea will depend territorial 
Democrats Caspian Sea among the littoral states : Russia , Kazakhstan, Turkmenistan, Iran and Azerbaijan. 
Rates are steadily increasing in the race to participate in the development of hydrocarbon resources 
of  the  Caspian  Sea.  And  nowhere  they  did  not  reach  such  high  levels  as  in  the  newly independent  which 
have gained Caspian republics. Bound outdated Soviet transport infrastructure, they cannot take advantage 
of  the  full  measure  of  their  wealth,  which  would  significantly  improve  the  prospects  for  economic 
development, and have no other routes of delivery to foreign markets other than through Russia. 
Russia  is  not  yet  shun  to  mix  politics  with  the  economy,  when  it  comes  to  cooperation  with  the 
previously subordinate to it by States. She is aware that any weakening of economic ties will lead to the loss 
of its political influence in the area, which, in turn, will bring the Russian economic damage. 
Caspian  oil  and  gas  represent  a  very  serious  competitive  threat  to  Russia.  Proven  oil  reserves  in 
Kazakhstan and Azerbaijan are only a tiny part of their real resources. It is believed that the true potential of 
Kazakhstan in the 15 times greater than the proven reserves of 5.3 billion barrels. 
The  giant  Tengiz  field  in  the  seaside  developed  by  Chevron  in  partnership  with  Mobil  and  Lukoil 
contains about 9.6 billion barrels. Oil and gas field in western Kazakhstan Karachanak near the border with 
Russia, which is working on British Gas, Agip, Lukoil and Tehako estimated at about 5 billion barrels of oil in 
the  translation.  But  all  this  "seeds"  compared  with  an  incredibly  rich  Kashagan  oil  field,  which  is  a 
continuation of the Tengiz under the Caspian waters - there can be hidden from 25 to 50 billion barrels. 
Although  about  the  whole  Caspian  fever  say  how  about  some  oil  Eldorado,  would  do  well  to  take 
note of a couple of important facts. 
Each of these countries has proven reserves of 90 to 110 billion barrels, but they all left far behind in 
this  respect,  Saudi  Arabia,  she,  according  to  the  BP  Statistical  Review  in  1996  was  261  billion  barrels  of 
proven reserves. 
This sets the value of the Caspian oil and its expected role in the 10 times the proven and existing 
industrial and transportation infrastructure, barely meets the needs of today's production. 
The  Caspian  oil  will  never  replace  the  Middle  East  in  the  long  term,  but  nevertheless  its  strategic 
significance is far more important than its volume. First of all, from the point of view of the market outlook, 
it  is  in  the  same  part  of  the  globe  as  the  Middle  East,  but  fortunately,  this  area  is  not  as  flammable 
politically. 
Therefore, for the United States, seeking to ensure global interests, it is extremely necessary to keep 
control of Caspian oil. Also, it is extremely important for Russia and for the regional superpower, and given 
the threat of emerging competition. It is naturally important for the whole of multistate states that emerged 
from  the  Caspian  Sea  to  the  collapse  of  the  Soviet  Union,  primarily  for  Kazakhstan,  Azerbaijan  and 
Turkmenistan, but also for Georgia and Armenia, Uzbekistan, not to mention the Terrible. 
And  right  behind  them  are  the  major  regional  neighbors,  Turkey  with  its  focus  on  building  a 
community of Turkic States and Iran, whose regional plans are not less ambitious, and whose feud with the 
United  States  is  one  of  the  most  important  factors  that  determine  where  in  the  end,  will  be  laid  pipeline 
routes. 
 

жүктеу/скачать 5,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: