Б. Ж. Рыскалиева тамақтану гигиенасы
Афлатоксиндер және афлатоксикоздар
жүктеу/скачать 1,26 Mb. Pdf көрінісі
|
| Афлатоксиндер және афлатоксикоздар
. A. flavus тектес микроскопиялық саңырауқұлақтар және басқа аспергиллдер крахмалды дәнді дақылдарында (жүгері, бидай, құмай, сұлы, арпа, тары және күріш), соя жаңғақтарында, дәмдеуіштерде, жержаңғақ және майлы дақылдарда В1, В2, G1, G2 типті афлатоксиндер шығарады. Дәнді дақылдардың 18% құрайтын ылғалдылығы, соя - 15 және жержаңғақ - 8...9% токсинді қалыптастыру үшін оңтайлы. Токсинді өндірудің температуралық оңтайлы мөлшері - 24... 35 °С. Оңтайлы температура жағдайында токсин өндірісі 24 сағатқа созылады және оның биологиялық маңызды концентрациясы бірнеше күн ішінде қалыптасады. Өнімнің ылғалдылығы 30% - дан асқан кезде, 12 °C-тан төмен және 42 °C- тан жоғары температурада токсиннің пайда болуы тоқтайды. Ластанған жеммен ауылшаруашылық жануарларының денесіне ене отырып, В типті афлатоксиндер М типті ұқсас қосылыстарға айналады, олар ішкі ортада жинақталып, сүтпен шығарылады. 108 Афлатоксин ең жоғары уыттылыққа ие. Афлатоксикоз тамақтан улануға жатады және екі формада болуы мүмкін: жедел интоксикация және созылмалы субклиникалық улану. Жедел интоксикация афлатоксиннің үлкен дозалары түскен кезде пайда болады және бауырдың геморрагиялық некрозы, ісіну, летаргия түрінде көрінеді. Барлық жағдайлардың шамамен 25% - ын құрайтын өлім бауырдың тікелей зақымдануынан болады. Созылмалы субклиникалық улану кезінде әсер алиментарлық және иммунологиялық статуста жүзеге асырылады. Бұл жағдайда афлатоксиндердің барлық дозалары жинақталып, бауыр қатерлі ісігінің даму қаупін арттырады. Афлатоксиндердің әсер етуінің негізгі нәтижесі - ересектердегі дене салмағының төмендеуі және балалардағы өсудің баяулауы. Афлатоксикоздың ең көп таралуы солтүстік және оңтүстік ендіктің 40° аралығында орналасқан елдерде тіркеледі. Осы географиялық аймақтағы дамушы елдерде тұратын 4,5 миллиардқа жуық адам афлатоксиндерінің созылмалы жүктемесін сезінуде. Афлатоксикоздың алдын-алу тамақ өнімдерінде және ауылшаруашылық жануарларына арналған жемде афлатоксиндердің концентрациясын төмендетуге бағытталған шаралар кешенімен байланысты. Өсімдіктердегі аспергиллалардың көбеюіне және афлатоксиннің жиналуына бірқатар факторлар ықпал етеді, соның ішінде топырақ түрі, жәндіктер зиянкестерінің белсенділігі және өсімдіктің даму кезеңі. Сондай-ақ, жәндіктерге төзімді генетикалық түрлендірілген өсімдіктерді пайдалану жүгері сияқты мәдени өсімдіктерде афлатоксиндердің жиналуын төмендететіні көрсетілген. Қауіпті азық-түлік шикізатын сақтау кезінде саңырауқұлақтардың өсуі болмайтын және токсиндердің пайда болуы күшеймейтін жағдайларды сақтау қажет: ылғалдылық 10% - дан, ал температура 10 °C- тан аспауы керек. Жүйелі түрде дезинсекциялық және дератизациялық іс-шаралар жүргізілуі тиіс, өйткені жәндіктер мен кеміргіштердің болуы өнімнің ылғалдылығын арттыруға ықпал етеді. Сондай-ақ, қоймаларда инертті атмосфераны қолданған жөн. Ауылшаруашылық жануарларының денесіне афлатоксиндердің түсуіне жол бермеу үшін алдын-алу шаралары ең алдымен жем қауіпсіздігін бақылауға бағытталуы керек. Сондай - ақ, жемге арнайы қоспаларды қолдану ұсынылады, бір жағынан пайда болған афлатоксиндердің детоксикациясын арттырады, ал екінші жағынан жануарлардың асқазан-ішек жолында олардың энтеросорбциясына ықпал етеді. 109 Афлатоксикоздың алименттік алдын алу шараларына дұрыс тамақтануды қамтамасыз ету, ең алдымен ақуызды, А, Е, С, в-каротин дәрумендерін, биофлавоноидарды, кальций мен тағамдық талшықтарды жеткілікті мөлшерде қабылдау жатады. Көкөністер мен шөптерден тұратын хлорофилл афлатоксиндердің уытты әсер ету дәрежесін төмендетуге көмектесетіні анықталған. жүктеу/скачать 1,26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|