Бағалы қағаздар нарығы және биржа ісі: Оқу құралы. Алматы: 2007

• 
  бағалы қағаздардың қызмет ету мерзімі, яғни айналысқа қашан және қанша уақытқа шығарылғанын көрсетеді немесе мерзімсіз бағалы қағаздар болады;
  
• 
  пайда болуы бойынша бағалы қағаздардың алғашқы шығу негізі тауар, ақша, немесе басқа бағалы қағаздар болуы мүмкін.
  

• 
  қызмет ету формасын көрсетеді: қағазды (құжаттық) немесе қағазсыз (құжатсыз);
  
• 
  ұлттық, яғни отандық бағалы қағаздар немесе басқа мемлекеттікі (шетелдікі);
  

• 
  бағалы қағаздардың негізін құрайтын активтің типі немесе оның шығу негізі (тауар, акша, фирманың жиынтық активтері және басқалар) көрсетіледі;
  
• 
  иемдену формасы бойынша ұсынушыға арналған бағалы қағаздар немесе белгілі бір тұлғаға (заңды, жеке тұлға) арналған;
  
• 
  шығару формасы бойынша эмиссиялық, яғни бөлек-бөлек сериямен шығарылатын, өздерінің сипаттамасы бойын­ша бір серияның ішіндегінің барлығы бірдей, немесе эмиссиялық емес (жеке) бағалы қағаздар ;
  
• 
  меншік формасы және эмитенттің түрі бойынша бағалы қағаздарды нарыққа кім түсіреді: мемлекет, қорпорация, жеке тұлға;
  
• 
  айналмалылығы бойынша нарықта еркін айналады немесе кейбір кедергі болуы мүмкін;
  
• 
  құқық тұрғысынан қарағанда экономикалық мәні, яғни бағалы қағаздардың өз иесіне беретін құқық түрі;
  
• 
  тәуекелдік деңгейі тұрғысынан жоғары, төмен және с.с.;
  
• 
  табыстылығы - бағалы қағаздар бойынша табыс төлене ме, әлде жоқ па;
  
• 
  қаржы салу формасы бойынша бағалы қағаздарды сатып алғанда ақшаны қарызға ала ма, немесе меншік құқығын ала ма.
  

Алғашқыда барлық бағалы қағаздар тек қағаз формасында шыққандықтан оның атауы қағаз, бірақ бағалы деген сөз қосылып аталды. Оның құнын я өзінде көрсетілген сома, я нарықтық сома анықтайды. Нарықтық қатынастардың қалыптасуы және да­муы кейбір ТМД елдерінде (мыс, Ресейде) соңғы он жылдықта бағалы қағаздардың жаңа формасын - қағазсыз, немесе құжатсыз формасының пайда болу мүмкіндігін туғызды.

Бағалы қағаздардың қағаз формасынан қағазсыз формасына өтуіне бірсыпыра себептер әсер етті. Атап айтқанда:

Біріншіден, айналыстағы бағалы қағаздардың санының тым көптігі, әсіресе акция және облигация түріндегі бағалы қағаздардың он, тіпті жүз миллиондаған данамен шығуы;

Екіншіден, бағалы қағаздар иесінің көптеген құқығының оның формасына тәуелсіз жүзеге асу мүмкіндігі, мыс, бағалы қағаздар бойынша табыс төлеу, сатып алу-сату және басқа да істер бағалы қағаздарды көрсетпей-ақ жүргізілуі мүмкін;

Үшіншіден, бағалы қағаздардың қағазсыз формасы олармен есеп айырысу, олардың иесін алмастыру, оларды сақтау және есептеу, оларға салық салу және т.б. іс-әрекеттер тұрғысынан алғанда олардың айналысын жеделдетуі, оңайлатуы және арзандатуы мүмкін;

Төртіншіден, айналыстағы барлық жиынтық бағалы қағаздардың құрылымындағы өзгерістер, атап айтқанда, атау­лы бағалы қағаздардың санының көбеюі және ұсынушы бағалы қағаздарының үлесінің азаюы.