Бағдарламасы аясында іске асырылды David В. Brinkerhoff, Rose Weitz, Suzanne T. Ortega essentials of
жүктеу/скачать 30,13 Mb. Pdf көрінісі
|
Әлеуметтану негіздері
- Бұл бет үшін навигация:
- Қүрылымдық-функциялық теория
| Девианттылыққа теориялың
көзқарастар Девианттылыққа (соның ішінде, қылмысқа) қатысты биология- лы қ және психологиялық түсініктер әдетте адамның ішіндегі процестердің қалайш а девиантты лы ққа алып келетініне бағыт- талады. Мұндай теориялар девианттылықтың себебін, көбінесе бала кездегі генетикадан, нейрохимиялық теңсіздіктен немесе лайықты мінез-құлық пен ұстанымды қалыптастыруда кеткен қателіктер- ден іздейді. Көптеген әлеуметтанушылар биология мен психология- ның ауытқушылық тудырудағы рөлімен келіседі, бірақ қоғамдық күштерді әлдеқайда маңызды деп есептейді. Әлеуметтану теорияла- ры ауытқушылықтың себептерін адамның өзінен емес, әлеуметтік құрылымнан іздейді («Ереже бұзушылық теориясы туралы тұжы- рымдамалыққорытынды» бөлімін қараңыз). Қүрылымдық-функциялық теория 1-тарауда айтылгандай, қүрылымдық-функциялық теория қоғам- ның бөліктері дене мүшелері сияқты бірлесе жұмыс істейді деп бол- жайды. Осы тұрғыдан алғанда, девианттылық белгілі бір шекке де- йін қоғам үшін пайдалы болуы мүмкін. Көкгемгі демалысты ойлап көріңізші: наурыз айында жұмыстан үзіліс алсаңыз, мамыр айын- дағы қорытынды емтихандарға дайындалу үшін көбірек күш-жігер жинайсыз. Сонымен бірге құрылымдық функцияшылдар пікірінше, девианттылық қоғамды қажетті, сатылы әлеуметтік өзгерістерге итер- мелеп отырады. Алайда девианттылық шектен шығып кетсе, қоғам үшін дисфункциялы (бүлдіргіш) рөл атқарады. Бұл тұжырымды девианттылыққа қатысты, алдымен Эмиль Дюркгейм қолданған. Дюркгейм кішігірім девианттылықтың ар- тықшылықтарын мойындағанымен, қазіргі қоғамдағы дисфункция лы девианттылықтың себептерін талдаған маңызды зерттеулерінің бірінде жиілеп кеткен суицидті қарастырған (Durkheim [1897] 1951). Ол дәстүрлі қоғамдарда ережелер әдетте жақсы танымал болып, кеңі- нен қолдау тауып отырған дейді. Қоғамның ауқымы өсіп, түрлері кө- бейіп, әлеуметтік өзгеріс жылдамдаған сайын қоғам нормалары пай- далануға жарамай, түсініксіз бола бастады. Дюркгейм бүл жағдайды аномия деп этап, қазіргі замандағы суицидтің басты себебі сол деген түжырым жасады. Ең бастысы - Дюркгейм де, одан кейінгі қүрылымдық функ цияшылдар да девианттылықты жеке адамньщ ауытқуы емес, әлеуметтік мәселе ретінде сипаттады, яғни, «Бүл - жеке адамның емес, әлеуметтік құрылымның проблемасы», - деді олар. Сондық- тан девианттылық проблемасын шешу үшін жеке адамды түзетуге тырысудың орнына қоғамдық дисфункциялықты жою керек деген пікір айтты. |