40. Дәстүрлі қазақ қоғамының ру-тайпалық құрылымын сипаттаңыз.
Жауабы: Дәстүрлі қазақ қоғамының рулық құрылымы рулар мен тайпалардың генеалогиялық иерархиясы түрінде құрылды:
тайпалық бірлестік-тайпа-жүз руы
Жүздердің иерархиясы да болды, олар атауларда көрініс тапты: аға, орта және Кіші жүздер.
Әр жүз өз аумағын алып, ортақ ата-бабасы-Алаш және шежіреге сәйкес-бір тамырдан шыққан.
Аға жүз (Оңтүстік және Оңтүстік-Батыс Қазақстан). Оның құрамына жалайырлар, дулаттар, үйсіндер,шапарашты, Албан, нанлы және т. б. кірді.
Орта жүз (Солтүстік, Орталық және Шығыс Қазақстан). ол арғындар, наймандар, қыпшақтар, Керей ,конрат, уаки руларынан тұрды.
Кіші жүз (Батыс Қазақстан) рулардан тұрды: Әлімұлы, Байұлы, жетыру, олардың әрқайсысы тайпалардан тұрды.
- Әлімұлы: шекті, төрткара, шомекей, қаракеск, Қарасақал.
- Байұлы-12 тайпадан: шеркеш, адай, алаша, Байбақты, берш, Есентемір, алтын жаппас, Қызылқұрт, маскар, тазы, тана, тіл.
- Жетіру-7 тайпадан: табын, тама, кердери, Төлеухан, керейіт, Жағалбайлы, Рамазан.
Қазақ қоғамының рулық ұйымы қазақтардың этнос ретінде ұйымдастырылуы мен бірлескен қызметінің тәртібін реттеді.
41. Мәтінді және тарихи білімдеріңізді пайдалана отырып, Қазақстан Республикасы білім және ғылымы дамуының мәселелері мен болашағын талдаңыз. Ғылым және оның басымдықтары 2011 жылы ақпанда «Ғылым туралы» жаңа заң қабылданды. Заңда жаңа құрылған ғылыми-зерттеу институттары қызметінің қағидалары, ғылыми зерттеулер мен қаржыландырудың тетіктері айқындалған. Жаңа заңда ғылыми еңбектің нәтижесін коммерциялауға, ғылыми қызметкерлерді әлеуметтік-экономикалық ынталандыруға көп көңіл бөлінді. Аяған Б. Қазақстанның қазіргі заман тарихы (1991-2014): Ғылыми-танымдық басылым/ Б. Аяған, Ә. Ауанасова, А. Сүлейменов. – Алматы: Атамұра, 2014
Жауабы: Қазақстан ғылымының дамуындағы басты проблемалардың бірі жеткіліксіз қаржыландыру және ғылыми зерттеулер инфрақұрылымының әлсіздігі болып табылады. Қазақстан Республикасында нарықтық экономикаға көшу ғылым мен мәдениет салаларынан қаражат алуға алып келді. Қазіргі уақытта Қазақстанда ғылымды қаржыландыру деңгейі ЖІӨ-нің 1% - дан азын құрайды, бұл қазіргі заманғы ғылымды дамыту үшін жеткіліксіз.
Сондай-ақ, Қазақстандағы ғылым әрдайым әлемдік сапа стандарттарына сәйкес келе бермейтінін атап өткен жөн. Ғылыми қызметкерлер көбінесе заманауи жабдықтар мен жабдықтардың жоқтығына, жалақының төмендігіне және олардың ғылыми қызмет бостандығының шектелуіне шағымданады.
Алайда, Қазақстан Республикасы өзінің географиялық және экономикалық жағдайына, сондай-ақ табиғи ресурстардың болуына байланысты ғылымды дамыту үшін әлеуетке ие. Қазақстан-мәдени және экономикалық аумақ, онда көптеген маңызды проблемалар бар, оларды шешу елдің ғылыми әлеуетін арттыра алады.
Қазіргі уақытта Қазақстанда ел дамуының стратегиялық міндеттері мен перспективалы ғылыми және технологиялық бағыттарын шешуге бағытталған ұлттық ғылыми инновациялық орталықтар құру бойынша жұмыстар жүргізілуде. Дамитын негізгі секторлардың бірі-энергетика, сонымен қатар медицина және ауыл шаруашылығы.
Сондай-ақ, Қазақстанда жас және перспективалы ғалымдарды қолдайтын ғылыми зерттеулерге арналған гранттар жүйесі бар, олар өз кезегінде елдегі ғылымның дамуына үлес қоса алады.
Осылайша, қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында ғылымның дамуы жеткіліксіз қаржыландырумен және инфрақұрылымның әлсіздігімен байланысты өз проблемаларына ие. Алайда, жас және перспективалы ғалымдарды қолдау шараларының, сондай-ақ ғылыми инновациялық орталықтарды құрудың арқасында Қазақстан ғылымды дамыту және жаһандық ғылыми қоғамдастыққа өз үлесін қосу үшін әлеуетке ие.
