Бағдарламасы syllabus семестр 5 оқу аптасынан және сессия аптасынан тұрады. Пәннің көлемі кредитті құрайды
-ОЖСӨЖ тақырыбы: Әдеби параллелдер. СӨЖ
жүктеу/скачать 0,96 Mb.
|
Қазақ әдеби сынының тарихы, З.Ж.Мүтиев
- Бұл бет үшін навигация:
- Тапсырмалар: 1. Сындағы идеяның орны 2. Сындағы идеяның маңыздылығы 18-СОӨЖ тақырыбы
- СӨЖ тапсырмалары
- Оныншы апта №10 дәрістің тақырыбы: Сынның шыншылдығы. Қарастырылатын мәселе
| 17-ОЖСӨЖ тақырыбы: Әдеби параллелдер.
СӨЖ тақырыбы: Әдеби сынның идеялығының ерекшеліктері.. №9 практикалық сабақтың тақырыбы: Әдеби сынның идеялығы. Тапсырмалар: 1. Сындағы идеяның орны 2. Сындағы идеяның маңыздылығы 18-СОӨЖ тақырыбы: Қазақтың әлеуметтік ой-пікрін молайтудағы ұлы тұлғалардың ықпалы СӨЖ тапсырмалары: Абай, Ыбырай, Шоқан сыны Есеп беру түрі: Конспектілеу Әдебиеттер (негізгі, қосымша): 1. Т.Кәкішев. Сын сапары, А. 1971. 2. К.Сыздықов. М.Әуезов - әдебиет сыншысы, А. 1973. 3. Б.Бурсов. Критика как литература, «Звезла»., 1973 №6, 207-б. 4. В.Кожинев. Критика как компонент литературы, М. 1976. 5. Л.Новиченко. Критика есть література, «Вопросы литературы», 1971, №10, 5-б. Оныншы апта №10 дәрістің тақырыбы: Сынның шыншылдығы. Қарастырылатын мәселе: 1. Әдеби сынның басты мақсаты. 2. Шындықты танып білу. XIX ғасырдың соңғы ширегінде «Түркістан уалаятының» газеті мен «Дала уалаятының» газеті патша өкіметінің отарлық саясаты мүддесімен ғана емес, сонымен қатар қоғамдық ойдың тегеурінді дүмпуінің әсерінен шыққан еді. Сондықтан патша үкіметі «қазақ оқығандарының ұлт баспа сөзі жөнінде қойған талаптарын өз мүдднсіне орай шешуге тырысты». Қазақтың мәдени әлеуметтік өміріндегі зор оқиға «Түркістан уалаяты газетінің» 12 жыл бойына шығып тұруы. Бұл газетте саяси эжканомикалық миәселелермен қатар, оқу ағарту жұмысының жәй күйін өнер білімнің пайдасы орыс ғылымымен мәдениетінің жетістігі туралы біраз мақалалар жарияланған. Әдеби сынның басты қызметі- әдебиет пәнінде болып жатқан құбылыстар жайлы қара қылды қақ жарып шындықты айту. Бұл – әдеби сынның туа біткен, маңдайына жазылған, ешкім таласпайтын үлесі. Сын өз қызметін шындықты айтқан кезде ғана атқара алады. Ал, түрлі жағдайлардың әсерімен әдебиеттің шындығы айтылмаған жағдайда сынның да қадірі түседі, тіпті сын жоқ дегенге дейін әкеледі. Қазіргі қазақ әдеби сыны жайлы «сын жоқ» деген сияқты пікірлердің бой көрсетіп қалып жүргені де осы себептерден болса керек. Әдеби процесте болып жатқан келеңсіз құбылыстар жайлы сыншылар шырылдап айта алмаған жерлерде сынның да беделі түседі. Бұл жағдайлар әсіресе әкімшілдікпен (тоталитарлық) билеп- төстеген, түрлі пікірлердің айтылуына жол берілмеген кездер де жиі кездеседі. Әдеби сынның шыншылдығы әдебиеттану ғылымының жетістіктеріне сүйене отырып, әдебиетіміздің жай- күйін, жетістіктері мен кемшіліктерін ешбір бүкпесіз тура айтуынан көрінеді. Оқырманға керегі- шындық. Ал, мынау шындық деп жалғанды ұсынғанда, оқырман оған сенбейді де, оған деген сенімін жоғалтады. Шындық айтылған жерде ол әділеттілік атты үлкен күшке айналып, оқырмандар жүрегіне жол табады. Әдебиеттегі кемшіліктерді жоюға деген қоғамдық пікір туғызып, алғы шарттар жасайды. Әдебиеттің тура жлда дамуы үшін күрес қоғамдық пікір арқылы жалпыхалықтық сипат алады. Әдебиеттің басты мақсатының өзі- өмір шындығын көркем шындыққа айналдыру. Энгельс айтқандай, «типтік жағдайларда типтік бейнелер жасау». Кезінде В.И.Лениннің Л.Толстой туралы жазған мақаласында ұлы суреткердің шығармаларында замана шындығы көрінбей қалмайды деген пікір айтқаны белгілі. Осы өмір шындығын көркем шындыққа айналдыру қалай болса солай емес, белгілі бір өнер шарттылықтары арқылы жүзеге асады. Әдебиеттің сыны осы көркем әдебиетте өмір шындығы қаншалықты дәрежеде көрініс тапты деген басты сауалға алдымен жауап беруі тиіс. Ал, әдебиет өмірдің дәл көшірмесі емес, оны жеткізудің көркем шарттары, заңдылыұтары бар екендігі белгілі. Өмір шындығы мен көркем шындықтың арасында айырма бар. Өмір шындығы ұғым, көркем шындық бейне (образ) түрінде өмір сүреді. Көркем шындық- өмір шындығының жинақталған, жалпыланған, белгілі бір дәрежедегі шартты бейнесі. Суреткер өмір шындығынан аттап кетпей, өнердің шарттылық сипаты арқылы өмір материалдарын еркін пайдаланып, өз идеяларын ұтымды жеткізу мақсатымен шығармашылық еркіндікке қолы жетеді. Өткен ғасырдағы орыс әдеби сынында «шыншыл сын» («реальная критика») деген үлкен мектептің болғаны белгілі. Олар әдебиеттің мақсаты өмір шындығын көркем түрде көрсету болса, сын сол көркем әдебиетте шындықтың қаншалықты дәрежеде екендігін анықтауы тиіс деп білді. Бұл талаптар күні бүгінге дейін өз маңызын жойған жоқ. Сыншы суреткер өз шығармасында әлеуметтік өмірдің шындығынан туындап отырған мәселелерді көре алды ма, көрсе оның мәні мен маңызын бұзбай сол күйінде жеткізе алды ма, болмаса, бұра тартып жалғандыққа барды ма деген мәселелердің төңірегінде біраз тер төгендігі анық. Ал, өмірдегі шыны қайсы, жалғаны қайсы дегендерді анықтауға оның білім дәрежесі, өмірлік бағыты көмектеседі. Әйтпесе, бүгін шындық деп танылған нәрсе ертеңгі күні басқаша болуы мүмкін. М.Горький көрсеткендей, көрінген фактінің бәрі әлі шындық емес, ол- әлі піспеген шындық. Оны ой қазанына салып қайнатып, нағыз шындықты таза күйінде қорытып ала білу керек. Дәрістің топтама-тәсімі ( тірек конспектісі немесе тезистер) жүктеу/скачать 0,96 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|