-ОЖСӨЖ тақырыбы: Әдеби шығарманың көркемдік құнын анықтау. СӨЖ

1. 
   Жанр туралы түсінік
   
2. 
   Жанр түрлері
   
3. 
   Жанрдың әдеби сындағы атқаратын қызметі
   

Түркі тілінің ең кесек және әлемдік мәні бар бір туындысы Ж.Баласағұнның «Құтты білігі» . Бұл шығармада сол кездегі түркі халықтарының, оның ішінде қазақ халхқының құрамына кірген ру тайпалар тілдерінің тұтастық тапқаны соншама, әр ел әр жұрт өзімдікі деп иемденуге хақыолы болды және шығарманың тілін түсіну жағынан онша қинала бермеді. Сондықтан талай ғасыр дъәрежесінен туған даналық шешендік сөздер, жыр толғанда өзінің төл дүниеңдей сезәіледі. Сөз өнері ғылымындағы жанр мәселесі – аса күрделі проблемалардың бірі. Сондықтан да сын жанерларын әңгіме етпестен бұрын жалпы жанр мәслелесінің жай-күйіне тоқтала кеткен жөн. Әлемдік әдебиеттану ғылымының тарихында жанр туралы түрлі кездерде айтылған пікірлерді Аристотельден бастап кездестіреміз. Бұларда жанр сипатын әр т.рлі қырынан әңгімелеп, табиғатын аша түсушілік бар. Солай бола тұрсак да «жанр дегеніміз не?», «оны жіктеудің шарттары» деген сияқты негізгі сауалдарға жауап іздегенде басы ашылмаған қиындықытар туындайды; оларды шешудің түрлі жолдары ұсынылып отырған. В. Г. Белинский «Поэзияны тегіне және түріне қарай бөлу» деген мақұаласында осы жайлы арнайы әңгімелейді. Сыншы мақаласын «поэзия - өнердің жоғары тегі» деп бастайды да поэзияның үш тегі – эпос, лирика, драма – бар екендігін көрсетеді, Осында әдеби жанрлар туралы әңгіме болғанмен де «жанр» термині айтылмайды. Ол тектің түрлері ретінде ғана сөз болады. Белгілі әдебиет теориктерінің өздері де жанр проблемасының аса күрделілігіне назар аударып отырған. Б. ТОмашевский жанрларға жіктеудің өте қиындығын, оны әдеби дамудың белгілі бір тарихи кезеңіне ғана қатысты қарастыру керек екендігін ескертеді. Орыс тіліндегі әдебиеттану еңбектерінде жанр мәселесінің қиындығына назар аударып, оны шешу жайлы өз ойларын ұсынған пікірлер көп. Түрлі экспедицияларда, әдебиеттану бойынша жоғарғы оқу орындарында арнлаған оқулықтарға, сөздіктерде бұл мәселе төңірегінде түрліше шешімдер бой көрсетіп келді. Мысалы, 1966 жылы жарық көрген !Поэтикалық сөздікте» жанр нақтылы текке жататын әдеби шығарманың белгілі түрі деп анықталса, «Әдебиеттану терминдерінің сөздігінде» тіпті анықтама айтылмай, жалпылама түсініктер берілген. Белгілі әдебиет теоритигі Г. Л. Абрамович тіпті әдебиеттің тегі, түрі, жанр деген ұғымдардың ара жігін ажырататын жұрт қабылда\ған анықтаманың күні бүгінге дейін жоқтығын жазады.