Бағдат Оралбайұлы «Тегімізді тануға талпыныс»

Грузиндерде маңызын жоймаған бір дәстүр: кімде кім қыз ұзатса, оның басты жасауы қылып Шота Руставелидің «Жолбарыс терісін жамылған батыр» - дастанын сыйға тартатын көрінеді. Осы кітап ең басты, ең қымбат мүлкі болып саналады екен, онсыз жасау толық деп есептелмейтін дәстүр қалыптасқан көрінеді.

Қазақ: «Өмірдің ащы-тұщысын көріп, ысыла берсін; тұяғы тасқа салса кетілер, суға салса жетілер» - деген оймен ұлын жел өтінде ұстаса, қызын «аз күндік қонағым» - деп үлпілдетіп өсірген.

Қара шаңырақ

Қазақ салтында атадан балаға мұра болып ауысатын әке үйі, үлкен шаңырақ. Бір атадан өрбіген кейінгі ұрпаққа әке үйі – Қара шаңырақ үлкен үй болып есептеледі. Әкесі дүниеден қайтып, үйі кенже ұлына немесе оның кейінгі ұрпақтарына ауысса да Қара шаңырақ сол қалпында сақталып, өзінен тараған ұрпаққа қадірлі, қасиетті орда болып саналады. Соғым сойғанда оған барлық отаулар, ұзатылған қыздар тиісті сыбағасын әкеліп, әке үйіне деген сый-құрметін жасауға тиіс.


Мақал-мәтелдер
1

Құшағына қырды да, сырды да сидырған жан

Ақыл көпке жеткізер, өнер көкке жеткізер

Біреуі жығып мақталып, екіншісі жығылып тапталып жатқандық жараспас жалпы өмірде.

Шынайы күлкі – денсаулықтың мүлкі.

Жат десем жантаяды, тұр десем қалқаяды.

Не ер алмады, не жер алмады.

Дүние күші сағым – елес сипатты-ай,

Өтер шығар сауырынан сипатпай.
8

Тегі жақсы түбі бір озар.

Күлу – өмір, күлдіре білу – өнер, күлкі болу – өлім.

Сүрінсең – сүйеніш, жантайсаң – таяныш.

Бермесең алыспайсың, бармасаң алыстайсың.

Жоғалтқанымды түгендейтін,

Шашқанымды жинайтұғын – қормалым.
13

Ақылың кәрі, жаның жайдары, тәнің жас болсын.

Қатал билеушіден – қатыгез іс қалады,

Қайырымдыдан – қасиетті із қалады.

15

Ойлағанға сабыр түбі сары алтын,

Есте жоқ ерте заман елестері ертегіден басталады.

(Сабырбай Ақтайлақұлы)
17

Күйе күйдірмесе де күйелейді.

«Кім болам десе сол болу – ұлы адамның ісі,

Қолыңнан келгені ғана болу – кез-келген адамның ісі» - деген екен Гёте.
19

Мақтауы келіскен жанның да міні бар.

Көз көргенінің өзіне сенеді,

Құлақ өзгенің сөзіне сенеді.
21

Сенім деген құдіретті күш, ол сеңгір тауды да қозғайды.

Замана сенімен санаспайды,

Санассаң онымен сен санас.
23

Тістің үгіткенін тіл білер.

Қөңілшекті қошамет қор етеді.

Жарқырағанның бәрі алтын емес,

Жалпақтағанның бәрі жанашыр емес.
26

Аты жүріп тұрған кісінің айбыны биік

Асқақтаған амалшыдан аяңдаған адалдық артық.

Алтын шапанға да жаға мен жең керек,

Асқан батыр болсаң да, ағайын мен ел керек.
29

«Мен халықтың жауының жауымын!»

Аллаһтың аманатқа берген жанының өзі кеудеңе қонақ.

Сезім қуаласаң не мұңаясың, не қуанасың.

Өресіз өзінікінен өзгеге өшігіп өтеді.

Барлық қазақтың баласы – бір қазақтың баласы.

34

Көңілдегі көрікті ойды базардағы нарық бұзады.

Жауыңды әдіспен, досыңды шындықпен жең.

Аға алдында пейіліңді көрсет,

Іні алдында мейіріңді көрсет.
37

Сырын білмеген адамға сырыңды айтпа,

Қасақы, арам адамға шыныңды айтпа.
38

Ақылды жігіт атқа да мінер, таққа да мінер.