Бағыттары ІІ халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары Современная система дошкольного образования

 

394 

 

и  внедрение  многообразных  форм  работы  с  родителями  помогло  нам  хорошо 

подготовить детей к поступлению в школу.   

 

Литература: 

1.

 

Агаева  Е.,  Брофман  В.,  Булычева  А.,  Веракса  Н.,  Говорова  Р.,  Дьяченко  О., 

Цеханская Л. Играем каждый день. Школа дошкольника. // Семья и школа. 1991, №8. 

2.

 

Бабаева Т.И. У школьного порога. – М., 1993. 

3.

 

Бардиан А.Н. Воспитание детей в семье./Психол.-пед.очерки. – М., 1972. 

4.

 

Буре Н.С. Готовим детей к школе. – М., 1987. 

5.

 

Венгер Л.А., Венгер А.Л. Готов ли ваш ребенок к школе? – М., 1994. 

6.

 

Кравцова Е.Е. Психологические проблемы готовности детей к обучению в школе. 

– М., 1983. 

 

 

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ПРИЁМОВ ИГРОТЕРАПИИ В ПРОЦЕССЕ 

ПСИХОКОРРЕКЦИОННОЙ РАБОТЫ С ЗАИКАЮЩИМИСЯ ДОШКОЛЬНИКАМИ 

 

Дюсекеева Б.Е. 

КГКП я/с №53 «Алмагуль» 

 

Грамотная  речь - важнейшее условие всестороннего полноценного развития детей 

дошкольного  возраста.  Чем  богаче  и  правильнее  речь  ребенка,  тем  легче  ему 

высказывать  свои  мысли,  тем  шире  его  возможности  в  познании  окружающей 

действительности, тем активнее осуществляется его психическое развитие. Поэтому 

так важно заботится о своевременном формировании речи детей, исправляя различные 

нарушения, которыми считаются любые отклонения от общепринятых норм родного 

языка [1].   

Нашу дошкольную организацию посещают дети с различными проблемами в речи, 

с том числе и с заиканием. Заикание у детей развивается в тесном взаимодействии с 

личностными  и  поведенческими  нарушениями  и  во  многом  зависит  от  нервно-

психического состояния ребенка. Изменения в нервно-психическом состоянии часто 

связаны  не  только,  а  иногда  и  не  столько  с  появившимся  заиканием,  сколько  с 

особенностями  развития  индивида.  Заикание,  как  правило,  лишь  усугубляет 

проявление тех отклонений, которые у ребенка уже были, или наметились. 

На  этом  фоне  происходят  отклонения  в  развитии  всех  психических  процессов.  

Заикающиеся  дети  гиперактивны  или,  наоборот,  пассивны.  У  них  проявляется 

агрессия,  плаксивость,  наблюдается  дефицит  общения.  Внимание  недостаточно 

устойчивое, быстро истощается, что определяет тенденцию к снижению темпа в любой 

работе. Несформированность некоторых знаний и недостаточность самоорганизации 

речевой деятельности влияют на процесс и результат мыслительной деятельности. У 

части  детей  низкая  активность  запоминания  может  сочетаться  с  ограниченными 

возможностями развития познавательной деятельности [3]. Отставание в двигательной 

сфере характеризуется плохой координацией движений, неуверенностью, снижением 

скорости  и  ловкости  их  выполнения.  Наибольшие  трудности  выявляются  при 

 

395 

 

выполнении  движений  по  словесной  инструкции.  С  такими  детьми  в  нашей 

дошкольной  организации  проводится  специальная  психо-коррекционная  работа  с 

использованием приёмов игротерапии.  

Игровая  терапия  -  метод  психотерапевтического  воздействия  на  детей  с 

использованием игры. Она основана на принципах динамики психического развития 

дошкольников  и  направлена  на  облегчение  эмоционального  стресса  с  помощью 

разнообразных игровых материалов. Коррекционно-развивающая игротерапии – один 

из самых эффективных способов коррекционного воздействия на ребенка, в котором 

наиболее ярко проявляется принцип обучения: учить  – играя! Психокоррекционный 

эффект  игровых  занятий  у  дошкольников  достигается  благодаря    установлению 

положительного  эмоционального  контакта  между  детьми  и  взрослыми.  Игра 

корригирует недостатки речи и расширяет способности детей к общению [4]. 

Игровая 

психотерапия 

выполняет 

три 

функции: 

диагностическую, 

терапевтическую  и  обучающую.  Терапевтические  игры  проводятся  с  целью 

устранения  аффективных  препятствий  в  межличностных  отношениях,  а  обучаюшие 

игры позволяют достичь более адекватной адаптации и социализации детей. 

В  коррекционной  работе  игра  выступает  своеобразной  сферой,    в  которой 

происходит  налаживание  отношений  ребёнка  с  окружающим  миром  и  другими 

людьми [2].  В процессе игротерапии мы эффективно используем игры «Кто за кем?», 

«Кто  в  юрте»,  «Идём  за  Алдаром  Косе»,  «Ладонь  в  ладонь»,  «Веселый  паровозик», 

способствующие  успокоению  и  организации  детей,  а  этюды    «Вот  он  какой», 

«Заколдованный  ребёнок»,    «Слушай  хлопки»    развивают  правильное  понимание 

эмоционально-выразительных движений рук и адекватное использование жестов.  

С  гипер-  и  гипоактивными  детьми  с  целью  преодоления  двигательного 

автоматизма    игры  «Противоположные  движения»,  «Стоп».  Этюды  «Штанга», 

«Шалтай-балтай», «Тихое озеро» способствуют расслаблению мышц.   

Широко  используем  этюды  на  развитие  эмоций:  радость  («Вкусные  баурсаки»); 

удивление («Удивление»); страх («Гроза»).  

Для  развития  мышц  лица,  общей  и  тонкой  моторики    использовали    игры 

«Самолет», «Смотреть вдаль», «Подзорная труба».  

Этюды  «Подуем  на  плечо»,  «Кораблик,  «Шторм  в  стакане»    способствуют 

развитию  правильного  физиологического  дыхания  детей  с  заиканием,  что 

способствуют преодолению данной проблемы. 

Такие  игры  как  «Снег»,  «Кораблики»,  «Футбол»,  «Дудочка»,  «Домбыра»,  

«Кобыз», позволяют достичь более адекватной адаптации и социализации детей.  Игры 

«Паровоз»,  «Вагоны  стучат»,    «На  джайлау»    на  произношение  отдельных  гласных 

звуков,  на  сочетаниях  гласных  звуков  (двух,  трех,  четырех,  пяти),  на  слоговых 

сочетаниях согласных звуков с гласными, на произнесении фраз из одного слова, на 

произнесении  коротких  фраз,  на  произнесении  длинных  фраз  с  логической  паузой.  

Все игры адаптируются с учётом уровнем речевого развития детей, т.е. сокращается 

объём вербальных заданий. 

В игротерапии наиболее перспективным является анализ детьми своих ощущений, 

эмоционального  состояния  и  поведения  в  настоящий  момент,  в  данной  ситуации 

(«здесь»  и  «теперь»),  что  помогает  им  овладеть  саморегуляцией,  научиться 

 

396 

 

самостоятельно, принимать  решения  и  нести  за  них ответственность.  Такие  навыки 

дети  приобретают  путем  освоения  упражнений  по  следующим  направлениям: 

освобождение от мышечных зажимов; общение и взаимодействие с использованием 

невербальных средств коммуникации; развитие внимания, чувственного восприятия, 

эмоционально-волевых качеств. 

Деление  это  довольно  условно,  так  как  большинство  упражнений  имеют 

многоцелевой характер. Упражнения по мере их усвоения, а также в зависимости от 

ситуации  наполняются  новым  содержанием.  Важную  роль  играет  работа  над 

пластикой  тела.  Упражнения  для  детей  с  заиканием  направлены  на  увеличение 

диапазона  эмоциональных  проявлений  способствующих  обогащению  чувственного 

опыта  («Слушай  хлопки»);  совершенствование  психомоторики,  умения  свободно 

владеть своим телом («Тихое озеро»).   

Благодаря  игротерапии    заикающийся  ребенок  сохраняет  психическое  здоровье, 

готовится к взрослой жизни. Игровая деятельность помогает ему приобретать навыки 

в разных видах деятельности, улучшать речевую деятельность, усваивать социальные 

нормы  поведения,  улучшать  физическое  и  эмоциональное  состояние,  избавиться  от 

психических  травм,  позволяя  пережить  болезненные  для  психики  обстоятельства  в 

упрощенной форме. 

Игротерапия  –  самая  лучшая  психотерапия.  С  помощью  игротерапии    можно   

корригировать у заикающихся детей детские страхи нежелательные  черты характера 

и другие  отклонение в поведении. Она помогает  активизировать у этой категории 

дошкольников с проблемами в развитии формирование произвольности психических 

процессов,  речи,  познавательной  деятельности,  совершенствование  опорно-

двигательной  и  эмоционально–волевой  сфер.  В  ходе  целенаправленной  работы 

использования  приёмов  игротерапии    с  заикающимися  дошкольниками  были 

получены следующие результаты: 

 

 

 

1-

 

Понимание речи. 

2-

 

 Обогащение словаря. 

3-

 

 Формирование грамматического строя речи. 

4-

 

Совершенствование опорно-двигательной и эмоционально–волевой сфер.  

 

Список  литературы 

1. Алябьева Е.А. «Психогимнастика в детском саду». М., Сфера 

2.  Алябьева  Е.А.  «Коррекционно-развивающие  занятия  для  детей  старшего 

дошкольного возраста». М., Сфера 

0

50

100

1

2

3

4

56,6

53,5

55,4

60,5

69,3

65,5

63,6

75,5

79

76

71,3

82,6

2013 год

2014 год

2015 год

 

397 

 

3. Дружинина В.Е. «Психология эмоций, чувств, воли». М., Творческий центр 

4. Костина Л.М. «Игровая терапия с тревожными детьми». С.-П., Речь 

 

 

РОЛЬ ИНФОРМАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ОБРАЗОВАТЕЛЬНОМ ПРОЦЕССЕ 

 

Елькенова Н.К. 

КГКП д/с «Толагай» 

 

XXI век — век высоких компьютерных технологий. Современный ребёнок живёт 

в  мире  компьютерных  технологий.  Меняется  и  роль  педагога  в  информационной 

культуре — он должен стать координатором информационного потока. Следовательно, 

педагогу необходимо владеть современными методиками и новыми образовательными 

технологиями, чтобы общаться на одном языке с ребёнком. 

Первейшая  задача  образовательной  политики  на  современном  этапе  — 

достижение  современного  качества  образования,  его  соответствия  актуальным 

и перспективным потребностям личности, общества и государства. 

Таким  образом,  возникает  необходимость  организации  процесса  обучения 

с использованием современных информационно-коммуникативных технологий (ИКТ). 

Компьютерные 

технологии 

позволяют 

разнообразить 

образовательную 

деятельность,  сделать  ее  насыщенной,  нетрадиционной,  яркой  способствует 

использованию  разных    способов  подачи  нового  материала  и  закрепление  старого. 

Изучение сложных тем для понимания дошкольниками  мультимедийные презентации  

дают  возможность  педагогам  наглядно  продемонстрировать  им  события  и  явления 

реальной жизни.  

Работа  нашего  детского  сада  направлена  на  использованпие  средств  ИКТ  в 

образовательном  и  воспитательном  процессе,  помогающие  решать  многие 

методические задачи:  

-  обучающие:    сообщают  знания,  формируют  умения  и  навыки  в  учебной  и 

практической  деятельности,  обеспечивая  необходимый  уровень  усвоения  (в  режиме 

реального времени дети совершают экскурсии на Луну, в подводное царство); 

-  тренажеры:  предназначены  для  отработки  разного  рода  навыков    и  умений, 

обеспечивают  повторение  и    закрепление  пройденного  материала  (в  организованной 

учебной  деятельности  по  ФЭМП,  ознакомлении  с  окружающим  миром,  по 

художественной литературе); 

-  демонстрационные:  визуализируют  изучаемые  объекты,  явления,  процессы  с 

целью изучения и их исследования (распускание почек, пробуждение природы  после 

зимнего сна); 

-  лабораторные:  позволяют  проводить  удаленные  эксперименты  на    реальном 

оборудовании; 

-учебно-игровые:  предназначены  для  создания  учебных  ситуаций,  в  которых 

деятельность  обучаемых  реализуется  в  игровой  форме  (дидактические  игры, 

логические задачки).  

 

398 

 

Применение  мультимедийных  технологий  приводит  к  использованию  более 

эффективных  подходов  к  обучению  и  совершенствованию  методики  преподавания, 

является  наиболее  эффективным  средством  обучения  и  воспитания.  Помимо  этого, 

внедрение  мультимедиа  технологии  способствует  повышению  мотивации  обучения 

воспитанников, экономии учебного времени, более глубокому усвоению материала на 

занятиях. Мультимедийные средства обучения помогают чётко выстраивать структуру 

занятия, эстетически его оформлять. Ещё одним достоинством является эмоциональное 

воздействие  на  воспитанников.  Особенно,  если  включены  видеосюжеты  и  имеется 

звуковое  сопровождение  слайдов,  что  позволяет  формировать  у  детей  личностное 

отношение к увиденному и услышанному, повышает мотивацию учения. 

При подготовке к организованной учебной деятельности с помощью ИКТ перед 

педагогами  стоят  задачи:  подбор  методического  материала    и  литературы  по  данной 

проблеме,  оформление  презентаций  по  каждой  теме  в  электронном  виде.  Были 

выявлены  преимущества:    использование  видеофрагментов  помогает  педагогу 

выстроить  объяснение  материала  логично  и    научно,  систематизировать  новый 

материал.  Одним  из  основных  средств  расширения  детских  представлений  об 

окружающем являются презентация,  слайд-шоу, фотоальбомы. 

Детский    сад    оснащен  современными  средствами  ИКТ,  используемые  в 

образовательном  процессе:  интерактивная  доска,  мультимедийный  проектор, 

компьютеры,  принтеры,  видео-  и  фотокамера.  В  каждой  группе    педагоги 

используют телевизоры с DVD, магнитофоны. 

И  перед  нами  встала  задача  -    использовать  средства  ИКТ  в  организованной 

учебной деятельности. В 2010 году мы решили попробовать проводить часть занятий в 

средних  и  старших  группах  с  использованием  ИКТ  сначала  на  компьютере,  а  затем 

«вывели на большой экран» через проектор. Основная идея заключалась в соединении 

современных  технологий  с  традиционными  методами  развития ребёнка.  Применение 

компьютерной техники позволяет сделать занятие привлекательным и по-настоящему 

современным, решать познавательные и творческие задачи с опорой на наглядность. 

У  детей  дошкольного  возраста  больше  развито  зрительное  внимание,    поэтому 

представление учебного материала с помощью ИКТ облегчает процесс восприятия и 

запоминания информации. С помощью ярких образов, красок, которые сочетают в себе 

динамику,  звук  и  изображение  можно  долго  удерживать  внимание  ребенка.  С 

применением ИКТ педагоги преодолевают застенчивость воспитанников, повышается 

познавательную  активность.  

Одновременное воздействие на два важнейших органа восприятия (слух и зрение) 

позволяют достичь гораздо большего эффекта. Так,  например,  на занятиях «Основы 

безопасного  поведения»,    «Ознакомление  с  окружающим  миром»  у  детей  старшей 

группы  формируются  представления  о  профессии    пожарного,  о  пожарной 

безопасности, знакомятся с историей возникновения огня, разъяснение вреда и пользы 

огня.    На  занятиях  «ФЭМП»  закрепление  счета,  геометрических  фигур,  решение 

логических  задач    проводится  с  помощью  ИКТ,  дидактических  игр,  разработанных 

педагогами детского сада.  

Эмоциональный  подъем,  вызванный  такой  деятельностью,  способствует 

увеличению объема усваиваемых знаний.  

 

399 

 

Применение ИКТ привлекателен не только для воспитанников, но и для педагогов:  

- расширение диагностического инструментария;  

- оценка способности ребенка; 

-  контроль усвоения материала детьми; 

- подбор нового материала, исходя  из особенностей своей группы, темы изучения; 

- поиск новых, нетрадиционных  форм и методов обучения; 

- профессиональный рост. 

Помимо создания и использования презентаций мы очень эффективно пользуемся 

ресурсами  Интернета.  Это  стало  возможным,  благодаря  оборудованному 

методическому кабинету, в котором имеются два компьютера с выходом в Интернет, и 

педагоги  в  удобное  для  них  время  могут  спокойно  за  ними  поработать.  Также  в 

методическом  кабинете  имеется  медиатека,  которая  постоянно  пополняется  новыми 

разработками педагогов. 

То, о чём сказано выше, всего лишь крупица из числа того, где можно применять 

ИКТ. 

 При  внедрении  ИКТ  в  воспитательно-образовательный  процесс  педагоги  могут 

столкнуться с проблемами. Не каждый педагог владеет основами создания презентаций 

на  компьютере.  В  практическом  материале,  находящимся  в  открытом  доступе 

Интернет, не всегда учитываются возрастные особенности детей и содержание не носит 

принцип  научности.  Существует  вероятность,  что,  увлекшись  применением  ИКТ, 

педагог перейдет от развивающего обучения к наглядно-иллюстративным методам. 

Использование ИКТ в дошкольных учреждениях требует тщательной подготовки, 

как  самих  занятий,  так  и  всего  режима  в  целом  в  соответствии  с  возрастом  детей  и 

требованиями СанПиНа. 

Как  показывает  практика,  без  информационных  технологий  уже  невозможно 

представить  себе  современного  образования.  Использование  ИКТ  становится 

привычным для детей, а для педагогов становятся нормой работы – это, на мой взгляд, 

является одним из важных результатов инновационной работы в детском саду. 

Таким  образом,  использование  ИКТ  в  условиях  детского  сада  возможно, 

необходимо и целесообразно в различных видах образовательной деятельности. Это не 

только удобно для современного педагога – всегда под рукой необходимая, красочная 

и динамичная информация, но и доступно и привычно для детей нового поколения. 

Однако,  какими  бы  положительным,  огромным  потенциалом  не  обладали 

информационно-коммуникационные  технологии,  но  заменить  живого  общения 

педагога с ребёнком они не могут и не должны.  

 

Литература: 

1.  Афанасьева  О.В.  Использование  ИКТ  в  образовательном  процессе.  –  www. 

pedsovet.org 

2.  Беспалько В.П. Педагогика и прогрессивные технологии обучения, M , 1995. 

3.  Брыксина  О.Ф.  Конструирование  урока  с  использованием  средств 

информационных 

технологий 

и 

образовательных 

электронных 

ресурсов.// 

Информатика и образование. 2004 №5 

4.  Волков И.П. Руководителю о человеческом факторе. Л.: Лениздат, 1989. 

 

400 

 

5. Захарова И.Г. Информационные технологии в образовании: Учеб. пособие для 

студ. высш. пед. учеб. заведений. – М., 2003. 

6.  Лихачев Б.Т.  Педагогика: курс лекций – М., 1998 г. 

 

 

СӨЙЛЕУ ТІЛІ ЖАЛПЫ ДАМЫМАҒАН  БАЛАЛАРМЕН ЖҮРГІЗІЛЕТІН 

ЛОГОПЕДИЯЛЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ МАЗМҰНЫ 

 

Есенгелді Гүлнұр 

Жетекшісі: Копишева Аксаулем Дауренбековна 

Абай Құнанбаев атындағы Саран гуманитарлы-техникалық колледжі 

 

    Қазіргі  таңдағы  білім  беру  жүйесінің  басты  міндеті-  ұлттық  және  жалпы 

тәжірибенің жетістіктері  негізінде жеке адамдарды қалыптастыру және дамыту үшін 

қажетті  жағдайлар  жасау,  баланы  дұрыс,  жақсы  сөйлету,  оқылуда  жетістікке  жету 

болып табылады. 

    Баланың  сөйлеу  тілі  ойлау  мен  түрлі  психикалық  үрдістердің  дамуымен  екінші 

жағынан  сөйлеу  тілінің  барлық  компоненттерінің:  лексика,  грамматика,  фонетика 

дамуымен де тығыз байланысты. 

    Тілге үйренудегі ең басты міндет- адамның сөз мағынасын түсініп, оны өз сөзінде 

дұрыс қолдану. 

     Мектеп  жасына  дейінгі  балаларда  сөйлеу  тілінің  түрлі  кемістіктері  кездеседі. 

Олардың  ішіндегі  күрделісінің  бірі-  ол  сөйлеу  тілінің  жалпы  дамымауы  (СТЖД). 

Сөйлеу  тілінің  жалпы  дамымауы-  есту  қабілеті  мен  зияты  әдеттегідей  дамымаған 

балалаардың  дыбыстық,  мағыналық  жағына  қатысты  сөйлеу  тілі  жүйесінің  барлық 

компоненттерінің  (фонетикалық,  фонематикалық  және  лексикалық-  грамматикалық 

жақтары) қалыптасуының бұзылуынан болатын әртүрлі күрделі тіл кемістіктері. 

    Логопедиялық сабақтардың мазмұны 

Балабақшаның кішкентайлар тобындағы СТЖД 1-ші деңгейіндегі балаларды түзете 

оқытудың негізгі бағыттары: 

1.

 

Сөйлеу тілін түсінуін дамыту; 

2.

 

Белсенді еліктеп сөйлеу әрекетін дамыту; 

3.

 

Зейінін, есту сақтауын, логикалық ойлауын дамыту. 

1.

 

Сөйлеу тілін түсінуін дамыту 

    Ең  алдымен  бала  қоршаған  адамдардың  сөзін  түсініп,  заттар  мен  әрекеттердің 

атауын нақты дыбыс тіркестерімен  және сөздермен байланыстырып үйренеді, тек сонан 

соң ғана өзі сөйлеп бастайды. Сондықтан логопедиялық жұмыс балалардың сөйлеу тілін 

түсінуін  дамытудан  басталады.  Балалар  үшін  ситуативті  (жағдайға  сай)  сөйлеу  тілі 

қарапайым  болып  табылатынын  ескерген  маңызды.  Себебі  көрнекілік,  нақты  жағдай 

баланың  түсінуін  едәуір  жеңілдетеді.  Бала  кез-келген  сөзді  білмесе  де,  затты  немесе 

әрекетті атау үшін жестті қолдана алады. Логопедтің мимикасы мен интонациясы да, 

баланың оның сұрақтарымен сөздерін нақты түсінуге көмектеседі. Сөйлеу тілін түсінуін 

дамыту үшін күн тәртібіндегі және ойын сәттері пайдалы: серуенге жиналу, сабақтарға 

дайындық, ойын бұрышын жинастыру, топтағы кезекшілік, ұйқыға дайындық т.б. 

 

401 

 

    Сабақтардың негізгі мазмұны: 

-

 

заттарды, ойыншықтарды көрсету. Балалар логопедтің қайда? Кім? сұрақтарына; 

әкел,  бер  деген  өтініштеріне  жауап  ретінде  оларды  тауып,  көрсетеді.  Заттарға  қарап, 

оларға сәйкес суреттерді табады; 

-

 

дене мүшелерін көрсету. Дене мүшелері туралы білімдерін бекіту кезінде баладан 

өзінің  дене  мүшелерін  және  қоршаған    адамдардың,  қуыршақтың  дене  мүшелерін 

көрсету талап етіледі. Осылайша бала осы сөздердің жалпылама мағынасын түсінетін-

түсінбейтінін  тексеруге  болады.  Балаларды  адамның,  құстардың  және  жануарлардың 

дене  мүшелерін  (ауызы-тұмсығы,  шашы-жүні)  сәйкестеуге;  жазықтықтағы  бейнесін 

шынайы затпен салыстыруға үйретеді; 

-

 

педаготың  тапсырмасы  бойынша  қорщаған  ортамен  және  таныс  тұрмыстық 

жағдайға байланысты әрекеттерді көрсетіп, орындау: «Жуып жатқан, отырған, ойнап 

жатқан адамды көрсет» т.б. 

-

 

    Қайда?  Қайдан?  Кімге?  Немен?  Не?  Сұрақтарына  жестпен  жауап  беру. 

Балаларды  сұрақтың  кең  мағынасына    бағдарлауға  үйретеді.  Біртіндеп  балалар 

етістіктері бірдей сұрақ сөздерін («Бала қайда келгенін көрсет; Ана нені тігіп отырғанын 

көрсет. Немен кесеміз? Нені кесеміз?») ажыратып үйренеді; 

-

 

    Зат есімдердің санын білдіретін грамматикалық категориялармен  (маған шар 

бер-  өзіне  шарларды  ал;  қарындашты  көрсет,  қарындаштарды  көрсет;)  байланысты 

әрекеттерді орындап үйренеді; 

-

 

     Бір  немесе  бірнеше  адамға  айтылған  сөзді  (отыр-  отырыңдар,  тұр-тұрыңдар, 

секір-  секіріңдер) естіп ажыратуға үйренеді; 

-

 

    Өткен  шақтағы  етістктердің  грамматикалық  ма.ынасын  түсінуге  үйрренеді  ( 

Тілек ұйқыдан тұрған суретті көрсет, Тілек ұйықтап жатқан суретті көрсет); 

-

 

    Заттар,  ойыншықтар,    жануарларды  сипаттамасы  бойынша  (үлкен,  маймақ, 

апанда тұрады, қыс бойы ұйықтайды) тауып атауға үйренеді; 

-

 

    Аталған  әрекеттерді  орындауға  қажет  заттарды  іріктеу  (кесу-пышақ,  қайшы; 

сурет салу- қарындаш, қылқалам, фломастер, бор; тазалау- щетка, сыпыртқы); 

-

 

    Қарапайым  себепті-  салды  байланыстарды  белгілеу  (жаңбыр-  қолшатыр; 

қаршана, коньки; кір қол- сабын, су, орамал). 

     Балалардың  енжар  сөз  қорын  кеңейте  отырып,  логопед  балаларға  заттарды, 

сипаттарын,  әрекеттерді  суреттен,  фланелеграфтан  көріп,  әрекеттерді  драматизация 

элементтерін  қолданып,  атаулары  бар  тақпақтарды  ыңдап,  орындауға  үйретеді. 

Мысалы: 

           Ала добым аямай, 

           Ұрсам жерге өршиді. 

           Теуіп едім аямай, 

           Паналады көрші үйді. 

Драматизациялау  кезінде  бала  атрибуттарды,  бас  киімін  киеді  де,  ккейіпкерді 

бейнелейді.  

                    2. Белсенді еліктеп сөйлеу әрекетін дамыту 

    Жұмыстың бұл бөліміндегі іс- шараларды өткізудің тиімділігін қамтамасыз ететін 

басты  шарт-  бір  сөздік  материалды  бірнеше  рет  қайталау  және  баламен  орнатылған 

тығыз қарым- қатынас болып табылады. 

 

402 

 

    Жұмыстың  бұл  кезеңінде баланың  әрбір  айтқан сөзі үшін  мадақтап  отру  қажет. 

Баладан  сөйлеуді  талап  етуге  болмайды.  Айт,  қайтала  деген  сөздерден  мүлдем  бас 

тартқан жөн, себебі балада мұндай сөздерге негативті реакция қалыптасуы мүмкін. Ол 

сөздердің орнына сәйкес сұрақтар немесе «таба ғой», «не екен, қалай ойлайсың?» деген 

сияқты сөздер немесе логопед өзі сұрап- өзі жауап беретін біржақты диалог қолдануға 

болады. Баланың айтқан дыбыстарға еліктеулерін логопед бір- екі рет қайталаса жақсы 

блады.  Мысалы,  баланы  ойыншық  сөресіне  жақындатып,  таңданып  сұрау  «Қарашы: 

мына жерде не отыр? Мысық!» Оны тамашалап, мысықтың мияулауын келтіру: «Мяу». 

Балаға  мысықтың  тұмсығын,  көзін,  құйрығын,  құлақтарын  көрсетіп,  логопед  қызыға 

сұрайды: «Мысықтың қалай жылайтынын білесің бе?» дейді. Бала шамасына қарай кез-

келген  дыбыс  реакциясын  алуға  тырысу  керек.  Бірақ  бала  айтқан  аморфты  түбір 

сөздерді,  мысалы  күшік  сөзінің  орнына  «күс»  деп    айтса,  оны  логопед  қайталамауы 

керек. Бала тек дұрыс айтылған сөздермен сөйлемдерді естуі тиіс. 

    СТЖД  1-ші  деңгейдегі  балаларда  еліктеп  сөйлеу  әрекеті  төмен  болғандықтан, 

балаға  қызықты  ойын  фрагменттерін  қолдана  отырып,  оны  қарапайым  дыбыс 

кешендерін айтуға  итермелейтін  қарым-  қатынас  жағдайларын жасау  керек. Ол  үшін 

баланы  ересектің  әр  түрлі  тапытмаларды  орындауына  еліктеуге    үйрету  бағытталған 

тапсырмалар  пайдалы.  («Қара  және  мен  сияқты  орында-  қолдарыңды  бұлға; 

саусақтарыңды жұдырыққа түй; аяқтарыңды екі рет топ- топ тапылдат; адасып кеткен 

балаларды ауу деп шақыр; бала қалай жылайтынын уа- уа деп келтір; суық жел қалай 

соққанын  келтір  –у-у-у;  масаның  ызыңын  келтір  -пи-пи-пи;  машинаның  дыбысын 

келтір -би-би-би; дауылпазды соққанда шығатындыбысты келтір -бум-бум-бум».) 

    Баланы  оқытқан  кезде  имитация  қимылдарына  стимуляциялау  маңызды  («Мен, 

қуыршақ, Дымбілмес сияқты орында».) 

    Баланың  сөйлеу  тілінің  дамуы  олармен  қарым-  қатынас  кезінде,  әсіресе  сөйлеу 

тілінің қателерін түзеткенде ескерілетін, белгілі заңдылықтарға бағынады. 

    Сөздің  пайда  болуына  есту,  көру  зейіні  мен  есте  сақтауының  деңгейінің 

қалыптасуы  себепші.  Ұсынылған  күнделікті  және  жүйелі  жаттығулар  заттарды 

кабылдау,  оларды  негізгі  белгілері  бойынша  біріктіру,  кейбір  нұсқауларды  үлгі 

бойынша  орындау,  заттардың  элементтерін  есте  сактау  біліктерін  дамытады. 

Тапсырмалар алуан түрлі болып, күрделілігі біртіндеп өсуін ескеру керек: 

              -Дыбыстың шыққан сипаты мен оны шығарған затты (дыбыс көзін); 

              -Дыбыстаған барлық музыкалық аспаптарды көрсету т.б. 

              Балалардың  сөйлеу  тілін  белсендіру  үшін,  оған  қызықты  практикалық 

әрекетті қолданып ойын түрінде ұйымдастырған жөн. Бұл кезеңде тыныс алу, дауысты 

дамы- ту жаттығулары (мақтадан жасалған допты қатты ауа ағынымен қақпаға кіргізу; 

әр түсті сабын шарларын шығару; қағаздан жасалған тілді ашу т.б.) қажетті болып 

табылады. 

             Бала ересектің сөзіне еліктеуге дайын болғанда, оны мыналарға үйретеді: 

             -Екпінді буынды айту (мы-сыық, балаалар); 

             -Бір-, екі-, үш буыннан құралған сөздерді айту. 

Балалар сөздерді фонетикалық жағынан ұқсатып бейнелеуі мүмкін («түтік»-күшік).                 

Сабақтардың негізгі мазмұны:  

 

403 

 

сөздің  соңына  буындарды  жалғау:  қа-ла,  мал-та,  ал-ма,  жа-ла,  са-ла,  ма-са.  су-ла, 

атау: 

жақын  туыстарын  атау  (әке,  ана,  апа,  апай,  ата,  әже,  аға,  мама);  қуыршактардың, 

балалардың атын атау (Мака, Татя, Әсель); атау: 

          -бір буынды сөздерді атау (тас, бас, қас, көз, үй, тіс, бет); 

          -екі  буынды  сөздерді  атау  (қасық,  асық,  малта,  ерін,  пышақ,  қалам,  қоян, 

түлкі); 

          -үш буынды сөздерді атау (алақан. жапалақ, машина, құлпынай, таңкурай); 

          -қарапайым әрекеттерді атау (бер, ал, мә, жат, жүр, кел, ұйықта); 

    Сұрақ  сөздерді  (қайда?  кім?)  және  есімдіктерді  қолдану.  Балалар  сөздерді 

фонетикалық жағынан мөлшерлеп өңдеуі мүмкін. 

    Олар буын кұрамы әр түрлі сөздерді қайталап айткан соң, сол сөзге сәйкес суретті 

немесе затты көрсете білуі керек. 

    Сөйлеу тілінің дұрыс дамуының негізгі көрсеткіші  - дыбысты дұрыс айту емес, 

ба- ланың өзінде бар лексикасын әр түрлі етіп қолдану мүмкіндігін уақытында дамыту 

екенін білген дұрыс. Сондықтан, балада ең аз мөлшерде болса да, белгілі сөз қоры жи- 

нақтала салысымен, оған сол сөздерді екі- үш сөзден құралған сөйлемдерге біріктіруге 

үйретеді. Мысалы, атау септігіндегі зат есім+ «Қайда?» сұрағы; а та у  септігіндегі зат 

есім+«Міне»,  «Әне»,  «Осында»,  «Бұл»  +  атау  септігіндегі  зат  есім  сөздері.  («Мысық 

қайда? - Міне мысық. Бұл мысық». «Аю қайда? -Міне аю. Бұл аю».) 

     Екі сөзден құралған сөйлемдерді құрастырып үйретудің басьн балаға таныс етіс- 

тіктерді қолданған тиімді, себебі бала оларды түсінеді, мағынасын біледі. 

    Түзету жұмысындағы келесі қадам, ол балаларда бұйрық райындағы етістіктерді 

ашық райындағы осы шақтағы етістіктерге айналдыру (ұйықта-ұйықтады, отыр-отыр- 

ды т.б.). Сұрақ қойғанда, логопед сұрақтың соңын бөліп айтады: «Не істеді? Не істеп 

жатыр». 

    Келесі сабақтарда жаңа етістік сөздері еңгізіліп, белсендіріледі (мысалы: келе жа- 

тыр,  отыр,  тұр,  іздеп  жатыр,  жатыр,  малтып  жатыр,  жуып  жатыр,  әкеле  жатыр  т.б.). 

Біртіндеп сөйлем көлемі кеңейтіледі. 

    Дене мүшелеріне қатысты «жуу» деген сөзбен белгіленетін іс-әрекеттің атауы ең- 

гізіледі, оның жалпылама мағынасы анықталады. Логопед: «Нені жууға болады?» деген 

сұрақ  қойып,  көрсетеді  (мұрын,  кұлақ,  бет,  ауыз,  көз,  аяқ,  қол  т.б.).  Кейін, 

ұйымдастырылған ойын әрекетінде балалар қуыршақтарға жаңа тапсырмалар («Ай- ша, 

қолыңды  жу!  Аға  қолыңды  жу!»)  беріп  үйренеді.  Осылайша  басқа  дене                     

мүшелерінің атауымен (мұрын, құлақ, аяқ) сөйлем конструкциялары құрастырылады. 

Қуыршақтар тапсырмаларды «орындайды», ал балалар сол іс-әрекеттерді бақылайды. 

    Осы  бақылау  негізінде  үлгі  бойынша  үш  сөзден  кұралған  сөйлемдер 

құрастырылады.  Мысалы:  «Кім?  Не  істеп  жатыр?  Не?  («Аға  қолын  жуып  жатыр». 

«Айша бетін жуып жатыр». «Самат аяғын жуып жатыр»). 

    Келешекте  балалардың  сөз  қоры  күнделікті  өмірде  қолданылатын  әрекеттердің 

атауын (жеу, ішу, ән айту, тігу, оқу, жазу, қазу, лақтыру, қағып алу, ашу, жабу, алу, кию, 

сөндіру,  жару  т.б.)  түсіну  және  қолдану  дағдыларын  (кез  келген  фонетикалық  өңдеу 

рұқсат етіледі) бекіту арқылы кеңейтіледі. 

 

404 

 

    Балалар аталған моделдер бойынша жай сөйлемдерді кұрастыруды меңгергеннен 

ке- йін, логопед балаларды сөз таптарын ауыстыруға үйретеді. 

    Сондай-ақ,  «Кім?»  деген  сұраққа  жауап  беру  үшін,  балалар  логопедпен  бірге 

бірне-  ше  ат  (Айша,  Самат,  Алан);  «Не  істеп  жатыр?»  сұрағына-  бірнеше  етістіктің 

атауын (ішіп жатыр, ұйықтап жатыр); «Не?» сұрағына- қосымша- сөздер (шай, шырын, 

су,  сүт)  іріктеп  алады.  Көрнекілік  сүйеніш  ретінде  логопед  көрнекі-  графикалық 

белгілерді колдануына болады, мысалы; «Кім?» - адамның бейнесі; «Не істеп жатыр?» 

-көлденең  сызық;  «Не?»  -  үшбұрыш.  Осы  сызба  негізінде  сөйлемнің  графикалық 

сызбасы кұрастырылады. 

    Жұмыстың осы кезеңінде балалардың сөздерді кез келген фонетикалық өңдеуде 

колдануына рұқсат етіледі. 

3.

 

     Зейінін, есте сақтауын, логикалық ойлауын дамыту 

    Бұл қасиеттерді балада дамыту үшін әр түрлі дидактикалық ойындар мен тапсыр- 

малар колдануға болады. 

          Тапсырма I. «Қай ойыншық жоқ?» 

         Мақсаты: көріп есте сақтауын, көру зейінін дамыту. 

         Құрал-жабдықтар: ойыншықтар. 

        Сипаттамасы:  Үстел  үстіне  балаға  таныс  ойыншықтар  жайылып  жатады. 

Олардың  саны  екіден  бастап,  бірнешеге  дейін  ойын  барысында  біртіндеп  көбейеді. 

Ойын- шықтардың атауын бала айтады. Кейін бала көзін жұмғанын немесе теріс қарап 

тұруын сұраймыз. Сол кезде логопед бір ойыншықты тығып кояды. Көзін ашып, бала 

қай ойыншықтың жоқ екенін айтуы керек. Ойынның күрделенген нұсқасында логопед 

бір  емес  екі  немесе  одан  да  көп  ойыншықты  тығып  қояды.  Баланың  әр  бір  жауабын 

міндетті түрде мадақтап отырған дұрыс. Ойынға бірнеше бала қатысқан жағдайда әр 

баланың дұрыс жауабы үшін текше беру керек. 

          Тапсырма 2. «Дұрыс тап» 

          Мақсаты: есту зейіні мен естіп есте сақтауын дамыту, сәйкестеу дағдыларын 

дамыту. 

         Құрал-жабдықтар: бір тақырып бойынша заттық суреттер. 

        Сипаттамасы: Логопед сөздер қатарын атайды, ал бала суреттер арасынан сол 

су- реттерді іріктейді. Тапсырма тақтада орындалады. 

         Тапсырма 3. «Есіңе сақта» 

        Мақсаты: көру зейіні мен көріп есте сақтауын дамыту. 

       Құрал-жабдықтар: заттық суреттер: 

сиыр, қыс, машина, көйлек, сүт, шана, дөңгелек, жаға. 

      Сипаттамасы:  Логопед  сөздер  қатарын  айтады  да,  балаға  үстел  үстіндегі 

суреттер арқылы сол сөздерді есіне сақтауды ұсынады. Бала әр сөзге мағынасы сәйкес 

суретті  алып,  үстелдің  шетіне  қояды  (мысалы,  «сүт»  сөзіне-  сиырдың  суреті,  «қыс» 

сөзіне - шананың суреті). Кейін логопед бала өзіне алған суреттерге сүйеніп, басында 

ұсы- нылған сөздерді айтуын ұсынады. 

          Тапсырма 4. «Әсемнің гүлзары». 

         Мақсаіпы: логикалық ойлауын, сәйкестеу дағдыларын дамыту. 

        Құрал-жабдықтар: қуыршақ, «гүлзар», әр түрлі түсті- гүлдер. 

 

405 

 

       Сипаттамасы:  Тақтаға  бірнеше  гүлден  құралған  «гүлзар»  ілінеді.  Әсем  атты 

қызыл көйлек пен қызыл телпек киген қуыршақ келеді. Оған тек қызыл түсті гүлдерді 

жинап беру керек. Кейін басқа түсті киім киген басқа қуыршақ келеді де, өзінің киімінің 

түсіне сәйкес гүлдерді «тереді». 

         Тапсырма 5. «Анам мен әжеме арналған гүлдер». 

        Мақсаты: логикалык ойлауын, көру зе- йінін дамыту. 

       Құрал-жабдықтар: қызыл түсті құты, әр түрлі- түсті гүлдер. 

      Сипаттамасы:  Анамда  қызыл  құты  бар,  оған  қызыл  түсті  гүлдерді  саламыз. 

Әжемде сары құты бар, оған сары түсті гүлдерді саламыз. 

жүктеу/скачать 14,44 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: