Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
| эмболия
деп аталатын күбылыс күрделі функционалдық бүзылуға әкеліп, кейде өлімге соқтыруы мүмкін. Мысалы, ірі көктамыр жараланған кезде ауа эмболиясы пайда болады: канның ішіне енген ауа — ауа көпіршігін кұрып қанның айналуына бөгет жасайды. Көктамырға ине салғанда да ауа көпіршіктері қан енбеуі тиіс. Қандағы газды көпіршіктер сүңгуірлер терең Судан тез көтерілгенде, ұш- кыштар мен ғарышкерлер кабинасы мен скафандрларынын түмшасының бү- зылған жағдайында пайда болуы мүмкін (газдык, эмболия). Бүл айналадағы кысым азайған кезде қан газдарының сұйыкты күйінен еркін-газды күйіне өтуіне байланысты. Айналадағы кысым азайғанда газды көпіршіктердің пай да болуына негізінен азот себепкер, өйткені ол кандағы көпіршік кысымының негізгі бөлігін аткарып, организмнің айнала қоршаған ортадағы газдармен газ ауысу кұбылысына катыспайды. I А \ і я I б 9.14-сурет 9.12-сурет 9.13-сурет 10-тарау ҚАТТЫ ДЕНЕЛЕР МЕН БИОЛОГИЯЛЫҚ ҰЛПАЛАРДЫҢ МЕХАНИКАЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ Катты денелердің ерекше белгісі — олардың турін ( формасын ) сақтай а.гуын- да. К,атты денелерді кристалды жэне аморфты деп белуге болиды. 9-тарауда көрсетілген бул материалдардың реалогияга және биореологияга қатысы бар. 10.1. КРИСТАЛДЫ ЖЭНЕ АМ О РФ ТЫ ДЕНЕЛЕР. ПОЛИМЕРЛЕР Кристаллы күйдің ажыратушы белгісі ретінде анизотропия , яғни оның фи- зикалык касиеттерінің (механикалык, жылулық, электрлік, оптикалык) бағыт- қа тәуелділігі қолданылады. Кристалдардың анизатропты болу себептері олардың өзінің кұрамындағы атомдар мен молекулалардың реттелін түзілуінен, монокристалдың жеке-жеке сыртка дәнекерленуінен болады. Бірақ көп жағдайда кристалды денелер по- ликристал түрінде, яғни, бей-берекет бағытталған кішкентай кристалшалар- дың (кристалиттер бағытталған) бір-бірімен беттескен жиынтығынан тұрады. Бұл жағдайда анизотропия кристалиттер деңгейінде бакыланады. Атомдар мен молекулалардың реттеліп орналасу себебі, олар геометрия- лы дұрыс кұрылымның түйінінде орнығуы, кристалды тор кұруында. Түйінде орналаскан бөлшектердің табиғатына және олардын әсерлесу күштерінін си- патына карай кристалды тордың торт түрін ажыратамыз: ионды, атомды, ме таллы және молекулалы. Ионды кристал торларының түйінінде әртүрлі танбалы иондар орналаскан. Олардың арасындағы әсерлесуші күштердің негізі кулонды болып табылады. Мұндай кристалл бүтіндей бір молекула деп карастырылады. Атомдар кристал- дың торларының түйіні бейтарап атомдармен толтырылған, олардын арасында коваленттік байланыс эсер етеді. Металлы тордың барлык түйіндеріндеметал- дардын он иондары орналаскан. Олардын арасында электрондар бей-бере кет түрде козғалады. Иондар мен электрондар жүйесі металдык байланысты тудырады. Молекулалы кристалдын кристалды торынын түйіндерінде белгілі бағытқа бағытталған молекулалар орналаскан, Энергетикалык көзкараспен карайтын болсак идеалды кристалл идеалды газға әсерлесуші энергияның к Т абсолютті мәні бей-берекет жылулык козға- лыстың орташа мәнінен әлдекайда аз. Ал керісінше кристалла өзара әсерлесуші күштерді жоғары болуынан әсерлесуші энергиянын абсолют мәні к Т мәнінен әлдеқайда артык. Сондықтан да кристалдардағы жылулык козғалыс бөлшек- тер арасындағы байланысты бүза алмайды, олар өзара тепе-тендік күйінін айналасында аз тербеліс кана жасайды. Кристалда- ғы кез келген бөлшектердің арасында Еп потенциал- дык энергия мен г қашықтык арасындағы байланыс (10.1-сурет) белгілі түрде болады. Тәуелділік кисы- ғы минимумға қатысты симметриялы емес. Әсерлесуші бөлшектер арасындағы жүктеу/скачать 28,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|