Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
| вискозиметрия
деп, осы максатта колданылатын қүралдарды вискозиметр деп атайды. Вискозимет рия әдісінің кең таралған түрін карастырайык. Капиллярлы әдісі Пуазейл формуласына негізделген оның мәнісі мынада капилляр аркылы белгілі массасы бар сүйыктың белгілі кысым айырымы кезінде ауырлык күші әсерінен ағу уакытын аныктау. 9.7, а, б-суреттерінде капиллярлы виско- зиметрдің түрлері көрсетілген ( 1 — өлшейтін ыдыстар; Л/, және Л / 2 — осы ыдыстардың шекарасын көрсететін белгілер; 2 — капиллярлар; 3 — кабыл- даушы ыдыстар). Капиллярлы вискозиметр каннын тұткырлығын аныктау үшін колданы- лады. Капиллярлы вискозиметрмен газға тиесілі 10 ~ 5 Па е тұткырлыктан кою майлауға тән 10 4 Па мәнге дейінгі түткырлыкты өлшеуге болады. Шариктің күлау әдісі Стокс занына негізделген вискозиметрлерде колда- нылады. (9.15) формуласымен табамыз: Л = 2(р — рс) r 2g/( 9и0). Демек, тендеудін сол жағындағы шамаларды біле отырып, біркалыпты коз- ғалатын шариктін жылдамдығын есептесек, берілген сұйыктын тұткырлығын табуға болады. Козғалмалы шаригі бар вискозиметрлер аркылы аныкталған тұткырлыктын есептеу шектері 6 10 4 — 250 Па е. Сонымен катар ротациялы вискозиметрлер колданылады, оларда сұйык екі ортак өсі бар, мысалы, цилиндрлі денелердін арасындағы куыста сұйык орналасады. Бірінші цилиндр (ротор) айналып тұрса, екіншісі тыныштыкта болады. Тұткырлык ротордың бұрыштык жылдамдығын есептеу аркылы анык- талады, ол козғалмайтын цилиндрде белгілі күш моментін тудырады немесе ротордың айналуының белгілі бұрыштык жылдамдығында пайда болатын коз- ғалмайтын цилиндрге эсер ететін күш моменті аркылы аныкталады. Ротациялы вискозиметрлер аркылы сұйықтың тұткырлығын 1—10 5 Па е интервалда анықтауға болады, бүл интервал майлаушы майларға, еріген се- ликаттар мен металға, жоғарғы тұткырлықты желім мен лактарға, майлы ерітінділерге тән. Ротациялы вискозиметрлер ротордын айналуының әртүрлі жылдамдығын беру арқылы жылдамдық градиентін өзгертуге болады. Бұл тұткырлыктың мәні әртүрлі градиент жағдайында есептеуге мүмкіндік береді және Ньютондық емес сұйықтарға тән г| = f(dv/dx) тәуелділігін анықтауға болады. Қазіргі уакытта клиникаларда қанның тұткырлығын аныктау үшін екі капиллярлы Гесс вискозиметрі колданылады. Оньщ сызбасы 9.7, в-суретте көрсетілген. Екі бірдей я Д және а2Ь2 капиллярлары 1 және 2 түтікшелермен байланыскан. Резиналы сорғыш аркылы немесе ауызбен сору аркылы 3 түтік- шемен 4 кранды колданып, резиналы үштік байланысты пайдалана отырып екі капиллярды кезекпен: бірінші 2 капиллярға және 1 түтікшені 0 белгісіне дейін дистилделген сумен, ал екінші капиллярды және 2 түтікшелі 0 белгісіне дейін канмен толтырамыз. Жоғарьщағы copy тәсілін қолдана отырып, екі сұйықты бір уакытта қозғалатын (орын ауыстыратын) кан 1 санына жеткенше, ал екінші белгіні су өз түтікшесінде жеткенше сорады. Қанмен судың ағу шарттары бір- дей болғандыктан, 1 және 2 түтікшелердегі сүйықтардың толған көлемі әртүрлі болады, себебі бұл сұйыктардың тұткырлығы әртүрлі. Қан Ньютондык емес сұйык болғанымен, оған да Пуазейл формуласын жуык түрде колданып, тө- мендегі катынастарды алуға болады: <2с/С? = Л/Лсу. (916) Сұйықтың V жалпы көлемі сұйыктын біркалыпты Q ағысы кезінде V = Qt екенін ескеріп, мұнда жүктеу/скачать 28,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|