Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
| г0
қашык- тық Т= О К сәйкес минималды потенциадцы энер- гияға сәйкес келеді. Айталык Т{ температурасында кинетикалық энергия мен потенциалдык энергия- ның косындысы Е{ энергиясына тең болсын. Бұл бөлшек Ах және Вх нүктелерінің арасында тербеледі деген сөз. Екі бөлшектің арасының ор- таша мәні r{ = (jO/lJ + |OSj)/2 Г, > Т{ болғанда бөлшектің энергиясы Е. > E v бөлшек А2жэне В2 нүктелерінің арасында тербеледі. Олардың арақашыктығы- ның орташа мәні гг = (\0Аг\ + 1052|)/2. Потенциалды қисық асимметриялы бол- ғандыктан, кызудың нәтижесінде орташа қашықтык өсе бастайды: О К < Т х< < Т2< Т3 болғанда г0< г,< г 2 < г 3 болады яғни дененің жылу әсерінен үлғаятыны көрініп тұр. Аморфты денелердің негізгі микроскопиялық ерекшелігі олардың қасиет- терінің табиғи изотроптылығы және нақты еру нүктесінің болмауында, бүл олардың ішкі кұрылымымен түсіндіріледі. Аморфты күйдегі денелердің ішкі құрылымының негізгі ерекшелігі олар- дың кристалдық күйдегідей атомдар мен молекулалардың орналасуының дәл тәртібі болуының жоктығында, яғни алыстаған сайын тәртіптің бұзылуы бола ды. Бірақта жакын аралыкта аморфты дененің тәртіпті орналасуы орын алады. Алыстағанда бұл тәртіп бұзылады. Ішкі құрылымның төменгі ретсіздігіне қарамастан бірдей шартты күйде болтан аморфты денелер кристалдарға карағанда артық меншікті көлемге, эн- тропияға және ішкі энергияға ие бола алады. Бұл денелер тек кана жоғарғы температурада және аз кысымды тепе-теңдік күйге келе алады, бұл олардың бөлшектерінің белгілі кашықтыкта және белгілі ретпен орналасуына байланысты. Осы себепті сыртқы әсердің жылдамдығына байланысты аморфты денелер катты (серпімді) және ағылмалы болуы мүмкін. Мысалы коймалжынның (вар) бір кесегін алып бір ыдыска салсак, сол уакыт өте соның формасын қабылдайды, яғни аккыштык қасиетін көрсетеді. Егер оны балғамен үрсак ол сынып түседі, яғни ол сезімтал дене касиетін көрсетеді. Аморфты күй химиялық кұрамы әртүрлі дене үшін тән қасиет. Аз кысым және жоғарғы температура кезінде бұл дене өте козғалмалы: төменгі молеку- лалы денелер сұйык, жоғарғы молекулалы денелер созылмалы күйде болады. Температура төмендеген, қысым артканда аморфты дененің қозғалмалы қа- сиеті азайып, олар катты денете айналады. Дененің катты аморфты күйін шыны тэріздес деп атайды. Полимерлер деп атомдар мен атомдар тобының көп санымен щралган және химиялық баиланыста болатын молекулалары бар заттарды айтамыз. Полимерлер төменгі молекулары заттардан механикалық касиеті бойынша анык ажыратылады. Бізге белгілі катты денелер аз деформация кезінде үлкен беріктікке ие. Ал сұйыктар аз беріктіктің өзінде де шексіз деформациялык кабілеттілікке ие болады. Полимерлер өзінің бойында катты дене мен сұйык- тык касиетін сактайтын заттар: олар үлкен деформацияға ұшырағанда өзінің беріктілігін сақтай алады. Полимерлі материалдарға тірі және өсімдікті материалдар жатады, олар жүн, тері, мүйіз, шаш, макта, табиғи каучук т.б. және синтетикалык материал- дар — синтетикалык каучук, пластмасса т.б. Көптеген табиғи полимерлер нэруызды заттар: карапайым нэруызды — альбумин, глобулин, күрделілер — казеин, кератин жэне коллаген. Агар-агар- дын кұрамында 85% көмір бар, олардың негізгісі полисахаридтер, олардың өзі де полимерлерге жатады. Механикалық қасиеттерімен катар полимерлер басқа да касиеттерге ие. Мысалы олардын ерітінділері өте жоғарғы тұтқырлыкка ие: будың серпімділігі сұйыкка карағанда кем болады, ал осмостык кысымы артық. Полимерлер сұйык ішінде тез ісінеді. Полимерлердің молекулаларының ұзын тізбекті құрылымы кабықшалар мен талшықтар түзілуіне мүмкіндік бе- реді. Қазіргі уакытта полимерлеу диэлектрик жасау үшін кеңінен қолданыла- ды. Қарапайым органикалык полимерге полиэтилен жатады, онын полимерлі тізбегі этилен молекуласының мономерлі байланысынан алынады: п ■ (СН 2 = СН2) - [-С Н 2 - С Н 2-]«. Полиэтилен — сызықты полимерлер тобының мүшесі. Сызыкты полимер лер деп бір өлшемді макромолекулардың тізбегінен тұратын затты айттамыз (10.2, а-сурет, А — моноөлшемді байланыс). Тармакталған полимерлер негізгі тізбектен баска косымша бүйірлік тізбекке ие ( 1 0 . 2 , б-сурет). Кеңістікке бір — бірімен тізбектей косылған полимерлер торлы деп айтады немесе кеңістікті делінеді. Ал бірдей полимерден кұралғанда — гомополимер- лер деп аталады. Ал тізбекте әр түрлі полимер болса онда гетерполимерлер деп аталады. Полимерлердің макромолекуласы қатты болмайды. Жылулық козғалыстың немесе сыртқы өрістің әсерінен оның кеністіктік формасы өзгереді. Мұндай өзгерісті жүктеу/скачать 28,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|