Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
| 10.11 -сурет
ғ 10.12-сурет Серпімді аз деформациялар Гук заңына бағынады, яғни кернеу деформа- цияға тура пропорционал. Жоғарыда аталған екі жағдай үшін (созылу, сығылу) бұл аналитикалык түрде былай жазылды: о = Ее және т = Gy, мұндағы Е — Юнг модулі; G — ығысу модулі. Созылудың тәжірибелі кисығы 10.13-суретте келтірілген. ОА аймағы серпімді деформацияға сәйкес келеді, ал В нүктесі — максимум кернеуді си- паттайтын серпімділік шегіне сәйкес нүкте, бүл бөлікте әлі деформация жок, ол денеде сырткы кернеу токтағанда калады (калдыкты деформация). Горизонталь CD аймағы аққыштық шегіне сәйкес, бұл бөлікте деформация сырткы шегіне сәйкес, бұл бөлікте деформация сырткы кернеусіз өседі. Және соңында беріктіктін шегіне сәйкес келетін бөлік, ал дененін бұзылуға әкелетін ең жоғарғы кернеуді аныктайды. Кристаллы мономерлер мен полимерлі материалдардың серпімді касиет- терінің арасында мацызды және принципті айырмашылык бар, мысалы болат қаттылык шегінің де 0,3% созылғанда сынады, ал жұмсак резина 300% дейін созғанда үзілмейді. Бұл жоғары молекулалы байланыстың серпімді меха- низмінін жаңа ерекше касиетіне байланысты. Жоғарьща айткандай, қатты денелердің деформациясы кезінде, мысалы бо- латта, серпімді күш атомаралық қашыктыктың өзгерісімен аныкталады. Жоғар- ғы молекулалы косылыстың қүрылымы түракты емес. Олар өте ұзын икемділікті молекула косылысынын тізбегінен тұрады, олардың молекулалары бей-берекет жылулык козғалыста болып, формасы мен өлшемі әрдайым өзгерісте болады. Бірак берілген уакытта деформацияланбаған нұскада әрбір молекула нүска- сы ыктималды ұзындыкка сай келеді. Материалға жүктеме түсірілгенде (10.14, а-сурет) оның молекулалары түзеліп белгілі бағыгга нұсканын ұзындығы артады (10.14, б-сурет). Сырткы күш жок болғанда жылулык козғалыстың аркасында әрбір молекуланың ұзындығы кайта орнына келіп нұска кысқарады. Полимерлерге тән серпімділікті каучук тәрізді созьигыштың өсуі деп атай- ды (жоғары созылғыштық). Кейбір материалдардың механикалык касиеттері жөнінде мәлімет берейік ( 1 0 . 1 -кесте). жүктеу/скачать 28,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|