Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 10.21-сурет Қантамырлардың үлпалары (тамырлы үлпалар)
| 10.2-кесте
Материал Серпімділік модулі, МПа Беріктілік шегі, МПа Коллаген 10-100 100 Эластин 0,1-0,6 5 Жоғарыда айтылғандардан терінің жоғары созылғыштык касиеті бар тұт- қыр серпімді материалы екендігі, оның жақсы созылатыны және ұзаратынды- ғы көрінеді. Бүлшықеттер Бұлшыкеттердің құрамына коллаген және эластин талшықтарынан кұрал- ған қосушы ұлпалар кіреді. Сондықтан да бұлшықеттердің касиеті полимер- лердін механикалык касиеттеріне ұксас келеді. Тегіс бұлшыкеттердің кернеу релаксациясы Максвелл моделіне сәйкес ке- леді (10.15, в, 10.16, б-суреттерін қараңыз). Сондыктан тегіс бұлшыкеттер кер- неусіз көп созыла береді, яғни бүтін мүшелердің көлемінің артуына мүмкіндік береді, мысалы — қуык. Қаңка бұлшыкеттерінің механикалык өзгерісі 1 0 . 2 0 , а-суретіндегі моделге сәйкес келеді. Бұлшыкеттердің тез созылуы кезінде кернеу тез өседі, сонан- соң c lu дейін азаяды. Қанка бұлшыкеттерінін о =Де) тәуелділігі сызықты емес (10.21-сурет). Бұл кисыкты талдасак, бака санынын бұлшыкеттерінің деформа- циясының е = 25% дейін коллаген молекуласының түзелуіне сәйкес келеді екен (§10.3 караңыз). Үлкен деформация кезінде молекулалардағы атомаралык қашыктык ұлғаяды. 10.21-сурет Қантамырлардың үлпалары (тамырлы үлпалар) Қантамырлардың механикалык касиеттері негізінен коллагендердің, элас- тиндердің және тегіс бұлшыкет талшықтарының касиеттері аркылы аныкта- лады. Қантамырлардың бұл кұрамдары қанайналым жүйесінің жүруі кезінде байланысты өзгеріп отырады: жалпы ұйқы артериясында эластиннің колла- генге қатысы — 2:1; ал сандык артерияда 1:2. Жүректен алыстаған сайын тегіс талшыкты бұлшыкеттердің үлесі азаяды, ал артерияда олар кантамырлы үл- палардың негізгі кұраушысы болып табылады. Бұлшыкетті ұлпалардың ме ханикалык касиеттерін мүкият зерттегенде қантамырдан нүсқа калай кесіліп алғанын (қантамыр бойымен немесе көлденен) ажыратып карау кажет. Жалпы алғанда кантамырларының деформациясын серіппелі цилиндрдің ішіне түсір- ген қысымның әсері деп карастырамыз. Ұзындығы /, калыңдығы һ және ішкі бөлігінің радиусы г болатын цилиндрлі кантамырды карастырайык. 1 0 . 2 2 -су- ретте цилиндрдің бойлық (ұзындык бойынша) және көлденең кимасы көр- сетілген. Цилиндрлі кантамырларынан екі жартысы өзара кабырғаның кимасы аркылы әсерлеседі (10.22, а-суретіндегі штрихталған бөлік). Бүл «әсерлесу ки- маларынын» жалпы ауданы 2ҺІ -ге тең. Егер кантамырдың кабырғасына о механикалык кернеу түсірілсе, онда кан- тамырдың екі жартысының әсерлесу күші мынаған тең: Ғ=а-2ҺІ. (10.10) Бұл күштер цилиндрге эсер ететін ішкі кысыммен тенеседі (10.22, б-су- ретінде стрелкамен көрсетілген). Олардың корытқы күшін аныктау үшін го- ризонтал проекцияларын косу кажет. Бірак корыткы күшті онай есептеу үшін кысымды цилиндрдің вертикал жазыктыктағы 0 0 ' проекциясының ауданына көбейту керек. Бүл проекция 2/7-ге тең. Онда күш қысым аркылы өрнектеледі. Мына түрде болады: Ғ = р - 2rl. (10.11) (10.10) және (10.11) өзара теңестіріп, о -2ҺІ = р- 2/7, тендеуінен: жүктеу/скачать 28,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|