Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
| ТЕРМОДИНАМИКА
Термодинамика деп, термодинамикалық жуйелердің арасындағы энергия алмасуды денеледің микроскопиялық қурылымын ескермей қарастыратын фи- зиканың бөлімін айтады. Ол тепе-теңдік термодинамикасы, тепе-теңдікке умтылатын жуйе (классикалық немесе тепе-теңдікті термодинамикада жай термодинамика деп аталады) және тепе-теңдік емес жуйелер ( тепе-теңдік емес термодинамика). Тепе-теңдік емес термодинамика биологиялық жуйелерді қарастырғанда ерекше роль атқарады. Бул тарауда термодинамикамен қатар емдік уиіін қолданьиатын төменгі температуралардың қолданылуы және термометр мен киііориметр элемент- тері қарастырылады. 12.1. ТЕРМОДИНАМИКАНЫҢ НЕГІЗГІТҮСІНІКТЕРІ. ТЕРМОДИНАМИКАНЫҢ БІРІНШІ БАСТАМАСЫ Термодинамиканық жүйенің күйі параметрлер деп аталатын (көлем, кы- сым, температура, тығыздыкжәне т.б.) физикалык шамалармен сипатталады. Егер жүйенің параметрлері коршаған ортанын денелерімен әсерлескенде уакыт өте өзгермейтін болса, онда жүйенің күйі станционарлы деп аталады. Мүның мысалы ретінде, белгілі уақыт аралығындағы үй мұздаткышының, адам денесінің, жылытылған бөлменің ішкі күйін алуға болады. Жүйенің әр бөлігіндегі параметрлер станционар күйде тұрғанда да әртүрлі болады: дененің әр бөлігіндегі температура, диффузияланған мембранадағы молекула саны т.б. Жүйеде әртүрлі параметрлердің градиенттері сакталады, біркалыпты жыл- дамдықпен химиялык реакциялар жүреді. Стационарлы күй жүйе аркылы өтетін энергия мен заттар ағынының арка- сында жүзеге асырылады. 1 2 . 1 -суретте, сызбалы түрде стационарлы күй көр- сетілген, мұнда жүйенің әр нүктесінде (1 және 2) температура бірдей емес. Сөз 7 > Г . Кіретін Ш ығатын- ағындар ағындар _ ^ 1 2 а 12.1-сурет Ағындар жоқ б III бөлім. Тепе-тең және тепе-тең емес термодинамика. Биологиялық мембранадағы... жок жуйе стационарлы күйде болу үшін коршаған ортамен энергия және зат алмасады (шиық жуйе), немесе ен болмағанда энергия алмасады (жабық жуйе). Коршаған ортамен энергиямен де, зат алмаса алмайтын термодинамика- лык жүйені оқшауланган жүйе деп атайды. Окшауланған жүйе уакыт өте тер- модинамикалык тепе-тендік күйіне көшеді. Бұл күйде стационарлы күйдегі сияқты параметрлер уакыт бойынша өзгеріссіз калады. Ен маныздысы, масса- дан және бөлшектер санымен (кысым, температура т.б.) тәуелсіз параметрлер тепе-тендік күйде осы жүйенің әртүрлі бөлігінде бірдей болып кала береді. Сөз жок, кез келген накты термодинамикалык жүйе окшауланған бола ал- майды, себебі оларды жылу өткізе алмайтын кабыкшамен коршау мүмкін емес. Окшауланған жүйені термодинамикалык модель ретінде карастыруға болады. Сызбалы түрде окшауланған жүйенін тепе-тендік күйі 12.1-суретінде келтіріл- ген. Жабык жүйенің коршаған ортамен әсерлесуін карастырайык. Олардың арасындағы энергия алмасу екі үдерісте жүзеге асырылады: жұмыс жасалғанда және жылу алмасу. Жылу алмасу үдерісінде энергия беру өлшемі жылу мөлшері, ал жұмыс жа- сау үдерісінде жұмыс 1 болып табылады. Газдың көлемі өзгерген кезде жасалатын жұмыстың шамасын анықтайтын өрнекті табайык. жүктеу/скачать 28,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|