Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
| Р
кХц ( 1 1 . 9 ) интегралдап, ыдыстағы кысымнын систоладан кейінгі уакыттан тәуелділігін аламыз: Р = РС exp [ - t / i k X J . ( 1 1 . 1 0 ) Оған сәйкес келетін кисык 11.2-суретге штрихпен көрсетілген. ( 1 1 . 5 ) тендеуіне сүйеніп канның ағып кету жылдамдығының уакытка тәуелділігін аламыз: Q = Q cexp [—1/(£ A',,)], (11.11) мұндағы Q q = Р/Л^серпімді ыдыстан систола соңында (диастоланың басында) ағып шығатын кан айналымның көлемдік жылдамдығы. ( 1 1 . 1 0 ) және ( 1 1 . 1 1 ) тәуелділік қисықтары экспонентгы көрсетеді. Мұнда- ғы ток көзі синусоидалы емес айнымалы электр кернеуін беріп жүректін, ал түзеткіш жүрек клапанынын аналогы болады. С конденсаторы жарты период аралығында заряд жинактап, резисторда разрядталады, яғни резистор аркылы өтетін ток күші тегістеледі. Ал шындығында берілген модель накты қүбылысты дөрекі сипаттайды, ол құбылыс өте карапайым және диастола соңындағы үдерісті дәл бейнелейді. Сонымен катар диастола басындағы кысымның өзгерісі бұл модельде сипат- талмайды. Механикалык модельге ұқсас түрінде электрлік модель кұруға бола ды (11.3-сурет). Конденсатордың әрекеті серіппелі ьщыстың (аортаның, артерияның) әре- кетіне ұксас, олар артериоладағы және капиллярдағы кан кысымдарының тер- белісін бәсеңдетеді. Резистор перифериялык кантамыр жүйесінің электрлік аналогы болып табылады. Кднтамыр тармактарының дәл моделі ретінде көбінесе созылмалы резер- вуарлар колданылады, олар кеңістікте таралған кантамырларын көрсету үшін кажет. Модельді кұру кезінде канның инерциялык касиетін ескеру үшін кіретін және шығатын колка тармактарын модельдейтін созылмалы (резервуарлар) ьщыстар әртүрлі серпімділікке ие деп карастырылады. 11.4-суретте Ростон m o - р . кПа делінің кескіні берілген, ол әртүрлі созылмалы (серіппелі) екі ыдыстан (резер- вуардан) және серпімді емес әртүрлі гидравликалык кедергісі бар ьшысаралык жүйеден тұрады. Бұл модельге 11.5-суретте көрсетілген электрлік сызба сәйкес келеді. Мұндағы тоқ көзі U(t) пульстік кернеулік береді, ол р(!) кысымынын аналогы; С, және С 2 сыйымдылыктары к г к2 серпімділіктерге сәйкес; Rr R2, R} кедергілері X r Xr X} гидравликалык кедергілерге сәйкес; және / 2 тоқ күштері 0, және Q2 кан ағыстарының жылдамдығына сәйкес. Мұндай модель екі дифференциалдык тендеудің жүйесі аркылы сипатгала- ды, олардын шешімі бірінші және екінші камераларға сәйкес келеді. Екі камералы модель кантамырлардың тарауларына катысты үдерістерді жаксы сипаттайды, бірак ол модель де диастола басталған кездегі тербелісті түсіндіре алмайды. Бірнеше жуз элементтерден туратын модельдерді таралган параметрлері бар модельдер деп атайды. Жүрек бұлшыкеттерінің жиырылуы (систола) кезінде кан жүректен кол- каға және одан тарайтын артерияға кұйылады. Егер бүл кантамырларының қабырғалары катты болатын болса, онда жүректен шығатын кан қысымы сыртка қарай дыбыс жылдамдығымен жетер еді. Қантамырлар кабырғасы- ның каттылығы жүректен шыккан канның систоласы кезінде колқаны, ар- терияны және артериоланы кенейтіп, ірі кантамырлар сыртка карай ағатын кандарға карағанда көбірек кандарды кабылдайды. Адамның систолалык кысымы калыпты жағдайда 16 кПа-ға тең. Жүрек босаңсыған уакытта диас тола кеңейген қантамырлар бәсеңсіп, оларға берілген канның потенциал- дык энергиясы кан ағысының кинетикалык энергиясына көшеді, бұл кездегі диастолалық кысым 11 кПа болады. Систола кезінде сол карыншадан шык кан канның колка мен артерияда тарайтын жоғарғы кысымды толкынды пульстік толқын деп атайды. Пульстік толқын 5—10 м/с жылдамдықпен тарайды. Демек ол систола кезінде 0,3 с аралығында 1,5—3 м таралу керек, ал бұл кашыктык жүректен қол- аякка дейінгі кашыктыктан әлдекайда артык болады. Бұл пульстік толкыннын фронты қол-аяққа колқадағы кысым төмендегеннен бұрын жетеді деген сөз. Артерияның сұлбасы сызбалы түрде 11.6-суретте көрсетілген: а — тамырлы о, 11.4-сурет 11.5-сурет 11.2. ПУЛЬСТІКТОЛҚЫН толкын өткен соң; б — артерия аркылы тамыр- лы толкни өту кезі; в — артерияда пульстік тол кын бар кез; г — жоғарғы кысымның бәсендеу кезеңі. Пульстік толкынға ірі артериядағы кан ағыстарының пульстік жылдамдығы сәйкес ке- леді, бірақ қан жылдамдығы (максималды мәні 0,3—0,5 м/с) пульстік толқыннын жылдамдығы- нан әлдекайда аз. Айталық, кантамыры бойында гармониялық толқын [(7.45) караныз] X өсі бойымен и жыл- дамдыкпен таралсын. Ыдыстың кабырғасының серпімді тұтқыр қасиеті және канның тұткырлык касиеті толқынның амплитудасын азайтады. Бұл кему экспоненциалды десек те болады. Осыны ескере отырып гармониялык пульстік толқын үшін төменгі тендеуді жазуымызға болады: жүктеу/скачать 28,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|