Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9

(11.14) тендеуінен көріп тұрғанымыздай канның қозғалысы кезінде 
(х
өсуі 
кезінде) кысымның тербелісі бәсендейді. 11,7-суретте қысым тербелісінің кол- 
кадағы жүрекке жакын және артериядағы түрлері көрсетілген.
Графиктер тамырлы толқын гармониялық деп қарастырылған модель бой- 
ынша берілген.
1 1
.
8
-суретте кысымның орташа шамасы мен ик жылдамдығы арасындағы 
тәуелділікті көрсететін графиктер көрсетілген. Канның гидростатикалык кы- 
сымы ескерілмейді. Қысым — атмосфералық кысымнан жоғары болады.
Штрихталған аймак кысым тербелісіне (пульстік толкын) сәйкес келеді. 
Пульстік толкынның ірі қантамырлардағы жылдамдығы олардың мынадай па- 
раметрлеріне тәуелді (Моенс-Кортевег формуласы):
мұндағы 
Е
— серпімділік модулі; р — тамырдағы заттың тығыздығы; 
һ
—тамыр 
қабырғасының калындығы; 
d
— тамырдың диаметрі.
(11.15) 
тендеуін жұқа сырықтағы дыбыстың таралу жылдамдығы үшін 
койсак:
(11.16)
Жасы келген адам үшін тамырлардың серпімділік модулі артады, сонда 
(11.15) тендеуінен пульстік толкын да артады.
11.3. ЖҮРЕКТІҢ ҚУАТЫ ЖӘНЕ Ж ҮМ Ы СЫ .
Ж АСАНДЫ ҚАНАЙНАЛЫМ АППАРАТЫ
Жүректің жүмысы қан қысымын жеңуге және канға кинетикалык энергия 
беруге жүмсалады. Сол карыншадан бір рет жиырылған жұмысын есептеп кө- 
релік. Қанның сокқылык көлемін 
V
— цилиндр түріндегі канның соққылык 
көлемі ( 11.9-сурет).
Жүрек бүл көлемді қолқаның 
S
көлденең кимасымен / кашыктықта 
р
орта­
ша қысым бойынша кысады дейік. Бұл кездегі жасалған жұмыс:
А , = FI = pSl = pVc.
Осы көлемдегі канға кинетикалык энергияның берілу шамасына жүмсалған 
жұмыс:
Л2
= 
mv2/ 2
= гҒи
2
/
2
,
мұндағы р — кан тығыздығы; 
v
— колкадағы қан жылдамдығы. Демек жүректің 
сол карыншасындағы жиырылу кезіндегі жүмысы:
Ac = A t + A = p V + p V v 2/2.

Он карыншанын жүмысы сол қарынша- 
нын жұмысының 
0 , 2
тен болғандыктан, бүкіл 
жүректің жүмысы бір жиырылғанда:
А = А е+0,2А =
1,2 
(рУс+
рҚ и
2
/2). (11.17)
Егер систола үзактығы t ~ 0,3 с болатынын 
ескерсек, онда жүректің бір жиырылу уакьі- 
тындағы орташа қуат мынаған тең:
 
= A J t=
3,3 Вт.
Жүрекке ота жасағанда оны уакытша кан айналым жүйесінен ағытканда 
жасанды қан айналым аппаратын колданады (11.10-сурет). Негізінде бұл аппа­
рат жасанды жүрек (насосты жүйе) жэне жасанды өкпенің (қанның оттегімен 
канығуын қамтамасыз ететін — оксигенатор) бірігуін камтамасыз етеді. 
(11.17)
формуласына 
р —
13 кПа, 
Vc —
60 мл = 
6
• 10_
5
м3, р = 1,05 • 10
3
кг/м3, 
V =
0,5 м/с 
мәндерін койыпдыныштык күйіндегі жүректің бір жиырылғандағы жұмы- 
сын аламыз: 
А ] ~
1 Дж. Орташа есеппен жүрек секундына бір рет жиырылатын 
болса, онда бір тәуліктегі жұмысын табайык: 
Аі =
8 6
400 Дж. Белсенді жұмыс 
кезінде жүрек кызметінің жүмысы бірнеше есе артуы мүмкін.
(11.17) 
формуласы жүректің тыныштык және белсенді кезіне де сәйкес ке- 
леді. Бүл күйлер тек кан айналымнын жылдамдығымен ғана ерекшеленеді.
11.4. ҚАН ҚЫ СЫ МЫ Н ӨЛШЕУДІҢ КЛИНИКАЛЫҚ 
ӘДІСТЕМЕСІНІҢ Ф ИЗИКАЛЫ Қ НЕГІЗІ
Физикалық параметр — қан қысымы көп аурудын диагностикасын жасауда 
үлкен рөл аткарады. Кандай да бір артерияның систолалык және диастолалык 
қысымын монометрмен косылған иненің көмегімен тікелей өлшеуге бола- 
ды. Бірак медицинада Н.С. Коротков ұсынған кансыз әдіс колданылады. Бүл 
әдістің физикалык негізін иык артериясын өлшеу әдістемесі мысалында карас- 
тырамыз. Қолымыздың шынтағымен иығынының 
ортасына айнала манжет ораймыз. 11.11, а—11.13, 
а-суреттерінде 
М
манжет кимасы, 
Р
колдың бөлігі,
И
иық сүйегі және 
А
иық артериясы көрсетілген.
В
түтігі арқылы манжетке ауа сығылғанда кол кысы- 
лады. Сонан соң осы түтік аркылы ауаны шығарып 
Б
монометр аркылы манжеттегі ауаның кысымын 
өлшейді. 
Б
қалпында сол суреттерді әрбір жағдайға 
сәйкес иык артериясының көлденең кимасы көр- 
сетілген. Алғашкыда атмосфералык кысымнан ар- 
тык кысым шамасы нөлге тең (
1 1 . 1 1
-сурет), манжет 
колды және артерияны қыспайды. Ауа сығылған сай- 
ын манжет иык артериясын сығып қан ағысын ток- 
татады (11.12-сурет). Егер бүлшыкетгер босаңсыған 
күйде болса, онда созылмалы кабырғадан тұратын 

жүктеу/скачать 28,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: