Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
Ремизов А.Н. Медициналық және биологиялық физика (1)
| 26.19-сурет
б О-ші max і ♦ 1-ші max жаркылын азайтады. Жұп емес негізгі мак симумдардан Ғ сәулелердің жазыктығында экрандау кезінде екінші негізгі максимум біріншінің, ал төртінші екіншінің рөлін аткаратын обьективті шарт- тар туындайды. [(24.29) караңыз], кескін периоды екі есе кем дифракциялык тордағыдай болады. Орталык максимум әртүрлі периодты тордан тұратын ортак кұрылымға ие болады, сол себепті дененің ерекшеліктері туралы акпаратка ие болмайды. Сондыктан, егер тек орталык максимумның сәулесін ғана өткізіп, калғанда- рын экрандасак, онда дененің (тордың) екінші ретті кескіні болмайды. Мұн- дай тәжірибені жазықтықта әртүрлі шектелеген шоғыр үшін Аббе жасады. Ол екінші ретті кескін денете сәйкес болуы үшін, бірінші ретті кескіннен кейін орталыктын және негізгі максимумның ең болмаса біреуінен әрі карай сәуле өту керектігін аныктады. Накты жағдайда денеден жарык микроскоптың обьективіне конус түрінде таралады (26.19, а-сурет), ол бурыиітық апертура — оптикалык жүйеге' кі- ретін конустың жарык шоғырының шеткі сәулелері арасындағы U бұрышпен сипаттталады. Шекті жағдайда, Аббе түсіндіруі бойынша, жарык шоғырынын конусының екі шеткі сәулесі орталық (нөльдік) және 1-ші негізгі максимумға сәйкес болады (26.19, б-сурет). Бүл кезде сәуле денете (торға) и/2 бұрышпен, бірінші дифракциялык максимумдағыдай бұрышпен түседі. (24.39) формуладан р = и / 2 және а = - и / 2: Карастырылып отырған дене (тор) моделінде Z ажырату шегі үшін кұры- лымның элементі — дифракциялык тордын түрактысын С, яғни көрсетілген а және р үшін кабылдау кажет. (26.17) формуласынан: мұндағы А — сандык аппертура; п — дене мен объективен линзасы орналаскан ортанын сыну көрсеткіші; (26.19) формуладан көрініп түрғандай микроскоптын ажырату шегін азайтудын бір тәсілі — толкын ұзындығы аз жарыкты колдану. Осы 1 Микроскоп обьективі жарык ағынын капы шектейді деп карастырылады, яғни апертуралык диафрагма болып табылады. 2с sin(a/2) = X. (26.17) z = 0,5Xsin(«/2) немесе X = XJn екенін ескеріп, және A = п sin(M/2) енгізіп. z = 0,5Х0/ у 4, (26.18) (26.19) себепті микрообъектілерге ультракүлгін сәулелермен зертгелетін ультракүлгінді микроскоп колданылады. Мұндай микроскоптың негізгі оптикалык сызбасы кәдімгі микроскоптың сызбасына ұқсас. Негізгі айырмашылыктары, бірінші- ден, ультракүлгін жарыкка мөлдір болатын оптикалык кұрылымды колдануында, екіншіден, кескінді тіркеу ерекшелігінде. Бұл түстегі жарыкгы көз қабылдамай- тын болғандыктан, оған фотопластинкалар, люминесцентгі экран немесе элекг- ронды-оптикалыктүрлендіргіштер колданылады (жетінші тарауды караңыз). Микроскоптың ажырату шегін азайтудың тағы бір жолы ол дене мен обь- ектив арасындағы ортаның сыну көрсеткішін, сонымен бірге апертуралық бү- рышты ұлғайту аркылы сандык апертураны арттыру. Қалыпты жағдайда (ауа) сыну көрсеткіш бірге тең. и / 2 бүрышы үлкен мәнге ие бола алады, теория жүзін- де 90° дейін. Егер бұл бұрыш өте үлкен болса, онда бірінші максимумның сәулесі объективке түспей калады. Мысалы, 26.20-суретте көрсетілгендей Об объектив 1 нүктеден 45° ауыткыған сәулені қабылдай алмайды. Бүл сәуле объективке түсу үшін денені обьективке жакындату керек, мысалы 2 нүктесіне. Бірак линза мен дене арасындағы кашыктықты еркін өзгерте беру мүмкін болмай калады, ол әр объектив үшін тұрақты және денені жакындатуға болмайды. Сандық апертура арнайы сұйык ортаның, яғни объек тив пен бет кабығы бар микроскоп арасындағы кеңістік — иммерсияның көмегімен жүзеге асырылады. Иммерсия- лык жүйеде кұрғак ортаға карағанда үлкен апертуралы бұрыш алынады (26.21-сурет). Иммерсия ретінде суды (п = 1,33), балқарағай майы (п = 1,515), монобром наф талин (я = 1,66) қолданылады. Эр иммерсия үшін тек арнайы есептелінген объектив жасалады, оны тек сол им- мерсиямен ғана қолдануға болады. Осы заманғы микроскоптарда и / 2 бүрышы 70° ең жо- ғарғы мәнге ие. Осы бұрышпен максимал сандық апертура және минимал ажырату шегі алынады (26.1-кесте). Объектіні жарыктандыру шарты да мик- роскоптың рұксат ету мүмкіндігіне эсер етеді, мүны биологиялық зерттеу кезінде ескерген жөн. жүктеу/скачать 28,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|