Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9
а 2 өзгерту аркылы, фотоаппараттағыдай немесе көзбүршактың қисыктығын өзгерту аркылы, яғни/^ жэне f 2
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
Ремизов А.Н. Медициналық және биологиялық физика (1)
| а 2
өзгерту аркылы, фотоаппараттағыдай немесе көзбүршактың қисыктығын өзгерту аркылы, яғни/^ жэне f 2 фокустык аракашыкты өзгерту аркылыжүзеге асыруға болады. Адамның көзінде екінші жағдай орын алады. Адам көзінің эртүрлі қашықтықтағы денені анық көруіне дагдьиануын акко модация' деп атайды. Егер дене шексіз алыс кашыктыкта тұрса, онда оның кескіні калыпты көз- де торлы кабыкта болады. Бұл жағдайда көзбұршак шексіздікке аккомада- цияланған және оның оптикалык күші ен аз шамада болады. Егер дене көзге жакындай бастаса, онда көзбұршактын кисыктығы артады; дене неғүрлым жакындаған сайын көздің оптикалык күші артады, оның өзгерісі шамамен 60—70 дптр аралығында болады. Дені сау адамның көзі дене көзге 25 см жакын- дағанда көзге күш түсірмей аккомадация жасалады, колға үсталған аныктап көру әдетімізге байланысты бүл кашыктыкта көз жаксы аккомадацияланады, оны ең ж ақсы көрінет ін қаш ы қт ы қ деп атайды. Ал адам жакын денелерді анык көруі үшін аккомадация аппаратына күш түсіреміз. Нәрсенің көзге ең жакын орналасуы, торлы кабыкта анық кескіннің мүмкін болуы көздің ж ақы н н у к - тесі (ең аз ара кашыктык) деп атайды. Көзге дейінгі ең аз аракашыктык адам жасы үлғайған сайын артады, демек, аккомадация кемиді деген сөз. Торлы ка- быктағы кескіннің өлшемі дене өлшемімен ғана емес, көзден дене көрінетін ара қашықтығына тәуелді. Осыған байланысты к ө р у бурышы түсінігін енгізеді. Бүл түйісу нүктелері бірдей дененің екі шетінен келетін сәулелер арасындағы бұрыш (26.13-сурет). Суреттен көріп тұрғанымыздай біріншіден бір ғана (3 көру бүрышы әр түрлі КМ және (ТРденелеріне сәйкес келуі мүмкін, екіншіден, тор лы қабықтағы кескіннің өлшемін анықтайды: Ь = 1$, (26.7) мүндағы / — біртүтас түйін нүктелері N мен торлы кабык арасындағы ка шыктык ( / —17 мм). (26.7) формуласында көру бүрышы аз деп кабылдағанда орынды. 26.13-суретте дененің В өлшемі мен оның көзден кашыктығы L арасында- ғы, дәлірек айтсақ түйін нүктелері мен (3 көру бұрышының арасындағы байла- нысты оңай аныктауға болады: В = 1$, (26.8) бұл формуладан (26.7) ескерсек: Ь = IB/L. (26.9) Көздің рұқсат ету мүмкіншілігін сипаттау үшін көріну бурышының ең аз мэні ұғымын, яғни көздің дененің екі нүктесін ажырату мүмкіндігі енгізіледі. Бұл бүрыш Г жуык [(26.8) караңыз], екі нүктенің 70 мкм аракашыктығына сәйкес келеді, бүл ең жакын кору кашыктығына жатады. Торлы кабыктағы кескіннін өлшемі 5 мкм тең, бүл торлы кабыктағы екі түтікшенің орташа аракашыкты- ғына сәйкес келеді. Сондыктан торлы кабыкта кескіннін екі нүктесі 5 мкм-ден 1 Кейбір балыкта аккомодация көзбұршактың оптикалык өске катысты ығысуынан өтеді, яғни бірінші жағдай іске асырылады. М кем сызыкка ие болса, онда бұл нүктелер ажыратылмайды, яғни көз оларды айыра алайды. Көріну бұрышының ең аз мәнінің мұндай шамасын жарык диффузиясы аркылы болатын шектеу кезінде де алуға болады (§26.8 караңыз). Табиғаттың максаттылығы таңкалдырады — ештене артык емес: торлы кабыктың бірлік ау- данына келетін түтікшелер саны геометриялық оптикалық шекті мүмкіндігіне жауап береді. Медицинада адамның рұксат ету мүмкіншілігі көздің өткірлігімен бағаланады. Көздің өткірлігінің калыпы ретінде бір бірлік кабылданады, бүл жағдайда ең аз көріну бұрышы 1 ’ тең. Көз өткірлігінін ауытқуы қалыпты күйденең аз көріну бұрышы бір минут- тан қанша көп болса, сонша аз болады. Егер ең аз көріну бұрышы 4’ болса, онда көз өткірлігі 1:4 = 0,25 тең болады. Дербес жағдайда адамның көзі Г бұрышқа сәйкес келетін аз шамаларды ажырата алады. Мысалы, дененің ығысуы доға бойынша 20” болғанда байка- лады, ал екі сызықтын бір-біріне дәл келмеуі олардың арасындағы бұрыш 12” болғанда байкалады және т.б. Физикалық өлшеулерде тілінің (стрелка) нөлдік штрихтан ауыткымайтын кұралдың түрлері жиі колданылады (потенциометр- лер, көпірлер). Адамның көзінің мүндай кұралдардың аз ығысуын дәл аныктау мүмкіндігінін аркасында, бүл кұралдар штрих пен тілше' арасындағы кашык- тықпен есептелетін құралдарға катысты дәлірек өлшеуге мүмкіндік береді. Адам көзінің жарыкка, түске сезімталдығы, сонымен катар көрудің биофи- зикалық мәселелері жетінші тарауда қарастырылады. 26.5. КӨЗДІҢ ОПТИКАЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ КЕМШІ/1ІКТЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ЖОЮ Линзаларға тән аберрация көздерде байкалмайды (сезілмейді). Кдрашык- тың кішкентай болуына байланысты сфералык аберрация байкалмайды, ол тек караңғыда карашык ұлғайғанда пайда болады, кескін аныкемес, бұлдыр. Көз ахроматикалық жүйе болмаса да, карашықтың аз өлшемі мен жарыкты тандай білуінен хроматикалық аберрация байкалмайды. Кисык шоғырлардың астиг матизм! болмайды, себебі көз бақыланатын дененің бағытына тураланған. Астигматизм тек оптикалык жүйенің ассиметриясынан (мөлдір кабык пен көзбұршактың сфералы емес формасынан) пайда болады. Көздін оптикалык жүйесіне кейбір ерекше кемшілік түрлері тән. 1 Бүл сұрак тек физикаіык кана емес. физиологиялык та болады. Кдлыпты кезде аккомадация жок кезде арткы фокус торлы кабыкпен дэл келеді, мұны жүктеу/скачать 28,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|