Мынадай кызықты жағдай орын алған, био-
логтар сүйек кабатының әртүрлі жарықтандырған
кезіндегі кұрылымын диатомеяның әр түріне жат-
кызған. Объектінің әртүрлі жарыкталуынан толық
(а) және (б) жартылай ажыратылған түрі 26.22-су-
ретте көрсетілген.
Мына нәрсені ескерген жөн: окуляр микрос-
коптың рұқсат ету мүмкіндігіне ешкандай эсер
етпейді, ол тек обьектінің үлкейген кескінін ғана
береді. Енді (26.19) формуласын колданып, мик-
роскоптың пайдалы үлкейтуін бағалайык. Егер
дене
z
ажырату шегіне тең өлшемде, ал оның
кескінің өлшемі
т!
тең және бұл кескін көзбен ең
жаксы көрінетін аракашыктыкта орналасса, онда
микроскоптың үлкейтуі мынаған тең:
Г =
z’/z-
Бүл формулаға (26.19) тендеуіндегі г-ті койсак:
Г = ЛгУ(0,5Х0).
(26.20)
Қалыпты көз шекті жағдайда бұрыштык ара кашыктығы 1 тең болатын де-
ненің екі нүктесін ажырата алады (§26.4 караныз). Ыңғайлы ажырату көру бұ-
рышының 2’ ден 4’ дейінгі аралығында, немесе
z ’
(ең жақсы көру кашыктығы)
140-тан 280 мкм мәніне сәйкес келеді деп есептелінеді. Х0 = 0,555 мкм мәнін
(26.20) формуласына койып, микроскоптың үлкейту мәнінің аралығын ала-
мыз:
500/4 <Г <1000/1.
(26.21)
Бұл пайдалы үлкейту деп аталады, бұл аралыкта көз микроскоп ажыраткан
объектілердің құрылымының барлык элементтерін анык көреді.
Иммерсиялы жүйенің майды
(А
= 1,43) қолданғандағы сандык апертура-
сын (26.21) формуласына қойып, микроскоптын пайдалы үлкейтуі үшін мына
теңсіздікті аламыз: 700 <Г <1400.
26.9. ОПТИКАЛЫҢ МИКРОСКОПТЫҢ КЕЙБІР АРНАЙЫ ТӘСІЛДЕРІ
Достарыңызбен бөлісу: 
