Иондалған сәуле шығару деп бөлшектер мен электромагниттік кванттар
ағынын айтады, олардың ортамен әсерлесуі атом мен молекуланың ионда-
луына алып келеді. Иондалған сәуле шығаруға рентген және ү-сәуле шығару,
а-бөлшектер, электрондар, позитрондар, протондар,
нейтрондар ағыны жата-
ды. Бұл бөлімде иондалған сәуле шығару көзі ретінде (рентген түтігі, радионук-
лидтер1, үдеткіштер алынады), сонымен катар осы сәулелердің медициналык
максатта колданылуы туралы физикалык сұрактар айтылады. Дәрігерлерге
және биологтарға иондалған сәуле шығарудың заттармен өзара әсерлесуі және
дозиметрияның элементтері туралы сұрақтар кызыктырады.
1 Нуклидтер — атомдар, ядро өзінің
кұрылымы бойынша ерекшеленеді, соған
қарай кұрамында әртүрлі протон және нейтрон немесе баска да бөлшектерден тұрады.
Радионуклидтер — нуклидтер, радиоактивтік ыдырауға бейім келеді.
31-тарау
РЕНТГЕН СӘУЛЕ ШЫҒАРУ
Ренген сэуле шыгару деп — толқын узындыгы 80-нен 10~5 нм-ге дейін болатын
электромагниттік толқындарды айтады. Қозу эдісіне байланысты рентгендік
сэуле шығаруды тежегіш жэне сипаттамалық деп бөледі.
31.1. РЕНТГЕН ТҮТІГІНІҢ ҚОНДЫРҒЫСЫ.
ТЕЖЕУІШ РЕНТГЕНДІК СЭУЛЕ ШЫГАРУ
Ең көп тараған рентген сәулелерінің көзі, екі электродты вакуумды кон-
дырғысы бар рентгендік кұбыр болып табылады (31. 1 -сурет). Кыздырылған ка
тод 1 электрондар 4 шығарады. Жиі антикатод деп
аталатын анод, пайда болған
3 рентген сәулелерін бұрышпен кұбыр өсіне жіберу үшін көлбеу бетке ие бо-
лады. Анод 2 электрондар соктығысы кезінде түзілетін жылуды бұрып жіберу
үшін жаксы жылу өткізетін материалдан жасалынады. Анодтын беті Менде
леев кестесінде жоғары атомдык реттік номерге ие, баяу баткитын материал
дан жасалған, мысалы вольфрам. Басқа жағдайларда анодты сумен немесе
маймен суытады.
Диагностикада қүбырлар үшін рентген сәулесінің
көздерінің нактылығы
манызды, оған біз антикатодтың бір жеріне электрондарды фокустау аркылы
қол жеткізе аламыз. Сондыктан да екі карама-қарсы мәселелерді ескеру керек:
бір жағынан электрондар анодтың бір жеріне түсу керек, сонымен катар кыз-
дыруға жол бермеу үшін электрондарды анодтың әртүрлі аймактарына тарату
маңызды болып табылады.
Техникалык шешім ретінде айналмалы аноды бар рентген түтігін алуымыз-
ға болады (31.2-сурет).
Достарыңызбен бөлісу: 
