Балалар психиатриясының негіздері
F84.4 - Ақыл-ойдың артта қалуымен және стереотиптік қозғалыстармен байланысты гиперактивті бұзылыс
жүктеу/скачать 93,16 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- F84.5 Аспергер синдромы
- 16. Сөйлеу, тіл, бұзылыстары
| F84.4 - Ақыл-ойдың артта қалуымен және стереотиптік қозғалыстармен байланысты гиперактивті бұзылыс белгісіз нозологияның бұзылуы болып табылады. Бұл санат ауыр психикалық дамуы тежелген (IQ 50-ден төмен) балалар тобына арналған, оларда гипербелсенділік, зейіннің нашарлауы, сондай-ақ аутистік белгілер аясында стереотиптік мінез-құлық байқалады. Бұл балаларда стимуляторлық препараттар оң жауап емес (қалыпты IQ бар адамдар сияқты), керісінше, ауыр дисфориялық реакцияны (кейде психомоторлық тежелумен) тудыруы мүмкін. Жасөспірімдік шақта гипербелсенділік белсенділіктің төмендеуімен ауыстырылады (бұл қалыпты интеллекті бар гиперактивті балаларға тән емес). Бұл синдром көбінесе жалпы немесе ерекше сипаттағы әртүрлі даму кешігуімен байланысты. Төмен IQ немесе мидың органикалық зақымдануының осы мінез-құлқына этиологиялық қатысу дәрежесі белгісіз
F84.5 Аспергер синдромы аутизмнің жеңіл түрі болып табылады және классикалық аутизмнен бірнеше жолмен ерекшеленеді: лексика мен грамматиканы дамытуда аз немесе мүлдем кешігуі, бірақ тілдің басқа аспектілері аномальді. Сонымен, сөйлеу әдеттен тыс интонациямен жиі мақтаншақ және педантикалық; ым-ишара шектеулі немесе шамадан тыс болуы мүмкін, сүйікті тақырыптағы монологтарды бастау оңай және тоқтату қиын. Ерте тұйықталу АД-ге қарағанда азырақ сипатта, бала жиі басқа адамдарға қызығушылық танытады, дегенмен оның әлеуметтік қарым-қатынасы эмпатия мен әлеуметтік жауап беру қабілетінің бұзылуына байланысты ебедейсіз. Шектеулі және қайталанатын мінез-құлық қозғалтқыш стереотиптерінен гөрі хоббиде немесе шектеулі қызығушылықтарда көрінеді 16. Сөйлеу, тіл, бұзылыстары Сөйлеу тілінің сыртқы (фонациялық) өңдеуінің бұзылуы бұзылған бөлігіне қарай төменгідегідей топтарға бөлінеді: а) дауыс шығару, ә) сөйлеудің жылдамдығы мен ырғақтылығының ұйымдастырылуы, б) интонациялықәуенді, в) дыбыс айтуының ұйымдастырылуы. Бұл бұзылыстар жеке немесе әртүрлі комбинацияларда кездесуі мүмкін. Осыған байланысты логопедияда дәстүрлі бекітілген терминдермен аталған келесі сөйлеу тілі бұзылыстары ажыратылады: а) Дауыстың бұзылуы (афония, дисфония, фонестения). Дауыстың бұзылуы дауыс аппаратының патологиялық өзгерістерінің салдарынан болуы мүмкін. Бұл кемістіктің әртүрлі белгілері болады: фонацияның мүлдем болмауы (афония), дауыс күшінің, тембрінің, биіктілігінің бұзылуы (дисфония), дауыстың шаршағыштығының, оның қырылдап, сырылдап, бәсең шығуы (фонестения). Дауыстың бұзылуы дауыстың пайда болатын механизмінің органикалық немесе функционалды бұзылыстардың салдарынан орталық немесе шеткі болады. Ол бала дамуының кез-келген кезеңінде болуы мүмкін. Дауыстың бұзылуы өз бетінше жеке немесе басқа сөйлеу тілінің бұзылуы мен бірге кездеседі (ринолалия, дизартрия). ә) Сөйлеу тілінің жылдамдығы мен ырғақтылығының бұзылуы (тахилалаия, брадилалия, тұтықпа). Тахилалия («tachys» - тез, «lalio» - сөйлеу тілі) – сөйлеу жылдамдығының қалыптан тыс тездетуі. Ол орталық, органикалық немесе функционалды деп бөлінеді. Сөйлеу тілінің темпі жеделдеген кезде сөз шапшан, екпінді шығады да, сөйлеген кезде аграмматизмдер кездеседі. Сөйлеу тілінің фонетикасы, лексикасы және грамматикалық құрылымы сақталған болады. Брадилалия ( «bradys» -баяу, «lalio» - сөйлеу тілі) - сөйлеу жылдамдығының қалыптан тыс баяулауы. Ол орталық, органикалық немесе функционалды деп бөлінеді. Сөйлеу жылдамдығы баяулағанда сөз босаң, бірқалыпты, созыңқы шығады. Аталған бұзылыстарда (тахилалия, брадилалия) ішкі де сыртқы да сөйлеу тілінің бұзылуы байқалады. Бұл бұзылыстар әр түрлі деңгейде көрінеді, күрделі жағдайда коммуникативті процесі зақымдалады. Бірақ, баланың ерте жасынан осы бұзылыстарды жою жұмысын қолға алса, олар баланың әрі қарай дамуына және сөйлеу тілінің қалыптасуына жағымсыз жағдай тудырмайды. Тұтықпа – сөйлеу мүшелерінің бұлшық еттерінің тырысу салдарынан сөйлеудің ырғақтылығы мен жылдамдылығының бұзылуы. Тұтықпа орталық, органикалық немесе функционалды деп бөлінеді. Сөйлеу тілінің даму кезінде пайда болады. б) Тіл дыбыстарының айтылуының бұзылуы (дислалия, ринолалия, дизартрия). Дислалия – есту қабілеті дұрыс және сөйлеу тілі аппаратының иннервациясы сақталған қалпында сөйлеу тіліндегі дыбыстардың айтылуының бұзылуы. Дислалия сөйлеу тілінің даму кезінде пайда болады. Дыбысты алмастырып, шатастырып, бұзып айтуы байқалады. Анатомиялық ауытқушылықтар болса органикалық , жоқ болса - функционалды деп аталады. Ринолалия – сөйлеу мүшелерінің анатомиялық ауытқушылықтарының салдарынан дауыс әуезділігі (тембрі) және тіл дыбыстарының айтылуының бұзылуымен сипатталады. Дауыс тембрінде мұрындық ренк пайда болады. Дизартрия – сөйлеу тілінің күрделі бұзылуы. Дизартрияда сөйлеу мүшелерінің иннервациясының жеткіліксіздігіне байланысты сөйлеу тіл дыбыстарының айтылуының және просодикасының бұзылуы байқалады. Дизартрия сал ауыруына шалдыққан балаларда жиі байқалады. Бірақ, нейроинфекцияның немесе басқа да мидың зақымдалуының салдарынан дизартрия бала дамуының кез-келген кезеңінде пайда болуы мүмкін. жүктеу/скачать 93,16 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|