НЕГІЗГІ ТАҒАМДЫҚ ЗАТТАР БОЙЫНША ТАМАҚТАРДЫ

Тауық жұмыртқасы
22
Сары май + 0,4
Қант – 0,4
Жұмыртқа ұнтаған
6
Сары май + 1,2
Қант – 4,3
Сүзбе (жартылай
майлы)
100
Сиыр еті
83
Сары май + 3,9
Қант + 1,3
Балық (треска)
95
Қант + 16,3
Тауық жұмыртқасы
41
109
Сүзбе (жартылай майлы)
31
Сары май + 2,3
Сиыр еті
26
Сары май + 3,5
Балық (треска)
30
Сары май + 5,4
Қант + 0,3
Бетін алмаған сүт
186
Сары май + 1,5
Қант – 8,4
Ірімшік (пошехондық)
20
Сары май – 0,7
Жұмыртқа ұнтағы
2,5
Сары май + 0,5
Балық (треска)
100
Сиыр еті
87
Сары май – 1,5
Сүзбе (жартылай майлы)
105
Сары май – 1,4
Қант – 1,4
Жұмыртқа ұнтағы
39
Сарымай – 16,8
Қант – 1,4
Картоп
100
Капуста (ақ түбірлі)
11
Қант + 13,7
Түсті капуста
80
Қант 15,8
Сәбіз
154
Қант + 14,1
Қызылша
1118 Қант + 7,0
Бұршақ (фасоль)
33
Қант + 17,0
Бұршак горох (консервіленген)
64
Қант + 15,2
Консервіленген қызылша
167
Қант 0,9
Ақ нан
100
Бидай ұны
77
Қант – 9,7
Қара нан
111
Қант – 3,8
Алма (жаңа)
100
Консервіленген алма
200
Қант – 36,3
Алма шырыны
90
Қант + 0,8
Жүзім шырыны
133
Қант – 13,3
ЕСКЕРТУ:
1. Кестеде 100 г сары майда 82,5 г май бар деген есеппен берілген.
2.
Тамақтардың
жеуге жарайтын (нетто) мөлшері берілген.
2.
Сиыр еті басқа
еттермен алмастырылады.
Мектепке дейінгі балалар мекемелерінде апталық, 10 күндік немесе 2 апталық ас
мәзірі құрылады
. 
Бұндай ас мәзірі әртүрлі тағамдарды жанжақты қолдануға болады және
оларды дұрыс араластырып отыруға мүмкіндік береді.
Ұзақ уақытқа есептелген ас мәзірлері негізінде күнделікті ас-мәзірі құрылады.
Балаларды тамақтандырудың жыл мезгілдеріне байланысты ерекшеліктері бар.
Жазда балалар көп қозғалады, сондықтан, олардың энергияға мұқтаждығы арыта түседі.
Осыған орай, күнделікті тамақтың энергиялық құны 10-15 есе арыту керек. Энергияның
арытуын сүттің, сүт тағамдарының, көк-өністердің, жеміс-жидектердің және т. б. тамақтың
мөлшерін көбейту негізінде қанағаттандырылады. Сонымен қатар, жаңа көктер-ді
327

(сарымсақ, қымыздық, көк пияз және т. б.) көп мөлшерде қолдану керек. Жаздың ыссы
күндері кейбір балалардың тәбеті төмендейді, сондықтан, түскі асты екінші ертеңгі аспен
ығыстырып, баланың тамақтандыру ережесін өзгерту керек. Ал, түскі ас кештеу беріледі.
Жазда, әсіресе, күннің ыссы кезінде, суға мұқтаждығы арытады. Бұндай жағдайда қайна-
ған су, итмұрын тұнбасын немесе жидектерден дайындалған пюре (тәтті емес) беру керек.
1.9.9. БІР ЖАСТАН АСҚАН БАЛАЛАРДЫ ТАМАҚТАНДЫРУҒА
ҚОЛДАНЫЛАТЫН ТАҒАМДАР
Сүт 
– балаларды тамақтандырудан ең маңызды тағам. Сүт құрамына жоғары сапалы
белок, май, көмірсулар, витаминдер кіреді. Сүт жеңіл сіңірілетін кальций және фосфор
тұздарымен бай болып келеді.
1-1,5 жастағы балалар сүтті тәулігіне 600-700 мл, 1,5 жастан асқасын 500 мл
деңгейінде қабылдау керек. Сүт басқа тамақтарды дайындауға қолданылады және өзі
тамақтың бір түрі ретінде беріледі. Сүтті балаға шектен тыс берсе тәбеті төмендеп, ішек-
қарын жолының қызметі бұзылады (іші қатады, кебеді, кейде іші жүруі мүмкін). Сүтті
шөлді басу үшін беруге болмайды. Сүттің тәуліктік мөлшеріне астың қорытылуына
жағымды әсер ететін айран, ацидофилин кіреді. Белокқа, кальций және фосфор тұздарына
бай болып келетін сүзбе және ірімшік өте маңызды болып келеді.
Ет
және 
балық 
құрамында құнды белоктар және экстрактивті заттар болатындықтан,
құнды тамақтар болып есептелінеді. Ерте жастағы балалардың тамағына семіз еттерді,
әсіресе, шошқаның, қойдың, құстың еттерін және кейбір балықтың түрлерін (қызыл балық
түрлері) қолданбаған жөн, өйткені, олардың құрамында қиын қорытылатын және
сіңірілетін, еру нүктесі жоғары майлар болады. Мектеп жасындағы балаларға сиыр, қой,
құс еттерінің, шұжықтардың әр түрін береді. Сонымен қатар, бауыр, бүйрек, ми сияқты
құрамында қосындылары бар тағамдарды қолдануға болады.
Балық өзінің тағамдық қасиеті бойынша етпен тепе-тең деп есептелінеді. Олар жеңіл
сіңірілетін құнды белоктардың көзі болып келеді. Балық майының биологиялық
құндылығы жоғары, өйткені құрамында жартылай қанықпаған май қышқылдары және
майда еритін витаминдер болады. Балықтың кейбір түрлерінде, әсіресе, теңіз
балықтарында, микроэлементтер (йод, фтор, мыс және басқалар) көп болады.
Жұмыртқаның
құрамында құнды белоктар, майлар (құнды липоидтар) және
витаминдер болады. Олардың құрамында ауыстырылмайтын амин қышқылдарының толық
кешені, А, В, В
2
, Д, Е, бар. Жұмыртқаның майы лицитинге, жартылай қаныққан май қыш-
қылдарына бай болып келеді. Балаға жұмыртқаны шикі күйінде бермеу керек, өйткені
шикі белок ауыр қорытылады. Сонымен қатар, жұмыртқаның қабығы арқылы
инфекциялану қаупі бар.
Балалардың тамағына көбіне
сары май
қолданылады. 3 жастан асқан балаларға
тамақты шыжғырылған сиыр майында, мектеп жасындағы балаларға маргаринде
дайындауға болады. Өсімдік майы (күнбағыс майы және т. б.) баланың тамағына бірінші
жылдан бастап кіруі керек. Оның мөлшері жалпы 10-15% болуы керек. Шошқа, сиыр
майын балалар тамағына қолданбаған жөн.

жүктеу/скачать 16,27 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: