Балашт ү с І п қ алие в б а л а л а р а у р у л а р ы
жүктеу/скачать 16,27 Mb. Pdf көрінісі
|
Б Түсіпқалиев Балалар ауруының пропедевтикасы
| «БАР
ЖАҚСЫМЫЗ БАЛАЛАР ҮШІН» – деген ұран тастады. Бұл ұран Қазақ жерінде қалай іске асқаны баршаға белгілі. 1920 жылы Денсаулық комиссариаты құрылды. Оның орталық құрамында екі-ақ адам: Халық комиссары – дәрігер және бір ана мен баланы қорғау бойынша нұсқаушы фельдшер, жұмыс істеді. 1921 жылы республиканың Денсаулық сақтау комиссариатының санитарлық-профилактикалық бөлімінде аналар мен сәбилерді қорғау бөлімшесі құрылды. Осы мезгілде балалар, әсіресе бір жасқа дейінгі сәбилер, өлімі өте көп болды. 1920 жылы бір жасқа дейінгі сәбилер өлімі 60–70%, 1921 жылы 80–90% болды (А. Бисенова, 1965). 1922 жылдан бастап Қазақстанда ана мен сәбилерді қорғау мекемелері (емшек жасындағы сәбилер үйі, балалар үйі, бөбектер бақшалары) пайда бола бастады. 1921 жылдың желтоқсанында екі дәрігер және акушері бар әйелдер және балалар консультациясы ашылды. Ана мен сәбилерді қорғау жұмысына Алма Оразбаева, Сара Есова, Нағима Арықова, Мадина Бегалиева, Мубина Ниязова сияқты қазақ әйелдері ат салысты. Қазақ даласындағы халықтық медициналық көмекті ұйымдастыру үшін көшпелі әй- елдер және балалар консультациялары құрылды. Олардың құрамында терапевт, педиатр, акушер-гинеколог, санитарлық және партия-кеңестік мекемелердің қызметкерлері болды. 1925 жылы (Қазан төңкерісінен 8 жылдан кейін) Қазақстанда 240 дәрігер қызмет қылса, оның ішінде 11 педиатр, 12 акушер-гинеколог ғана болды. Қазақстандағы алғаш медициналық оқу орны ретінде 1928 жылы Ақмешітте және Семейде акушерлік техникумдар ашылды. Оларда алғаш оқыған 62 адамның 50-і қазақ қыздары болды. 1933 жылы Ақмешіт медициналық техникумы балалар дәрігерлерінің көмекшілерін дайындай бастады. 1928 жылы қараша айында шешім қабылданып, 1932 жылдың қазан айында, Алматы қаласында бірінші консультация негізінде, Қазақ аналар мен балаларды қорғау институты ашылды. Бұндай типтес мекеменің Орта Азия мен Қазақстанда алғашқы ашылуы еді. Бұл институт ашылғаннан кейін, балалар организмінің физиологиясы мен патологиясын зерттеу жұмыстары кеңінен жүргізіле бастады. Институттың қызметкерлерінің күшімен экспедиция-лар ұйымдастырылып, кадрлар мәселелерімен айналысты. Балалар полимиелиттерін зерттеуге араласып, оны жою шараларына ат салысты. Институт ғалымдары жаңа туылған кезеңнің физиологиясы және патологиясы, тыныс мүшелерінің жедел және созылмалы бейспецификалық аурулары, жүрек-тамыр аурулары бойынша зерттеулер жүргізді. Жүрек ауруларын зерттеуде, әсіресе ревматизмнің профилактикасына және диагностикасына арналған бөлімдерде, әжептәуір жемісті еңбек істелді (Т. Н. Никонова, Н. А. Барлыбаева, Б. X. Хабижанов және т. б.). Ғылымға алғашқы қадамдарын осы институтта бастаған ғалымдар, тәуелсіздік жолына түскен Республиканың, педиатрия ғылымының одан әрі дамытуға барлық күш жігерін жұмсауда. Осылардың ішінде Республикаға еңбегі сіңген дәрігер, ҚазҰМУ балалар кафедрасының меңгерушісі, профессор Б. X. Хабижановты ерекше атап өткен дұрыс деп есептеймін. Болат Хабижанұлы елімізде қазақ тілінде алғашқы жарық көрген «Балалар аурулары» оқулығының авторы. Бұл институттың үлкен ғылыми зерттеу орнына, кадрлар мектебіне айналуына өшпес еңбек еткен, осы институттың көп жылдар бойына директоры болып қызмет істеген, қазақтың дарынды қыздарының бірі, профессор Ақлима Бисенқызы Бисенова, қазақтың дарынды ұлдарының бірі Республикалық Мемлекеттік сыйлықтың иегері, академик Қамал Саруарұлы Ормантаев (1980-1985 ж.ж. және 1992-2001 ж.ж.) және тағы басқалар басшылық етті. 1931 жылы Алматыда Қазақ мемлекеттік медицина институты ұйымдастырылып, 3 жылдан кейін акушерлік және гинекология кафедрасы ашылды. Бұл институттың бірінші ректоры, үлкен ғалым, ұстаз, профессор С. Ж. Асфендияров осы институттың аяғына тұрып, дамып жетілуіне көп еңбек сіңірді. Қазір бұл мамандар дайындау орталығы осы кісінің атымен аталауы және оған ұлттық университет атауы берілуі бұл қарашаңырақтың мамандар дайындаудағы сіңірген еңбегін мойындау деп білу керек. 1938 жылы Қазақ Медицина институтында педиатрия факультеті ашылып, Қазақстанның өзі педиатр-дәрігер дайындау мүмкіндігіне ие болды. Содан Қарағанды, Семей, Ақтөбе, Ақмола медицина институтында педиатрия факультеттері ашылып, Республикада педиатр-дәрігерлерді, педиатрия ғылымының өкілдерін дайындау бүкіл Қазақстанда жүргізілетін болды. Қазақстан Республикасының педиатрия ғылымының даму жолдары туралы сөз болғанда профессорлар Анна Ивановна Авенирова, Нина Ахметовна Барлыбаева, Татьяна Николаевна Никонова, Болат Хабижанұлы Хабижанов, Зита Хамитқызы Мажитова, Асия Бакешевна Қанатбаева, Әукен Қиясұлы Машкеевтің және тағы басқа көптеген ғалымдар- дың аты аталады. Қазіргі Қазақстан педиатриясы осы алыптардың және құлпырып өсіп келе жатқан ізбасарлардың иығында тұрғанын үлкен құанышпен айтқан жөн. жүктеу/скачать 16,27 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|