Бас редактор

76

ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ

4 Әуезов М. «Уақыт және әдебиет» – Алматы; КМКӘБ 1962ж

5 Базарбаев М. «Әдебиет және дәуір» Зерттеулер – Алматы; «Жазушы» 1966ж

6 Кенжебаев Б. «Шындық пен шеберлік» – Алматы; «Жазушы» 1989ж

ӘОЖ 37.01

А.С.Сатыбаева

– №39 қазақ орта жалпы білім беру мектебінің география пәнінің мұғалімі. Ақтөбе қ.

Н.Б. Маханова

ҚазҰПУ Интеллектуалды ұлт қалыптастыру ҒЗИ эксперті

КӘСІБИ МҰҒАЛІМНІҢ ҚҰЗІРЕТТІЛІГІ

Бұл мақалада мұғалімнің кәсіби педагогикалық мәдениеті мен оның құрылымында кәсіби-

шығармашылық  құзәреттілігі  қарасытырлады.  Педагогикалық  қызметтің  маңыздылығы 

мен бағасын талдау, қайта жаңарудың қажеттілігі мен қазіргі заман педаогикалық жүйесін 

жетілдіру ішкі мотивтер мен құндылықтар жүйесі негізінде білім беру үрдісі ұйымының 

мұғалімнің кәсіби-шығармашылық біліктілігін қалыптастыруды болжайтын мақсатқа сай 

нәтиже шығаруға мүмкіндік береді.

Түйін сөздер: квалификация, кәсіби мұғалім, дидактика, шығармашылық.

В статье рассматривается профессиональная педагогическая культура учителя и его про-

фессионально-творческая квалификация в ее структуре. Анализ особенностей и ценностей 

педагогической деятельности, учет необходимости преобразования и усовершенствования 

современной педагогической системы позволяют сделать вывод о целесообразности такой 

организации образовательного процесса, которая предполагает формирование профессио-

нально-творческой квалификации учителя на основе системы внутренних мотивов и ценно-

стей, профессиональных знаний и психолого-педагогических умений, а также готовности к 

творческому педагогическому труду.

Ключевые слова: квалификация,профессиональный учитель, дидактика, творческий.

The  article  deals  with  professional  teachers  pedagogical  culture  and  creative  vocational 

qualification in its structure. Analysis of the characteristics and values of pedagogical activity, 

accounting need to transform and improve the modern pedagogical system suggest the feasibility 

of such an organization of the educational process, which involves the formation of professional 

and  creative  teacher  qualifications  on  the  basis  of  the  system  of  internal  motives  and  values, 

professional  knowledge,  psychological  and  pedagogical  skills  and  preparedness  for  creative 

pedagogical work.

Keywords: qualifications, professional teacher, didactics, creativity.

Қазіргі  кезде  ғылым,  білім  жоғары  дең-

гей де күннен-күнге қарыштап дамыған сай-

ын,  соған  сай  жаңа  технологияны  мең ге ру, 

кәсіби  білім  беруді  талап  етіп  отыр.  Сон-

дық тан,  білімді  жеткізетін  қазіргі  заман 

мұға лі мі  қоғамдық  дамудың  деңгейін  мең-

герген,  оның  әлеуметтік  парызын  есеп ке  

алатын,  жаңалыққа  жаны  сергек,  педа го-

гикалық  құбылыстардың  барысын  идея лық  

адамгершілік  тұрғысынан  шеше  ала тын,  

77

ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ

жаңаша  ойлау  дағдысын  меңгерген,  бала-

лар дың талапкерлігі мен қабілетін, өздігінен 

ер кін дамуын ұйымдастыра алатын, әрі шы-

ғар машылықпен еңбек ете алатын маман ре-

тін де болуы тиіс. 

Мұғалімнің  заманауи  келбеті  туралы 

Қазақстан  Республикасының  Жоғары  білім  бе-

ру  тұжырымдамасында  «Жаңа  тұрпатты  мұ-

ға лім  –  өз  мамандығына  қажетті  кәсіптік  дағ-

ды ны,  педагогикалық  қабілетті  жетік  мең гер-

ген, үнемі жаңаға ұмтылатын, рухани дамы ған 

шығармашыл  тұлға»  делінген.  Ал,  Педа го-

гикалық Білім тұжырымдамасында «мұға лім өз 

пәнін міндетті түрде терең білу ге тиісті, сонымен 

қатар, оқу үдерісіне қаты са тын мүмкіндіктердің өз 

орнын біліп, оны уақытында бағыттап, нәтижеге 

жетелеп,  дер  кезін де  түзетулер  енгізе  алатын 

құзыретті  тұл ға  болуы  керек»  деп  анықтама 

берілген. Ен де ше, өз ісінің маманы, жаңалықты 

сы ни  көзбен  қабылдайтын,  ұлттық  құн ды-

лық тардың  асылдарын  асқақтата  отырып, 

шәкір тінің рухани білім құятын мұғалімді за-

ман талабына лайықты жаңа тұрпатты тұл ға 

деуге болады.

Заманауи  мұғалімнің  келбетін  си пат тау 

үшін,  педагогика  ғылымындағы  құзі рет-

тіліктерді  анықтау  және  жіктеу  әдіс на ма-

сына  сүйене  отырып,  құзіреттілік  тұр ғы-

сынан  мұғалімге  бағытталған  сипаты  ай-

қын далады.  Жалпы  құзіреттілік  дегенге 

анық тама беретін болсақ, құзіреттілік – жеке 

тұл ғаның теориялық білімі мен практикалық 

тәжіри бесін  белгілі  бір  міндеттерді  орын-

дау ға  даярлығы  мен  қабілеті.  Ол  жансыз 

жат танды білім түрінде емес, жеке тұлғаның 

таным ға,  ойлауға  қатысын  және  әрекетке, 

бел гілі бір мәселелерді ұсынып, шешім жа-

сау ға,  оның  барысы  мен  нәтижелерін  тал-

дау ға, ұдайы түрде ұтымды түзетулер енгізіп 

оты ру ға деген белсенді іс-әрекеттен көрінеді. 

Жалпы  мұғалімнің  басты  құзіреттіліктері 

заман  талабына  сай  толықтырылып,  жаңа 

 

78

ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ

мін деттер  қойылып  отырады.  Соның  үл гі сі 

ретінде  автор  тарапынан  төмендегі  суретте 

мұғалімнің  өзін  жоғары  деңгейде  қа лып-

тастырудың  3  топқа  бөлінген  құзы рет тілік-

те рі  көрсетілген. 

Сурет 

бойынша 

құзіреттілік 

үш 

топқа  бөлін ген.  Бірінші  топтың  атауы 

«өзекті  құзі реттілік»  -  бұл  қазіргі  заман 

талабынан туын даған, еліміздің алға қойған 

саясатына  негі з делген  құзіреттіліктерден 

құралады.  Мұға лім   болашақ  ұрпаққа  білім 

беру  барысында  бірін шіден  ақпараттық-

коммуникацияны  тал дай  білуі  маңызды, 

өйткені  сыни  тұрғыдан  тал данған  ақпараттар 

негізінде саналы ше шім қабылдауға, өз бетінше 

мақсат қоюға жә не осы мақсаттарға жету үшін 

танымдық  қыз меттерді  жүзеге  асыруға  өз 

бетінше табу ға, талдауға, іріктеу жасауға, қайта 

құру ға,  сақтауға,  түсіндіруге,  ақпараттарды 

тасы малдауды,  оның  ішінде  қазіргі  заман-

ға  ақпараттық-коммуникациялық  тех но ло-

гиялардың көмегімен жүзеге асыруға, ақ па рат-

тарды қолдануға мүмкіндік береді. Ал, қал ған 

құзіреттіліктер, яғни қазақ елінің әде биеті мен 

тілін,  тарихын,  мәдениетін,  фило со фиясын, 

саясатын  білу,  ол  ұрпаққа  қазақ  хал қының 

рухын көтермелеу, өткені арқылы бола шағына 

бағдар  құруға  мүмкіндіктер  ашу,  ұлттық 

болмысымызды  қайта  жаңғыртуға  өзіндік 

үлес  қосу,  еліміздің  ұстанған  саяса ты ның 

бағдары  мен  бағыттарын  жастарға  түсін діру 

және қолдау көрсетуіне мүмкіндік бере ді. Бұл 

құзіреттілік барлық маман иеле рі не  қатысты.

Негізігі құзіреттілік – бұл мұғалім қыз-

ме ті нің айқындайтын басты құзіреттіліктер.

Менеджементтік құзіреттілік – мұғалім 

уақытты тиімді ұйымдастыруға, бақылауға, 

бас қа руға,  жоспарлауға  мүмкіндік  береді. 

Уақытты  ұтымды  қолдану  арқылы  білімді 

ілгер ле туге бірден бір себептің бірі.

Дидактикалық  құзіреттілік  –  мұға лім-

нің  білімді  түсінікті  тұрғыда  жеткізу  және 

оның  техникасын  білуге  мүмкіндік  береді. 

қол дану  Білім  алушыларға  алған  білімін 

тәжіри беде қолдануға үйрету. 

Ізденушілік құзіреттілік - сапалы білім 

беру  үз діксіз  ізденумен  тығыз  байланысты. 

Үз діксіз  іздену  бүгінгі  таңда  мұғалімге 

қойы лып  отырған  басты  талаптардың  бірі. 

Қазір гі  және  бұрыннан  қалыптасып  кеткен 

көз қарас  бойынша  мұғалім  тек  өз  пәнінің 

төңі

 

регінде ғана қалып қоймай, қоғамда бо-

лып  жатқан  өзгерістерге  құлағы  түрік,  көзі 

ашық,  жан-жақты  талдау  жасай  білетін 

маман  болуы  шарт.  Қоғамдағы  саяси-эко-

номикалық,  құқықтық  жағдайларды,  әлеу-

мет тік мәселелерді талдай білетін, оны оқу-

шы лар  игергенде  бір  саты  алда  бола  білуі 

ке рек. Яғни өз пәнінің айналасында ғана қа-

лып   қойса,  балаға  білім  мен  тәрбие  беруде 

би ік мақсаттарға жете алмайды.

Психологиялық құзіреттілік – білім алу-

шы мен қарым-қатынас жасауға және білімді 

жет кізудің  негізгі  кілті.  Білім  алушының 

мінез-құлқын, физикалық және психикалық 

жағ дайын еркін басқарады.

Кеңес беру құзіреттілігі – білім алу шы-

ның қабілетін бақылап, болашақта белгілі бір 

ма ман иесі және тұлға болып қалыптасуына 

жол  көрсету. 

Арнайы құзіреттілік – ұстаздың өз саласы 

немесе мамандығы бойынша жетік меңгеруі.

Сонымен  қатар,  бір  деңгейде  тұрақталмай, 

жо ғары  ғылыми  дәрежеге  ұмтылуы.  Білім 

бе ру ісінен тыс, өз саласы бойынша ғылыми 

ең бекпен шұғылдануы.

Сонымен,  қорыта  келгенде,  мұғалімнің 

құзіреттілігі  жемісті  әрекет  тәжірибесімен 

ажырамас бірлікте, үздіксіз іс-тәжірибесінде 

дамып,  қалыптасады.  Сондықтан  да  жоға-

ры дағы  айқындалған  құзіреттіліктерге  сай 

өз бойын түзеу, мұғалімдік қызметке сәйкес 

құзі рет тіліктерді  игеру,  кәсіби  құзіреттілігін 

үздік сіз дамыту үдерісі маңызды болып отыр.

ӘДЕБИЕТТЕР

1 Андреева Г.М. Психология социального познания. – М., 2000.

2 Зязюн И.А. Основы педагогического мастерства. – Киев, 1987.

3 Горбунова Л.Зерттеу туралы білімі, білік дағдысының болуы // 2007.

4 Жайпатова А.А. Профессиональный рост учителя в системе повышения квалификации. 

– Алматы, 2006.

79

ҰЛТТЫҚ МӘДЕНИЕТ

ӘОЖ.87.8

Қ.Ә.Қаражанова

Ж.Мырзағалиев орта мектебінің жоғары санатты кітапхана меңгерушісі,

Атырау облысы.

ЖЕКЕ ТҰЛҒА БОЙЫНДАҒЫ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТТЕРДІ 

АҚПАРАТТЫҚ БИБЛИОГРАФИЯЛЫҚ ҚҰРАЛДАРЫН

НАСИХАТТАУ АРҚЫЛЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУ

Мақалада кітапхана ісінің маңызы және ұйымдастыру жолдары, оқушы оқырмандарының 

кітапханамен  тығыз  байланыстылығы,  оқырмандарға  қызмет  көрсетуді  ұйымдастыру 

жолдары, кітапханада өткізілген көпшілік шараларының жүру барысы айтылады.

Кітапханананың тұлға интеллектісін көтеруде, тұлға қалыптастыруға ықпалы өте зор.

Түйін сөздер: тұлға, ақпарат, қабілет, кітапхана, білім, кітап.

В  статье  говорится  о  значении  библиотечного  дела  и  пути  организации,  о  тесном 

контакте читателей с библиотекой, о путях организации обслуживания читателей, о ходе 

общественных мероприятий проведенных в бибилиотеке.

Библиотека имеет огромное влияние в повышении интеллекта личности, в формировании 

личности.

Ключевые слова: личность, информация, способность, библиотека, знание, книга.

The article says about the importance of library science and the way the organization, 

have close contact with library readers, about how to organize services to readers, about 

public events held in the runtime libraries. 

The library has a huge impact in improving the intelligence of the person, in the formation 

of personality. 

Keywords: identity, information, ability, library, knowledge, book.

«Кітапханашы өзінің «жалғыз» тақырыбымен емес,

өзгелердің көптеген «бөгде тақырыптарымен жұмыс істейтін ғалым»

Академик. Д.Лихачев.

Ақпаратпен жан-жақты қамтылған қо ғам 

жағдайындағы  қазіргі  заманғы  кітап хана-

шының  бірден-бір  міндеті  –  оқырманның  

ақыл-ой күшімен уақытын барынша оңтай-

лан дыруға жағдай жасау, кітапхананың ақ па-

рат тық ортасын ұйымдастыру. Кітапханашы 

ең алдымен, кітапхана қызметін тиімді ұйым-

дас тыра  отырып  оқырманның  ақпаратқа, 

білім ге  қолжетімдігін  қамтамасыз  етуді, 

кітап ханада  ақпаратты  табу,  онымен  таны-

су,   өңдеу  мен  алу  мүмкіндігін  беретін  ор та  

қалыптастыруды жүзеге асырады. Кітап ха на-

шы осы әрекетімен білім беру ісінің насихат-

шысына  айналады.  Кітапханашы  тұлғаның 

зият кер лік мәдениеті тарихи мәдени тұғырға 

негіз делген  кең  білімдарлық,  жалпы  кәсіби 

және арнайы білім, білік және дағдыдан ба-

стау алатын кәсіби құзыреттілік, әдістемелік 

қолда  бар  теориялық  білімдер  мен  жаңа 

білімдер  алу  шарттылығын  түсіну  қабілеті, 

жа ңа тәжірибелік біліктер мен дағдылар алу 

сияқты  кәсіби  маңызды  сапалардың  жиын-

ты ғы нан тұрады.

Басқаға қызмет ете отырып, өзің де өсесің. 

Жоғары педагогикалық шеберлік – кітап ха-

на шының кәсіби сипаты. Педагог ретінде ол 

адамдарды сүюі, оқырмандарға саралы көз-

қараспен қарауы, олардың ақпараттық сұра-

ныс тарының ерекшеліктерін ескеру, анық та-

ма лық  библиографиялық  аппаратта  бағдар 

80

ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ

алу ға көмектесуі, материалды меңгеру сапа-

сын ұғынықты түсіндіріп тексеруі тиіс. Ал, 

бұл  кітапханашыдан  әдептілікті,  сонымен 

қа тар, табандылықты талап етеді.

«Бәрі  де  оқырман  үшін»  деген  қағида 

кітап хана үшін ең басты қағида. Кітапханашы 

маман ның  айрықша  белгісі  кітапты  дұрыс 

та ни білуі. Ол кітапты оның өзара байланы-

сында  қабылдауы  керек,  ең  бастысы,  оның 

кім ге арналғандығын ұғына білуі шарт. Сон-

дықтан, кітапханашы өз білімін үнемі жетіл-

ді ріп отыруы міндетті.

Бүгінгі  таңда  оқырмандармен  жұмыс 

маманға талаптар қойып отыр, олар: қарым-

қаты насқа  түсе  білу,  тіл  табысқыштық, 

сезім талдық, тыңдай және түсіне білушілік, 

әңгі ме ге  қажетті  дауыс  ырғағын  таба  білу. 

Оқу  залындағы  абономентпен  жұмыс  істеу 

осы са лаларды меңгеруді талап етеді.

Кітапханада жұмыс істейтін кітапханашы 

қандай сапаларға ие болуы тиіс және ол нені 

білуі  қажет?  Ең  бастысы,  жақсы  әдебиетті 

наси хаттай білуі, әр оқырманға жол таба бі-

лу і, оның сұранымдары мен қызығуларын тү-

сінуі, кітаптар туралы баяндай білуі, қай нар 

көздерге сараптама жасай білуі керек. Кітап-

ха на қызметкері түрлі бұқаралық шараларды 

өт кізе білуі, әдебиет ағынында жақсы бағдар 

ала білуі, библиографиялық іздеулерді жүр-

гі зе  білуі,  қорлар  мен  каталогтарды  білуі, 

биб лиог рафиялық  шолулар,  ақпарат  күнін 

өткі зе білуі, көрме шолулар жасай білуі тиіс. 

Мұ ның бәрін жасау үшін маманға үгіт наси-

хат,   анықтамалық  библиографиялық  және 

ақ параттық жұмыс әдістерін, оқырмандарды 

зер делеу  әдістерін,  кітапхана  ісін  жүргізу 

әдіс намасын,  техникалық  құралдармен  жұ-

мыс жасауды жетік білген абзал. Жеке дара 

жұмыс тың  маңызды  нысандарының  бірі, 

кітап ханада  жұмыс  жүргізу  ережелері,  ка-

талогтарды  қолдану,  жаңадан  келіп  түскен 

кітап тармен жұмыс істеу және т.б. тақырыпта 

әңгі мелесу болып табылады. Оқырман кітап 

таң дауда  бір  ғана  кітапханашыдан  кеңес 

сұрай тындығы кездейсоқ емес. Маманға де-

ген оң қарым қатынас тек оның кітап қоры 

ішін де жақсы бағдар алуына ғана емес, оның 

мейірімділігіне, әңгімені епкін және қызық-

ты  жүргізуіне де байланысты туады.

Оқырманмен қарым қатынас – бұл ақ па-

рат  алмасу.  Ақпараттың  40  пайызы  дауыс  

ырға ғымен  берілетіндігін  көпшілік  біле 

бер мейді. Оқырманмен қарым қатынас пси-

хо ло гиялық  мәдениетті  меңгеру  дегенді  де 

білдіреді.  Ол  адамды,  оның  сезімдері  мен  

ойларын  түйсінуден  басталады.  Бұл  білім-

дер  кітапханашыға  оқырманның  ролдік  ұс-

та ным дарын  нақты  анықтауға  және  соған 

сәй кес қарым-қатынас жасауға көмектеседі.

Әр  кітапханашы  өз  бойында  қарым-қа-

ты нас  мәдениетін  қалыптастыруы  қажет. 

Адам дармен  жұмыс  істеуге  дайын  болмай, 

қарым-қатынасқа  түсу  мазмұнсыз  бола тын-

дығын  есте  сақтаған  жөн.  Мазмұнды  әң гі-

ме дегеніміз – адамгершілікті және педа го-

гикалық аспектілері қиылысатын, өзара кірі-

ге тін шығармашылық.

Оқырмандармен үздіксіз байланыс жасай-

тын кітапханашылар үшін олармен іскер қа-

рым қатынас жасау өте маңызды ғана емес, 

соны мен  қатар,  кәсіби  қажетті  сапа  болып 

табы лады.

Ендеше кітапханашы дегеніміз – оқырман 

психологиясы  негіздерін  меңгерген,  педа-

го ги ка лық  шеберлігі  қалыптасқан,  баспа 

өнімдерінің  алуан  түрлілігінде  бағдар  ала-

тын,  жұмысында  техникалық  құралдарды 

пай да лана  алатын,  информатика  негіздерін 

біле тін, үгітші, ұйымдастырушы білімді ма-

ман болуы шартты нәрсе.

Қазір қоғамда болып жатқан кітапханашы 

ролі нің  эволюциясы,  жаңа  ақпараттық  тех-

нологияны  енгізу,  кітапханашы  қыз мет кер-

лер дің біліктілігін үздіксіз жетілдіру болып 

табы лады. Кітапхананың өз оқырмандарына 

ақ парат  көздерін  ұсыну  өзгеріссіз  қалуы, 

алайда  оны  жүзеге  асыру  жолдары  барын-

ша  күр деленіп,  алуан  түрлі  болып  кетті. 

Бұл  өзгерістер,  негізінен,  технологияның 

да муымен  пайда  болған:  қазір  ақпараттық 

өнім дер түрлі нысанда және кқпеген түрімен 

бері луінен болып отыр. Содықтан да, қазіргі 

талап тарға сай басқару үшін, жаңа техноло-

гияларды  меңгеру,  білімін  үнемі  жетілдіріп 

оты ру болып табылады.

Кітапханада  өткізілетін  көпшілік  жұ-

мыс түрлері, оларды ұйымдастыру әдіс те-

рі. Оқырмандармен жұмыс істеудің көпшілік 

81

ҰЛТТЫҚ МӘДЕНИЕТ

нысандарын  әзірлеп  өткізуде,  оқыр ман 

мүддесін  анықтап  дамытуға,  кітап тың  

көмегімен  даралықты  анықтайтын  қасиет-

тер:  ойлау  дербестігін,  фактілерді  салыс-

тырып  талдау,  өз  білімін  толықтыра  білу 

қабілетін қалыптастыруға сүйену керек. Ба-

сылымдар таңдау, тақырыпқа мәселе тұр ғы-

сы нан  қарау  арқылы  балаларды  ойлауға,өз 

көз қарастарын  табанды  түрде  қорғап,  пікір 

–  таласты  дәлелді  жүргізуге  үйрету  керек. 

Кітап ханалық  насихатты  ұйымдастырғанда 

қызық тылық  ойын  элементтерін  енгізіп, 

оқыр манды  өзіне  тарта  біліу  керек.Бүгінгі 

оқыр манды оның енжар қабылдауына бағыт-

та лып  жүргізілген  шаралар  емес  керісінше 

олар дың өзі белсенді  түрде қатыса алатын 

шаралар  қызықтырады.  Сондықтан,  кітап-

ха на  әрбір  нақтылы  жағдайға  байланысты 

оқыр мандар  аудиториясының  белсенділігін 

туды ратын кітаптарды насихаттаудың тиім-

ді  түрлері  мен  әдістерін  ұштастыра  оты-

рып  көпшілік  жұмысты  өткізгендері  жөн. 

Кітапханалық шаралар – үнемі өсіп, өзгеріп, 

жетіліп  отырады.  Қазіргі  заман  талаптары 

өмірге  жұмыстың  көптеген  жаңа  түрлерін 

енгізудің  қажеттігін  қалайды.  Кітап-

ханадағы өткізілетін мәдени-көпшілік шара-

лардың  түрлеріне  әр  түрлі  кештер,  кезде су  

кештері, тақырыптық кештер, еске алу кеш-

тері,  диспут,  оқырмандар  конференциясы, 

библиографиялық шолулар, сұрақ және жау-

ап  кештері,  іскерлік  ойындар,  дөнгелек  үс-

тел,  викториналар,  кітап  талдаулары,  кі тап 

презентациясы,  пікір  алмасулар,  ток-шоу 

және  тағы  басқалар.  Кітапханадағы  көп ші-

лік   жұмыстың  елеулі  бөлігі  ауызша  және 

жаз баша болып келеді. Мәселен кез – келген  

пі кір талас,  оқырман  конференциясы,  кітап 

көрмесі  библиографиялық  шолумен  қатар 

жүреді, немесе әдебиетті талқылаудан бұрын 

топ тық және жеке әңгіме өткізіледі.

Мектеп  кітапханасында  көпшілік  жұ мы-

сы ның  жүйесінің  үш  (3)  әдісін  атап  көр се-

ту ге болады: 1. Ауызша 2. Көрнекі 3. Бас па 

Олардың  әрқайсысы  өзінше  ерекше  бол-

са  да  өзара  тығыз  байлансты,  бірін  –  бірі 

толықтырып  отырады.  Оқырманмен  жұ-

мыс   істеудің  өз  әдістері  мен  нысандары 

бар.  Тәсілдерге  әңгімелесу,  конференция, 

баян дама, танымал адамдармен кездесу жә -

не тақырыптық, еске алу кештері жатады.  Ны-

сандарға үйірмелер, семинарлар мен кі тап хана 

сабақтары, және тағы бас қа ла ры  жатады. Баспа 

насихаты нысанына  – кітап ха на  каталогтары, 

картотекалар,  ұсын ба  тізім дер,  көрсеткіштер 

жатады. Әде биет терді ауызша насихаттауға – 

кештер, оқыр ман конференциялары,диспуттар 

жатады.  2.  Кітапханадағы  көрнекі  насихат 

басылымдары  –  кітаптың  өзін  тікелей  ашып 

көр сету көмегімен кітаптарды белсенді ұйым-

дас ты ру ға  болады.  Көрнекі  насихаттың  екі 

бағыты бар. 

– баспа туындыларын тікелей ашып көр-

се ту  арқылы  (көрмелердің    әр  алуан  алуан 

түр  лері) 

– кітапты бейнелеу өнері арқылы арқылы 

ұсыну  (түрлі-түсті  қосымшалардың,  дәйек-

сөз дер дің, мұқабалардың әсем безендірілуі, 

кітап хана плакаты).

Ауызша насихат – сөз көмегімен әде биет-

тер ді  насихаттау  жөніндегі  кітапхананың 

көп шілік жұмысы. Ауыша насихаттың түр-

леріне дауыстап оқу, әңгіме – кеңес, оқырман 

бенефистері,  кітап  тұсаукесерлері,  әдеби 

және тақырыптық кештер, кездесу кештері, 

пор трет кештері тағы басқа көптеген түр ле-

рі жатады. Енді ауызша насихаттың бір не ше 

түріне  тоқталсақ;  1.  Кенес:  Ауызша  наси-

хат тың  бір  түрі  оқырмандардың  белгілі-бір 

тобы мен  кеңес  өткізу.  Жеке  оқырманмен 

кеңес өткізу оқырмандар оқуына жетекшілік 

ету әдістерінің тиімді бір құралы. Кеңестің 

мы нан дай  түрлері  бар;  Кітапхана  бойынша 

экс курсия  –  кеңес;  оқырманға  кітап  ұсыну 

кеңе сі; оқып шыққан кітаптар туралы кеңес 

– инфор мация; кітапхананың анықтама – ап-

параты жайлы кеңес – консультация т.б.

Әр  түрлі  тақырыпқа  кеңес  өткізуге  бо-

ла  ды.  Бірақ  ұсынылатын  әдебиеттер  бір  – 

бірімен сабақтас және актуальды, та қы рып-

тары нақтылы болуын ескеру қажет. Кітап-

ха  нашы оқырмандардың назарын аудара тын  

негізгі  сұрақтарды  белгілеп,  керекті  әде-

биет терді әзірлеп дайындалуы қажет. Кеңес 

қызық ты  әрі  пайдалы  болуы  үшін  көркем 

шығар малардан  мысалдар,  образдар  алы-

нып, келтіріліп, нақтылы фактілер мен сан-

дарды,  суретті  материалдарды  пайдаланған 

82

ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ

ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ

жөн.   Кеңесті  судыратып  оқып  шықпай 

оқыр мандардың  ынтасын  аударатындай 

қызық ты,  тартымды  өткізу  керек.  Әңгіме  – 

кеңес тің  ұзақтығы  шамамен  15-20  минут 

бо луы керек. Енді оқырман конференциясы-

на   тоқталсақ:  Оқырмандар  конференциясы  

кітап хананың көпшілік шаралары арасын да  

дәстүрлі әрі кең тараған түрлерінің бі рі,  ол 

оқырмандардың  үлкен  аудиториясын   қам-

ти ды.  Конференцияның  басты  мақсаты 

ең жақсы басылымдарды насихаттау. Оқыр-

ман дар ды  оқыған  кітаптарын  талдауға  өз 

көз қарасын  айта  білуге  тәрбиелеу.  Кон-

фе  рен цияның  төмендегідей  түрлері  бар:  

тақырыптық  белгілі  бір  кітап  неме се  

бірнеше кітап бойынша, белгілі бір жанр дың 

кітаптары бойынша т.б. Конференция ұйым-

дас тыру және өткізу әдістемесінде (методи-

касында) ортақ әдіс – тәсілдер көп: міндетті 

түр  де жоспар құрылады, онда барлық ұйым-

дық   сәттер  белгіленеді.  Әдетте  конферен-

жүктеу/скачать 5,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: