«басқару психологиясы»

ете алу қасиетіне ие болу керек. Өз ойыңды біреулерге жүктемес бұрын билікке ие болу керек. 
Билік көптеген қорларға сүйенуі қажет: мүмкіншілік, әрекеттер,т.б. Олар материалды, идеалды 
болуы мүмкін. 
Қорлардың 3 тобы бар: 
1.
белгілі бір адамның билігінен емес, оның қоғамдағы ресми атқаратын рөліне 
байланысты әсер ету амалы. 
2.
адамның жеке тұлғалық қасиеттеріне әсер ету амалы. 
3.
басшының сендіру үшін айтылған белгілі бір сөздері арқылы әсер ету амалы. 
Барлық қорлар бір – бірімен тығыз байланысты, олар бір – бірін өзара толықтырып отырады. 
Жазалау мен мараппаттау арқылы билеу ол қарапайым басшылық үлгісі болып саналады. Бұл 
әсер етудің кемшіліктері бар: бағынушы тек тыңдауңа тиіс болған соң ғана бас иеді, егер оған 
жақсы жағдай жасайтын басқа басшы ұсыныс жасаса ол бірден келісімін беруі мүмкін. 
Әсер ету әр топқа әр түрлі әсер етеді. Осының негізінде америкалық психолог көсемдіктің 
екі еркін типін бөлектеді: 
1.
бетпе – бет басқару. Топ мүшелері бір – бірмен тығыз байланыста болғанда басқару. 
2.
«алыстан басқару» . көсемдердің бағыныштыларымен жеке байланыс орнатуға 
мүмкіндігі болмайтынында. 
Соңғы типте басшылар қол астындағылар үлгі ететіндей өз имиджін қалптастыруға 
тырысады. Осылайша көсем мен соңынан ерушілер арасында коммуникациялық қатынас пайда 
болады. Олар басшының жетістіктерін өзінен емес, ол туралы айтылған әңгімелер мен 
жаңалықтар ретінде қабылдағанды дұрыс көреді. 
Басшы харизматикалық тұлға ретінде көрсетіліп, өзіне бағындыру қасиетіне ие болады. 
Сонымен қатар басшы – жетістікке жеткен адам. Болжам бойынша жетістікке жеткен адамға 
бағыну, әрі еліктеу адамдарға тән қасиет. Басшының әсер етуіне оның командасы мен 
жақтастарының даңқы да әсер етеді. 
Билік адамның өзін ұстауынан да байқалады. Оның жүріс – тұрысы,сөзі бағынушыларынан 
өзгеше көрінеді. Ол қоластындағыларға қарағанда байыппен ұзақ сөйлейді. 
Билік басшының формалды емес құқығы болып саналады, және уақыт өткен сайын ол 
құқығын бекітуге тырысады. Егер билік басшыға ресми тиесілі болса ол легимитвті болып 
саналып, бұйрық беруге, жазалауға, басқаруға толық құқылы деп саналады. 
Билік басшының қоластындағы адамнан бұйырылған нәрсені орындауын талап ету, немесе 
етпеуін анықтайтын күш. Менеджментте билік тұрақсыз ұғым: егер менеджер өз жұмысын жақсы 
атқарса оның билігі күшейе түседі, ал жұмыс орнын ауыстырса ол билікен айрылады. 
Билік жұмысшыға қатысты бірнеше санкцияларды орындауға мүмкіндік береді. Егер 
жұмысшы өз міндетінен бас тартса, басшы оны жазалауға құқылы. 
Бірақ биліктің ерекшелігі оған құзырындағы адамдар бағынуы тиіс. Егер бағынбаса ол 
биліктен айрылды деп есептеледі. Осыған орай басшылық ұғымы екі көзқарасқа негізделеді: 

Біріншісі ресми, басшы бірінші басшыдан менеджменттің барлық сатыларынан өтеді; 

Билік бағынушыларға әсер етуші құрал ретінде есептеледі, оны қалай қабылдау 
бағынушылардың өз еркінде. 
Қазіргі кезде менеджерлер ресми билік шешіміне жүгінгенді дұрыс деп санайды, бірақ 
шешім өзгеріске ұшырап отыруы тиіс. Тәжірибелі менеджерлер жұмысшыға оның жауапкершілігі, 
міндеттері туралы жеңіл ескертеді, ал бұл маневр жұмысшыларды менеджерлердің өздерімен 
санасатыны туралы түсінік қалыптастырады. 
М. Мескон менеджментте биліктің келесі түрлерін көрсетеді: мәжбүрлеуші билікпен қатар, 
маарапаттаушы билікті ұсыну; басшысының шешімінің дұрыстығына сендіретін талдаушы билік; 
басшының жеке қабілеті мен мүмкіндіктері арқылы әсер ететін эталонды билік. 
Билік ішкі және сыртқы, тікелей әрі жанама, заңды және саяси, моральды және эстетикалық, 
әлеуметтік және экономикалық шектеулерге ие. 

жүктеу/скачать 0,86 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: