Батыр елдің сәулеті (өлкенің батырлары туралы)

 
98 
Күнбасұлы Мәмбет (1711-1810) 
 
                                                                            «Қол басқару оңай ма, 
                                                                             Қолдың құлқын білмесе, 
                                                                             Тайғақ кешу тар жолда, 
                                                                             Серкедей бастап жүрмесе.» 
 
                                                                                                         Б.Момышұлы 
 
Шапырашты Қазыбек Тауасарұлының жазбаларына қарағанда Мәмбет батыр 
Сеңкібаймен бірге Аңырақайда ерлік жасағанда он сегіз жастағы балаң жігіт болса 
керек.  Осыған  қарап  Мәмбет  батыр  Күнбасұлы  1711  жылы  дүниеге  келген  деп 
шамалаймыз. 
Жоңғар  басқыншыларына  қарсы  қазақ  халқының  тәуелсіздігі  үшін  Абылай 
хан  бастаған  азаттық  айқастарында  ересен  қайрат  көрсеткен  батырларды  Бұхар 
жырау былай жырлайды: 
 
                             «... Қаракерей Қабанбай 
                             Қанжығалы Бөгенбай 
                             Ту түбінде тұр еді 
                             Айбатты бұ күн Абылай 
                             Төбеде жыға шаншылып 
                             Әрі - бері жүр еді... 
                             Батырлардың асқары - 
                             Қазыбек ұлы Қасқары, 
                             Қаумен, Дәулет қасында, 
                              Байдәулеті басында - 
                             Сеңкібай мен Шойбек бар 
                             Таңсық қожа Мәмбет бар 
                             Осылардың қасында... 
 
Азаттық  жолында  әзіз  бастарын  қатерге  тіккен  ұлы  батыр  бабаларымызды 
қалың  жұрт  қайтадан  танып,  мәңгүрттене  бастаған  кейінгі  ұрпақ  ерліктерін  еске 
түсіруде. Сөйтсе де осы ел қорғаган Мәмбет Күнбасұлы сынды батырларымызды 
Республикамыздың басқа түкпірлерін былай қойғанда, өзінің туып өскен ел жұрты 
жете біле бермейді. 
Мәмбет  батырдың  ерлігі  қалың  жұртшылыққа  қалмақ  батырымен  жекпе  - 
жекте  белгілі  болды.  Сеңкібай  батырдың  тарихында  баяндағанымыздай  Мәмбет 
пен Сеңкібай батырлардың есімдері барлық жерде егіз адамдай бірге аталады. 
Оңтүстік  Қазақстанды  отарлап,  жерін  иеленіп  өз  өктемдігін  жүргізген 
қалмақтар Алакөл бойында  жатқан қазақ қолына келіп килігеді. Шамалхан атты 
батыры  мұнда  жеті  мың  әскерді  бастап  келген.  (Бұл  туралы  Сеңкібай  батырды 
баяндағанда  жазған  болатынбыз.)  Бұл  шайқастың  алдындағы  жекпе  -  жекте 
Мәмбет  батыр  Домбауылдың  басын  шабады.  Қазір  осы  Шымыр  Мәмбет  пен 
Жаныс  Сеңкібай  және  Шапырашты  Наурызбай  батырларымыз  жекпе  -  жекте 
жауын жайратқан жерде Майдан атты қалашық бар көрінеді. 
Мәмбет батыр Абылайдың аса сүйікті батырларының бірі болған. 1756 жылы 
Төле би қайта шақырып алғанша ұлы ханының қасында болады. Әсіресе Мәмбет 

 
99 
батыр Ертіс бойында, Көкшетау, Қызылжар жерлерінде көптеген ерлік көрсеткені 
туралы мәліметтер бар. 
    Абылай  хан  батырды  аса  қадірлегендіктен  керей  елінің  қадірлі  бір 
адамының қызына өзі қалың мал төлеп, Мәмбетке айттырған. 
   Мәмбет  батыр  Төле  бидің  өнегесімен  өз  ұрпақтарына  көптеген  арық 
қаздыртып оларды диханшылыққа баулиды. Қазір Мәмбет ұрпақтары қаздырған 
каналдар Тараз қаласының төңірегінде үш ауданның жерін суландыруда. 
  Шымырдың Жаңабай атасынан тарайтын Мәмбет батыр жүз жасаған әулие 
атанған, ұрпақтары кең тараған адам. 
 
 

жүктеу/скачать 2,45 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: