Бижан бижан Ж.Қ. Павлодар, 2015

г
Бижан Ж. Қ.
ІК
шендегі  басшылардың  жауапкершілігін  арттыруда  Мемлекеттік 
қызмет турапы  Заң  шығаруды  ұсынды.  Заңға  Үкімет  мүшелерінің 
Отанға  және  оның  мүддесіне  қызмет етуге ант беруі  тиіс екендігі 
туралы қағида енгізуді үсынды. Заңца сонымен қатар, ант бұзғаны 
үшін  тиісті  әкімшілік  және  қылмысты  шаралар  мен  санкциялар 
қолдынылуын  қарастыру  қажет деп  түжырым жасағандығын тағы 
бір еске алайық.
Шолу  жасалып  отырған  осы  құжатта  Қазақстанның  сыртқы 
саясатын  белгілеуде  Н.  Ә.  Назарбаевтың  Президент  ретінде 
атқарған істерімен қатар, ішкі саясатта Қазақстанның тәуелсіздігін, 
оны 
нығайтуда 
өкімет 
басындағылардың 
атқарылымдары
көрсетілген.
Осындай  езекгі 
мәселелерді  айта  келіп,  Н.Э.  Назарбаев 
мемлекеттің атқарушы,  заң шығарушы және қүқық органдарының 
басшылары  мен  жауапты  қызметкерлерді,  саяси  партия  мен 
қозғалыс басшыларын,  барлық қазақстандықтарды дүниеге нақты 
көзқараста қарауға шақырды. Олардың қалыптасқан жағдайды ой 
таразысына  салып  салмақтап,  бүра  тартпай  дұрыс  қорытынды 
жасауға  үйренуге,  үйымшыл  сындарлы  жұмыс  істеуге  шақырды. 
Шыны  да  солай.  Халқымызда:  «Берекені  кектен  тіле  ме,  бірлігі 
мол көптен тіле», -  деген дүниетанымдық қағида бар ғой. Сананы 
осы қағидаға бағыттау жөн жолға түсіреді деп ойлаймын.
Қүрметті 
теледидар 
керермендері, 
осымен 
шолуымыз 
аяқталды,  келесі  кездескенше, хош сау болыңыздар.
Режиссері Үмітжан Сәдуова 
Операторы Солтан Жолдасов
1994 ж.

ТӘУЕЛСІЗДІКТІ НЫҒАЙТУ 
ЖӘНЕ ҚАЗІРГІ  БАҒЫТЫМЫЗ
(телешолу)
Ой толқыны (I бөлім)
1
Кадрде  шолушы.  Сәлеметсіздер  ме,  құрметті  теледидар 
көрермендері! 
Қазір  жаңа 
қоғам 
құрып  жатқан  тәуелсіз 
мемлекеттер достастығы елдерінде экономикада, саясатта,  идео- 
логияда,  ултаралық  қатынастарда  терең  дағдарыстың  болып 
жатқанын  қарапайым  хапық  сезіп,  байқап  отыр.  Бүкіл  халық 
осындай дағдарыстан  шығудың амалдарын  тездетіп  қарастыруға 
белсенділік  көрсетуге  әзір.  Бұрынғы  Одақгың  қатал  сыңаржақ 
саясатының салдарынан «Мой адрес -  Советский Союз» деген эн- 
өлеңнің күнделікті ұранға айналуы көпшілікті соқыр сезімге байлап, 
жаппай  арапасуды  дәстүрге  айналдырды.  Кеңес  Одағының 
сталиндік  саясат  кезеңінде  көптеген  халықтар  жер  аударылып, 
бөтен  жүрттың  қас  пен  қабағына  қарап,  тағдырлары  тәлкекке 
түсті.  ¥лттық  мемлекет  қалыптаса  бастаған  тұста  әр  халықгың 
отандық  патриотгық  сезімі  сергіп,  ұлттық  намыс  жүректерін 
тулатты.  Бул  сезім  -   рухани  серпіліс  тудырды.  Республиканың 
байырғы тұрғындары үлттық мемлекет қурамыз деп серпіле түссе, 
ежелгі  Отанынан  жырақ  қалғандар  болашағымыз  не  болады? 
Балаларымыздың  бал  дәурен  болашағы  бола  ма?  деген  күдікті 
өмірдің  қиындығын  ойлап,  шарасыздана  бастады.  Міне,  қоғам 
мен жеке адамның өмірін байыпты зерделеу қажеттігі туды. Жаңа 
мемлекетте  этностардың  кудіксіз  өмір  сүріп,  ынтымақтың қүдіре- 
тін  керсетудің  жолдары  қарастырылды.  Ел-жүртты  біріктірудің 
тірегі -  үлттық-мәдени орталықгар қүру өмірдаму және қоғамдаму 
Заңы екендігіне көз жеткізілді.  Қазір әрбір аудан орталықтарында, 
қалаларда  үлттық-мәдени  орталықтары  жүмыс  істейді.  Олардың 
басым  кепшілігі  ез  үлттық  тілдерінде  сөйлеп,  ез  үлттарының 
қүндылықтарына  сай  іс-шаралар  еткізуді  дәстүрге  айналдырып 
жүр. Ал  кейбіреуі үлттық саясат төңірегінде алдамшы  патриоттық 
сезімге үрынуда. Тәуелсіздікешқашан оп-оңай, езінен-өзі келмейді. 
Қол жеткен тәуепсіздікті үстап түру, оны барынша нығайту қиынның 
қиыны.  Қазақта:  «Ағайын  бар  болса  көре  алмайды,  жоқ  болса 
асырай алмайды», -  деген көрегендік үлағат бар.

Кадрде  бейне  түсірілім  көрсетіледі.  Күнделікті  өмірде 
қатар жүрген  кейбір замандастарымыздың пейілдерін,  сенімсіздік 
тудыратын  іс-әрекеттерін  көргенде  осы  сөздің  мағынасы  өмір 
тәжірибесінің  нәтижесін  керсететіндігі  аңғарылады.  Мұндай 
психологиялық  өзгешелік,  әрине,  қазіргі  экономикалық  дағда- 
рыстың  салдарынан  туындап  отыр.  Бұл  жағдайға  мемлекет  бас- 
шыларды  да,  тәуелсіздікті  көздің  қарашығындай  қорғауға  пейілді 
азаматтарды да мазасыздандырды. Төмендегілерді әлсіз  ахуалға 
төзбейтін деңгейге жеткізбей саяси және экономикалық-әлеуметтік 
жағдайларды  жақсарту  тәуелсіз  мемлекеттер  достастығы  (ТМД) 
басшыларының  басты  міндеті  болып  санапады.  Бұл  бірігудің  өзі 
үзілген  экономикалық байланыс  пен  тәуелсіз  ел  қүру жолындағы 
саяси 
жағдайларды 
жедел 
реттеу 
мақсатында 
қүрылды. 
Бірақ,  достастықты  алғашқыда  Ресей,  Украина  жэне  Беларусь 
басшылары  ғана  Беловежьеде  кездесіп,  шешкені  бүрынғы 
Одақтың  қүрамындағы  басқа  реслубликаларда  жаңа  мемлекет 
қүруда  ішінара сенімсіздік тудырғанын өздеріңіз  білесіздер.  Бірақ, 
ТМД  елдерінің  өзі  ішіндегі  шарасыздықтан  арылу  үшін  бірнеше 
рет  кездесіп,  деңгелек  стел  еткізді.  Алматыда,  Москвада  және 
Минскіде  еткен  кездесулер  бүл  сенімсіздікті  сейілтіп,  бірігуге  нық 
қадам  басқызды.  ТМД-ны  нығайту  жолында  екі  жүзден  астам 
қүжаттар дайындалыл, дағдарыстың шығу жолдары белгіленді.
Кадрде  шолушы.  Сөйтсе  де  кедергілерді  тез  арада  алып 
тастау  оңай  болмады.  Кедендер жабылып,  қатаң  кеден  саясаты 
басталды.  Бұл  экономикалық  байланысты  тежеумен  қатар, 
адамдардың  барыс-келісін  қиындатты.  Осыған  байланысты 
ҚР  Президенті  Н.Э.  Назарбаев  белсенді  іс-қимып  жасады. 
Облыстарды  аралап,  халықпен  кездесуді  жиілетті.  Кеден 
қызметін тез  арада  ашуға  белсене  кірісті.  Қиындықгы  ез  кезімен 
керуінің нәтижесі биылғы наурыз айында Москвада еткен тұңғыш 
мемлекет аралық ресми  кездесуде байқалды.  Ресей демократия 
мен  нарықтық реформа  жолын  таңдады және  бүрынғы  Одақтық 
империялық  әрекеттерден  үзілді-кесілді  бас  тартты.  Бүл 
мәселеде  халық  депутаты  Жасарал  Қуанышәлиевтің  сүрағына 
жауап  бергенде  Нүрсүлтан  Әбішұлы  саралап  айтты.  Ресей 
Парламенті Заңды шешім жасаған,  РФ Президенті Борис Ельцин 
де  тиісті  қүжатқа  қол  қойыпты.  Бү  мәселеде  ҚР  Президенті
Бижан Ж. Қ.

ОЙ ТОЛҚЫНЫ (I бөлім)
ТМД  елдерінің  саяси  ақсүйектері  мен  халықтар  умтылысының
аиттып
Ол  достастыққа  интеграция  арқылы  жетуге  болатынын 
ТМД  елдері  халықгарының  басым  көпшілігі  айтып  жүргеніне 
назар  аударды.  Сонымен  қатар,  Президент  саяси  топтар 
мемлекеттік  оқшаулануды  нығайтуға  бағдар  жасап  отырғанына 
ерекше  мән  берді.  Жалпы  мемлекеттердің  оқшаулану  саясаты 
ешуақытта  жақсылыққа  жеткізбейтіндігін  ескертті.  Нурсултан 
Әбішулы  В.  Ломоносов  атындағы  МГУ  ғалымдарының  алдында 
сөйлеген  сөзінде  достастықты  нығайтудың  жолы  жаңа  Еуразия 
мемлекеттерінің  одағын  қүру  идеясын  ортаға  салған  болатын. 
Ғалымдар  тарапынан  ой  бөлісу,  пікірлесу  бастапды.  Ал  тәуелсіз 
мемлекеттер басшылары бірден қолдай қоймағынмен бул идеяны 
тыңдап, талдауға қарсы болған жоқ.
Кадрде бейне түсірілім  көрсетіледі. 1994 жылғы 9 маусымнан 
бастап  Еуразия  одағын  қуру  туралы  жоба  баспасөздерде
Оны өздеріңіз де оқып
мемлекеттер
арқылы  экономикалық  байланысты  нығайту  жүзеге  асырыла- 
ды.  Нурсултан  Әбішұлы:  «Жаңа  одақ  Кавказ  елдерінде  болып 
жатқан  улт  аралық  жанжалдарды  бейбіт  шешуде  жаңа  көзқарас 
тудырады»,  -   деп  түсіндіреді.  Еуразия  одағын  қуру  негізінде 
сыртқы  қорғанысты  біріктіру идеясы туындайды.  Бірлесу тәуелсіз 
мемлекеттердің  ез  армиясын  дамытуға,  сонымен  қатар,  жалпы 
одақтың  қорғанысын  нығайтуға  ықпал  жасайды.  Бул  сыртқы 
қауіпсіздікті қамтамасыз етеді. Соның нәтижесінде әр мемлекеттің
ішкі саяси турақтылығы  қалыптасады.
Кадрде  шолушы.  Президент  одан  әрі  интеграцияның  жаңа 
деңгейі  әр  мемлекеттегі  хапықтың  күнделікті  өмірлік  қарым- 
қатынастарын  жақсартатынын  айтты.  Жалпы  экономикалық, 
саяси  және  улттық  қатынастарды  жақсартуға  осы  жаңа  одақ 
негізінде  қурылатын  мемлекет  арапық  қурылымдар  ерекше 
рөл  атқаратынына  тоқталды.  Ол  ұлттан  тыс  мынадай  органдар
қалыптастыруды усынды:
-  
Еуразия  одағы  мемлекеттер  және  үкімет  басшыларының 
кеңесі -  бул саяси басшылықтың жоғары органы.
Жоғары
Еуразия одағының
Парламент!.  Ол  одаққа  қатысушы  елдердің тең  өкілділігі  немесе

Бижан Ж. К.
р* тікелей  сайлау  негізінде  қатысушы  мемлекеттер  Парламентінің 
депутаттарын  үсыну  жолымен  қурылады.  Мұндай  Парламент 
арқылы  достастық  елдерінің  заң  шығару  қызметін  үйлестіру 
адамдардың  әлеуметтік-қүқықтық  мүдделірін  қорғау  жөніндегі 
міндеттерді шешуге көмектесетін болады.
Бүл  жерде  Отан  соғысы  және  еңбек  ардагерлеріне 
қатысты  мәселелерді  үйлестіру  кезек  күттірмейтін  мәселе  деп 
қарастырылады.  Сондықтан,  жаңа  одақ  қүру  шешімін  күтпей 
ТМД  елдері  бүл  орайдағы  заңдарды  бір-біріне  жақындатуды, 
тіпті,  бірдей  дәрежедегі  жағдай  жасауды  тездетуі  тиіс.  Сыртқы 
саяси  қызметті  үйлестіру  үшін  Сыртқы  істер  министрлер  кеңесін 
қүру түрақты  жүмыс  істейтін  атқару-бақылаушы  орган  -   Еуразия 
одағының  мемлекетаралық  атқару  комитетін  қүруды  үсынды.  Ол 
одаққа  барлық  қатысушы  елдерден  өкілдер  енгізілмекші.  Одаққа 
кіретін  елдер  қызметі  неғүрлым  жан-жақты  үйлесуі  және тиімді  іс 
мақсатында  қызмет  етуі  үшін  Еуразия  одағының  істері  жөніндегі 
мемлекеттік  комитет  қүру  қарастырылып  отыр.  Еуразия  одағы 
елдері  министрліктерінің  деңгейінде  денсаулық  сақтау,  білім 
беру,  еңбек және жүмыспен  қамтамасыз  ету,  экология,  мәдениет, 
қылмыспен 
күресу 
мәселелері 
бойынша  кездесулер  мен 
консультациялар еткізу белгіленбекші. Бүл, әрине -  ҚР Президент'! 
Н.Ә. Назарбаевтың үсынған жобасы, ТМД елдер басшылары мүны 
тапқылап  ықтимал өзгерістер енгізулері мүмкін.
Кадрде 
бейне 
түсірілім 
керсетіледі. 
Түркіменстан, 
Өзбекстан  елдерінің  басшылары  алғашқы  үсыныста  Еуразия 
одағын  қүру  идеясын  толық  қүптамағанын  еске  алсақ,  бүл  жоба 
әлі  де  кеп  тапқыға  түседі  деп  ойлаймыз.  Бүл  идея  жайында  эр 
елде,  Қазақстандағы  әрбір  партиялар мен  қозғалыстар  арасында 
саналуан  пікірлер  бар.  Алайда,  Нұрсүлтан  Әбішүлы  Назарбаев 
Одақ қуру арқылы Кеңес Одағын қаппына келтіру әрекеті бар деген 
сөз  негізсіз деп  отыр.  Президенттің бүл жөніндегі диалектикалық
түйіні  дүрыс.  Бірақ,  халық  депутаттары  арасында  бүп  идеяны 
қолдай  отырып,  Одаққа  бірігу  конфедерация  немесе  федерация 
түрінде болады деген пікірлер айтылып жүр. Олар федерациядан 
қорықпауды  насихаттайды.  Бүл  түста  егер  Қазақстан  және  басқа 
тәуелсіз  республикапар түтас  мемлекеттігін жариялап  отырғанда 
Ресеймен  федерация  болып  бірігу  Констиуциямызға  қайшы 
келетінін бүкпесіз айтуымыз жөн.

толқыны
Кадрде  шолушы.  Ресей  Сыртқы  істер  министрі  Андрей 
Козыревтің:  «Егер  бұрынғы  Одақгың  республ икал ары  Ресейге 
конфедерация  арқылы  бірігеміз  десе,  ол  ездерінің  еркінде»,  -  
деген 
мәлімдемесі 
де 
қазақстандықгардың  бәрін 
бірдей 
қанағаттандырып отыр деп айта алмаймыз.
Бүгінгі  шолуымызды  Шығыс  ойшылдарының бірі -  Сараийдің 
сөзімен  аяқтайын.  Ол  «Үш  нәрсе  тұрақтамайды:  бірі  -   саудаға 
түспеген мал (дүние), екіншісі -таласқа түспеген ғылым, үшіншісі -  
саясаты  жоқ  латша»^- деген  дүниетанымды  ой  түйіндеген.  Осы 
ой  жүйесінде  салыстырсақ  мынадай  ақиқатқа  көз  жеткіземіз. 
Экономикалық 
реформаның  жүріп 
жатуы, 
жекешелендіру 
үдерісінің  ерістеуін  бірінші,  ғылым  саласында  бүкіл  ТМД  елдері
ту сын
дүниежүзіне
ҚР түңғыш  Президенті  Н.  Ә.  Назарбаев халықгың ойынан  шығып 
жүргені. Ендеше, Қазақстан тәуелсіздігін нығайтужолындағы қазіргі 
бағытымыз үлкен нәтижеге жеткізетіндігіне күмәнданбаймыз.
Режиссері Үмітжан Садуова 
Операторы Султан Жолдасов
26.06.1994 ж.

г
Еуразия ОДАҒЫ -  ҚАУЫШУ ҚАМЫ 
(телешолу)
Бижан Ж. Қ.
Кадрде  шолушы:  Сәлеметсіздер  ме,  қурметті  теледидар 
керермендері! 
Бүгінгі 
шолуды 
Шәкәрім 
Қудайбердиевтің: 
«Кермеген  келде естілмеген  қаздың даусы  бар»,  -  деген  сөзімен 
бастайын.  Ойшыл  ақынның  бұл  дүниетанымдық  қағидасы  -  
қазақ  ынтымағы  қожырап,  жат  журттың  қатыгездігінен  зардап 
шеккен заманды,  болшевиктік партияның жаңа  социалист қоғам 
қурған және дала дарындарын  қуғындау  басталған  кезеңін терең 
зерделеуінен туындаған уғым.  Бүгінгі шолуымызды философ ақын 
Шәкәрімнің осы ой түйіні жүйесінде жасауды жөн  көріп отырмыз.
Кеңес  Одағы  ыдырап,  Қазақстан  тәуелсіздік  алғанына,  міне, 
үш  жыл  өтті.  Осы  қысқа  кезең  ішінде  улттық  мемлекет  қуруға 
бекінген  Қазақстан  да  бұрынғы  Одақтың  қурамындағы  барлық 
республикалар  да  экономикалық  дағдарыстан  кеп  зардап  шегіп 
жүр.  Бәрінің  ойлағаны  -   экономикапық  бірлесу.  Осы  мақсатта 
Алматы  қапасының  «Достық  үйінде»  1994  жылғы  20  қыркүйекте 
«Еуразиялық  кеңістік:  интеграциялық  әлеует  және  оны  жүзеге 
асыру»  тақырыбы  бойынша  ғылыми-практикапық  конференция 
өтгі.  Онда  ынтымақтасудың  ғылыми  негіздемелері  және  іс 
жүзіндегі  тәжірибелер  жөнінде  баяндамалар  тыңдалды.  Еуразия 
одағын қуру туралы Нурсултан Әбішулы Назарбаевтың бастамасы 
қазір  бурынғы  Одақтың  қурамындағы  барлық  республикаларда 
саналуан пікірлер тудырып жатқанын өздеріңіз білесіздер.
Бул  бастама  туралы  будан  бурын  мен  екі  рет  шолу 
жасадым.  Еуразиялық  Одаққа  бірігудегі  негізгі  идея  үзіліп  қалған 
экономикалық  байланысты  жалғау  болып  саналады.  Өйткені, 
әр  республиканың  экономикалық  деңгейлері  түрліше.  Мысалы, 
Қазақстанда  өнім  шығаратын  өнеркәсіп  орындары  жоқ.  Бары 
экономикалық байланыстың үзілуінен тоқтады.  Мысалы,  Трактор 
зауытында  тракторды  қурастыратын  бөлшектер  орталыкган, 
Павлодармен  көршілес  Омбыдан,  Алтайдан  әкелінетін.  Енді 
Қазақстан бурынғыдан да бетер шикізат қоры болып қалды. Ауыр 
өнеркәсіптері  дамыған  Ресей,  Украина,  Белоруссия,  Балтық 
жағалауы  және  т.б.  елдер  бурынғы  экономикалық  үзілістің 
зардабын  шеге  бастады.  Осы  елдердің  бәрінде  тауар  бағалары
202
А

р
  көтеріліп,  инфляция  күрт  өсті.  Соның  салдарынан  әлеуметтік 
Ц 
жағдай 
темендеді. 
Қарапайым 
адамдар 
қымбатшылықган 
кедейлене  түсті.  Сондықтан,  мемлекет  басшылары  мәселені 
халыққа екжей-текжей түсіндіруді қолға алды.
Еуразия  Одағын  қүрудың тиімділігін  түсінушілер  Қазақстанда 
да  бұрынғы  Одақ  қурамындағы  елдер  де  бар.  ҚР  тұңғыш 
Президенті  Н.Э.  Назарбаев  оларды  үш  топқа  бөледі. 
Біріншісі, 
негзігілер,  Одақты  қуптайтындар, 
екіниіісі,
  оны  шектеулер  қойып, 
қуптаушылар, 
үшіншісі,
 интеграциялық үдерістерді қажетемесдеп 
санайтындар.  Соңғылары  Еуразия  Одағы  қурылса  аумағымызда 
орыстар  мен  қытайлар  қаптап  кетеді.  Сөйтіп,  Қазақстан  тағы  да 
көп үлт лабораториясына айналады деп санайды.
Бүл  үш топтың түпкілікгі  ойларында  орасан зор қарсылықгар 
жоқ деп  ойлаймын.  Қарсы  пікір  айтушылардың өзі  экономикалық 
байланыстың  қажеттілігіне  тоқгайды.  Өйткені,  ешқандай  қарым- 
қатынас  жасалмаса  әр  елде  түратын  жеке  адамдар,  отбасылар 
зардап  шегетіні  түсінікті.  Үш  ғасырдай  бодандықта  болып, 
еркіндіктің  жоқтығанан  қиянат  көрген  қазақ  баласы  ынтымақтың 
маңызын  ерекше  түсінеді.  Менің  ойымша,  Нұрсүлтан  Әбішүлы 
Назарбаев  айтып  отырған  негізгілер  — қүптайтындар  — бүрынғы 
Одақтың  республикаларды  орталықтандыру  саясатын  жүзеге 
асыру  мақсатында  әдейі  қоныстандырылған  ұлттар  өкілдері. 
Олар  қазақ  халқының  еміршең  үлттық  қүндылықгарын  бағалап, 
иланушылар, 
қазіргі 
жаңа 
Қазақстанды 
құРУ  жолындағы 
қиындықтарды  жеңуге  жүмыла  кіріскен  зиялылар,  мемлекет 
лауазымын  иеленіп  жүргендер.  Олармен  санаспауға  болмайды. 
Үкімег  басшылары,  Парламент  депутаттары  елдің  тыныштығын, 
түтастығын  жасау  жолында  қызмет  етуде.  Олар  реформаның 
кең  тарапып  және  жедел  іске  асырылуына  белсене  кірісуде. 
Епбасы үшін  қажеттісі осы. Ал  реформаны жеделдету үшін сөзсіз 
экономкалық интефацияға қол жеткізілуі тиіс.
Еуразия  одағын 
қүру 
женіндегі  ғылыми-практикапық 
конференцияға  Қазақстан,  Азербейжан,  Беларусь,  Қырғызстан, 
Ресей,  Тәжікстан,  Түркіменстан,  Өзбекстан,  Украина  сияқгы 
тәуелсіз тоғыз елдің өкілдері қатысты. Түркіменстан ешбір одақты
Ой толқыны (I бөлім)
'“V
айтты. ҚР түңғыш Президенті
Қазақстан Прези
іықгар  мүддесін

Бижан Ж. Қ.
түсіндірді.  Идеяның  дүрысын  немесе  бұрысын  анықтауға  осы 
конференция  мүмкіндік  беретініне  назар  аударды.  Бұл  идея 
интефацияның тарихи  мүмюндігі  екенін дәлелдеді.  «Интефация, 
әсіресе, бұрынғы біртұтас ғылым мен білім жүйесінің, оның ішінде, 
ғылыми-техникалық саладағы зерттеулер мен енертапқыштардың 
үсыныстары  өнеркәсіп  қызметінің  ауқымын  кеңейтудің  ажырамас 
бөлігі болып қалуы үшін ете қажет», -  дейді Президент.
Қазір  экономикалық  байланыс  мүлде  үзілгендіктен  Ресейдің 
кейбір  экономистері  мен  саясаткерлері  мүнай  шикізатын  өз 
ішінде  арзанға  сатуды  ұсынып  жүр.  Іс  жүзінде  осылай  болып 
отыр.  Қазақстанға  қымбат  бағада  сатылатындықтан  Павлодарда 
жанар-жағар  майға  зәрулік  пайда  болды.  Өйткені,  өздеріңізге 
белгілі  Павлодар  мұнай  өңдеу  зауытына  осы  өнімдерді  Ресей 
технологиясымен  өндіру  үшін  мұнайды  Ресейден  алады. 
Ендеше, 
Қазақстанға  интефация  өте  қажет.  Сонымен  қатар, 
Қазақстанның  энергетиктері  Ресейден  қарыздарын  ала  апмауы, 
ал  Ресейліктер Қазақстаннан ендірістің басқа салалары бойынша 
қарыздарын  ала  алмай  отырған  қиын  кезеңде  интефациядан 
аулақгану қолайлы емес екені әбден түсінікті.  Н. Ә. Назарбаевтың 
интефацияның  тарихи  мүмкіндігін  босатып  алмайық  деуінің 
мәні  осы.  Оның  пікірінше,  социалистік  дәуірден  кейін  қүрылған 
тәуелсіз  мемлекеттер  экономикалық,  әлеуметтік  және  мәдени 
жағдайларын  кетеру  арқылы  өркениетке  жетуге  келілдік  беретін 
Еуразия  одағын  қүру  идеясын  жоғарыда  айтқанымыздай  кейбір 
ТМД  елдері  қүлтамай  отыр.  ¥лттық  мемлекет  қүрыл  отырған 
бүл  елдер  қалайда  тәуелсіздікке  кедергі  боларлық  жағдайдан
сақтануды көбірек ойлайды.
Бүл  мәселеде  Н.  Ә.  Назарбаев:  «Менде  де,  шынайы  инте- 
фацияның  басқа  да  жақтаушыларында  да  бүрынғы  империяны 
қайта тірілту ниеті жоқ.  Біздің республикаларымыздың төуелсіздігі 
шынайы  деректерге  айналып,  нақты  саяси  мөн-мазмұнмен 
толықты,  біздің  мемлекеттеріміз  бен  халықтарымыздың  қаны 
мен  тәніне  сіңіп  кетті.  Уақыт  дөңгелегін  енді  ешкім  де  кері  бүра
алмайды».  -д е д і.
құруды құптайтын
дегі  ықпалды  партиялар  мен  қозғалыстар  бар,  солардың  ішінде, 
Ресей  комлартиясы  орталық  комитетінің  терағасы  Геннадий 
Зюганов  пен  Москва  интеллектік-іскерлік  клубының  терағасы

Р  Николай  Рыжков  бар.  Ол:  «Еуразия  одағын  құру  бұрынғы  Кенес 
Одағының  халықгары  арасындағы  туып  отырған  қиындықтарды 
жеңуге 
жол 
ашады, 
әсіресе, 
экономикалық 
интеграция 
экономикалық тұрақты  байланысты  жандандырады.  Осыдан  соң 
халықтың  өзі  тағы  да  нені  қалайтынын  айтады.  Мен  бурынғы 
Одақты  таратуды  емес,  қайта  құруды  жақтадым»,  -   дейді.  Н. 
Рыжков.  Бұл  пікірді 
Г. Зюганов пен Белоруссияның Президенті 
Лукашенко де қолдайды.
Н.  Рыжков  сөзінде  КСРО  ыдырағаннан  соң  экономикалық 
қүлдырау  басталғанына  тоқталды.  Ол  1991  жылдан  бері 
ТМД  елдерінде  жалпы  өнім  өнідіру  30-дан  50  пайызға  дейін 
қысқарғанын,  қылмыс  пен  қантөгіс  қақтығыстардың,  көші-қонның 
кебейгеніне  қынжылыс білдіреді.  Сонымен  қатар,  -  Н.  Рыжков,  -  
өндірістің қүлдырауын ТМД елдерінің эконом икал ық осалдығы деп 
түснідіреді.  Сөзінің  астарында  Еуразия  одағын  құруды  мемлекет 
қүрудың конфедерациялық үлігісінде жүзеге асыруды  меңзейтінін 
аңғарған  конференцияға қатысушылар оны толық қолдаған жоқ.
Еуразия  одағын  қүруды 
кейбір  шектеулер  қоя  отырып 
қолдайтындар
 
конференцияда  да,  одан  кейін  де  мұндай 
шешендердің сөзін  ерекше зерделеп  қарау керекгігін  атап  айтты. 
Мәселен,  Қазақстан  ¥лттық  ғылым  академиясының  президенті 
Кенжеғали  Сағадиев,  Қазақстан  ¥ҒА  академигі,  халық дептутаты 
Жәбайхан  Әбділдин  интефацияны  тереңдету  экономиканы 
жақсарту  қазіргі  жаңа  Қазақстанды  еркендетуге  тиімді  екендігін 
баяндады.  Соның  нәтижесінде  тыныштық  орнап,  халықтың 
әлеуметтік  жағдайы  жақсаратындығына  сенім  білдірді.  Сейтіп, 
Қазақстандағы көп ұлт өкіпдері езара түсінісіп, ынтымақты, жоғары 
адамгершілік  деңгейінде  ықыласты  қызмет  керсетіп,  Қазақстан 
туелсіздігін  нығайтуға  өз үлестерін  қосады деген  ойларын  ортаға
салды.
Ал 
интеграция қажет  емес  дейтін  үиіінші топтағылардың 
пікрінше
 
көктен сұрағанымызды жерден беріп, қүдай тәуелсіздікке 
жегкізді.  Сондықтан,  тәуелсіздіктен  айырылып  қалмас  үшін  аса 
сақгықтықгы қалады. Олар «Қудай сақтансаң сақтаймын», -  деген 
сезді ұмытпауды сұрайды, Мұны Ресей патшасы мен Компартияның 
орталықтандыру  саясатынан  зәразап  болғандықтан  туындаған 
жанашырлық сезім деп  айтуға  болады.  Епге  тыныштық  орнатуға 
олардың да үлесі аз болмайтыны анық.

жүктеу/скачать 30,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: