О Й   ТО ЛҚЬІНЫ   (I  б ө л ім )

Бижан Ж. Қ.
Айтып  отырған  үш  топтың  Еуразия  одағын  құру  мақсатын 
әрқалай  пікірде  сипаттағанымен  оны  құрудың  нақты  бағыты 
қауышу  екендігі  айқындалды.  Ап  қауышу -  өткендегі  қателіктерді 
ескерудің  нәтижесінде  адал  сезімді  түсінісу  екендігі  баршаға  аян 
ұғым.
Қазақстан 
тәуелсіздігін 
нығайту 
барысында 
Павлодар 
облысында бірқатар игілікті іс-шараларжүзеге аса бастады. Таяуда 
облыс  әкімшілігі,  облыстағы  көптеген  партиялар  мен  қозғалыс 
өкілдері  бас  қосып,  Қазақстанда  ынтымақ пен  бірліктің орнығуын 
қамтамасыз етуге ықпалды келсім-шарт жасалды. Ақсу қаласында 
«Үлттарапық  келісім  -   ынтымақ  кепілі»  тақырыбы  бойынша 
ғылыми-практикалық конференция  өтті.  Оған  қатысып,  сөз  алған 
Қазақстан  Министрлер  Кабинеті Аппаратының қызметкері,  ғылым 
докторы  (жеке  мұрағатымдағы  осы  материалда  оның  аты-жөні 
көмескі  көрініп  ажырата  алмадым):  «Менің  ойымша,  біз  орыстар 
қалай дегенмен басқа елдерден кепдік қой. Қазақтардың реніштері 
көп.  Біз оларды түсінуіміз керек», -  деп ағынан жарылды.
Қазақстан  тәуелсіздігінің  тарихи  маңызын  түсіне  білген 
осы  азамат  сияқгы  азаматтар  қатары  кебейіп  келеді.  Олардың 
ішінде,  Княгининнің,  Бельгердің,  Дымовтың  және  т.  б.  есімдері 
қазақтандықгарға  таныс.  Солай  десек  те  «Бір  қарын  майды,  бір 
құмалақ  шірітеді»,  -   дегендей  есімдер  де  бар.  Бұған  Павлодар 
облысынан  сайланған  депутат,  Павлодар  қаласындағы  №1  орта 
мектебінің  мұғалімі  Галенконы,  Орап  облысы  «Центраьный» 
округына  сайланған  депутат,  «Приуралье»  газетінің  тілшісі  Б. 
Водолазовты және т.б.  жатқызуға  болады.  Қауіптісі  сол  ондайлар 
Қазақстан  Конституциясын  тутастай  қайта  қарауға  тырысуда. 
Бұлардың,  әрине,  арқаларына  экономикалық  дағдарыс  батып 
жүрген  жоқ.  Елімізде  бірлік  пен  тыныштықгың  нығаюы  жолында 
баршамыз  қырағы  болып,  мақсатымыз  парасатты  іс-әрекеттер
жасау болуы тиіс.
Құрметті  теледидар 
көрермендері, 
осымен 
шолуымыз 
аяқталды, хош сау болыңыздар.
Режиссері Үмітжан Сәдуова 
Операторы Солтан Жолдасов
1994 ж.
206

ӨЗІН-ӨЗІ БИЛЕГЕН  ЕЛ БАҚЫТТЫ 
(телешопу)
О Й   ТО ЛҚЫ Н Ы   (I  б ө л ім )
1
Кадрде  шолушы.  Сәлеметсіздер  ме,  қүрметті  теледидар 
керермендері,  «Өзін-езі  білген  ер  бақытты,  езін-езі  билеген  ел 
бақытты»,  -  деген  халқымыздың дана  сезі  бар.  Осыдан  үш  жыл 
бұрын,  1991  жылы  16  желтоқсанда  «Қазақстанның  Мемлекеттік 
тәуелсіздігі  туралы»  Заң  қабылданды.  Бұл  -   Қазақстанның  өзін- 
өзі  билеуінің  келілі,  ел  бақытының  кепілі.  Осылайша  қазақ  елі 
бақытының алғашқы баспапдақгарын аттады. Бүгінгі шолуымызда 
елімзіге  тәуелсіздік  келген  күннен  бергі  өсу  жолдарымызды  атал 
керсетпекшіміз.  Бір  шолуда  қазақ  қазақ  болғалы  және  қазақ 
хандықгары  туралы  тарихи  емірді  айтыл  жеткізе  алмаспын. 
Сондықтан,  Кеңес Одағы тұсындағы кезеңдермен және бүгінгімен
шектелейін.
Кадрде  бейне  түсірілім  керсетіледі.  1917  жылғы  қазан 
төңкерісінен  кейін  Кеңес үкіметі  қүрылғаны  баршаңызға  аян.  Ал 
1920  жылығы  20  тамызда  Ресей  патшасының  бодандығындағы 
бүрынғы  Қырғыз  (қазақ)  өлкесі  аумағында  Кеңестік  социалистік 
Қырғыз  (Қазақ)  автономиялы  Реслубликасы  қүрылғаны  жөнінде 
декрет  жарияланды.  Бүл  қүжат  қазақ  елінің  тұтастығын  сақтауға 
үлесі болғаны анық. Оның құрамына Каспий жағалауы облысының 
бір  белігі,  Астрахан  губерниясы  және  Бекей  ордасы  кірген. 
Астанасы  Орынбор  қапасы  болды.  Бірақ,  РСФСР  қүрамындағы 
автономия  еді.  1920  жылы  қазан  айында  Қазақ  автономиялы 
республикасы 
еңбекшілерінің 
қүқығы 
туралы 
Декларация 
қабылданып,  тұңғыш  үлттық үкімет  қүрылды.  1925  жылы  Қырғыз
(Қазақ) автономиялы республикасының 5 жылдығында қазақ деген
өз  атауын  қайтып  апды.  Сөйтіп,  Қазақ  автономиялық  Кеңестік 
социалистік  рспубликасы  атанды.  Осы  жылдың  ақпан  айында
Қазақстан астанасы Қызылордаға көшірілді.
Кадрде  шолушы.  Ал  1929  жылы  мамыр  айында  астана
Алматы  қаласына  тағы  кешірілді.  1936  жылы  5  желтоқсанда
СССР  Конституциясы  қабылданды,  оны  Сталин  Конституциясы
деп  атады.  Қазақстан  СССР  қүрамына  енді.  Осы  күннен  бастап
Қазақстанның елтаңбасы (гербі), туы, ән үраны белгіпенді. Алайда,
бүл мемлекеттікрәміздер қазақүлтыныңдәстүрін айшықтай алмаса

да  тәуелсіэдік  алғанға  дейін  оларды  ықыластана  қүрметтедік. 
% 
СССР,  кейін  КСРО  атанған  мемлекет  құрамында  жүргенде  саяси 
және  экономикалық  дербестігіміз  шектелгенімен  ел  атануға 
лайықты  істер  жасалынды.  Қазақстанда  қалалар,  шикізат  қорын 
j  пайдапанатын  өндіріс  орындары  салынып,  ауыл  шаруашылығы 
жақсы  деңгейге  кетерілді.  Солай  десек  те  орталықтан  басқаруға 
басымдық  берілді.  Кемір  өнеркәсібі,  Машина  жасау,  Энергетика 
өндірістері тікелей орталық министрліктерге бағынды.
Билікке  парасатты  адам  ие болғанда ғана  тиісті үлесті  алып, 
ал  билік  қатыгез,  қайырымы  аз  өзімшілдер  қолына  тигенде 
үлесіміз  өлшеп-тамамдалды.  Осы  тұста  КСРО-ны  өркендету 
үшін  мықты  орталық  керек  пе,  әлде  мықты  республика  керек 
пе?  деген  пікір  тапастар  туды.  Бұл  пікір  таластардан  соң  саяси 
билікті  анықтаудың  қажеттігі  туралы  пікір  таластар  пайда  болды. 
Соның  салдарынан  Кеңес  Одағын  Ком м унист  партиясы  ел 
басқаруға  қүқықты дейтін  сол  кездегі  Конституцияның 6-шы  бабы 
апынып тастапды.  Сөйтіп,  мызғымас Үлкен Одақ ыдырады.  Одан 
соң  экономикалық  байланыстар  үзіле  бастады,  Енді  бұрынғы 
мызғымас елдер  одағының халықтары  өзін-езі  билеуің жолдарын 
қарастыру жолына түсті. Бұл бағыттағы тарихи жетісітік 1990 жылы 
25  қазанда  «Қазақ  КССР-ның  Мемлекеттік  Егемендігі  турапы 
декларация»  Қазақ  ССР-ы  Жоғарғы  Кеңесінде  талқыланды.  Бұл
қүжаттың  баламапары  да  үсынылып,  талқыланғанын  естеріңізге 
салайын.
Бұл Декларация тәуелсіздікті заңдастырудың бастауы болды.
Үш  ғасырға  жуық  Ресей  бодандығы  болып  келген  қазақ  елі,  енді 
Парламент депутаттары  мен  көпшіліктің дауыс беру  нәтижесінде 
25 қазан күнін Республика мерекесі деп белгіленді.
Ал  1991  жылғы  16 желтоқсаннан  бері  Қазақстан тәуелсіздігін 
мерекелеп 
келеміз. 
1991 
жылы 
желтоқсанның 
16-сында 
Тәуелсіздігімізді  жариялаған  соң  кептеген  елдер  оны  мойындап, 
тани  бастады.  Солардың  алғашқылары  болып  Түркия  және 
АҚШ  елдері  таныды.  Түркия  апғашқы  боп  Қазақстанда  елшілігін 
ашты.  Олардан  соң басқа  елдердің ресми  мөлімдемелері  бірінен 
соң  бірі  жарияланды.  Мұсылман  елдерінің  ішінен  бірінші  болып 
біздің  Тәуелсіздігімізді  Иран  мойындады.  Бүрынғы  Кеңес  Одағы 
елдерінен  бірінші  болып  Литва,  сосын  Украина,  Грузия  таныды.
Ал Ресей текжарты жылдан соңғана,  1992 жылдыңтамыз айында
Бижан Ж. Қ.

СъС
 
Ой толқыны (I бөлім)
біздің  тәуелсіздігімізді  мойындады.  Қазақстан  Республикасының 
г<
 
I  мемлекеттік  рәміздері  белгіленді.  1992  ж.  4  маусымда  Қазақстан 
елтаңбасы  және  11  желтоқсанда  Қазақстан  әнұранының  жаңа 
мәтіні бекітілді.  1992 ж.  Қазақстан Б¥¥ мүше болып қабылданды.
Кадрде  бейне  түсірілім   көрсетіледі. 
Қазақстанның 
тәуелсіздігі Заңмен бекітіліп, жарияланған соң 20-21  желтоқсанда 
«Республика  азаматтығы  туралы»  Заң  қабылданды.  Бүрынғы 
одақтың қүрамындағы республикалардың 11  басшысы қол қойған
ТәуелсізЕлдерДостастығы(ТМД)туралыДекларацияқабылданды.
Міне, осы Декларациядан кейін олар езара келісім-шарт негізінде 
интегарциялық  қызмет  бойынша  жүмыс  істейтін  болды.  Біртүтас 
Қазақстан азаматтығы, тәуелсіз экономикалықжүйе, қаржы-несие, 
сапық  және  кеден  мәселелері  қаралып,  тиісті  қүқықтық  негіздер 
жасалды.  Еліміздің тәуелсіздік жолындағы елеулі де аса маңызды 
іошарапырының  бірі  -   29  қыркүйекте  Қазақтардың Дүниежүзілік 
қүрылтайы ашылды. Тарихи жағдайларға байланысты шетелдерге 
ауып,  тарыдай  шашылып  кеткен  қазакгар  екілдерінің  басы 
қосылып  мәртебелі  жиын  еткізілді.  Оның  барлық  жүмыстарына 
ҚР  түңғыш  Президент!  қатысты  және  олардың  алдына  қазақ 
дәстүрінде Президент қонақасы тартылды.  Бүл іс-шара шетелдегі 
қазақгардың  ез  Отанына  оралу  сәтіне  жедел  жеткізуге  мүмкіндік
береді деп ойлаймын.
Кадрде  шолушы.  1993  жылы  28  қаңтарда  Сталин,  Брежнев
Конституцияпарынан  кейін түңғыш рет Қазақтың өзін-өзі билейтін 
Қазақстан 
Республикасыньщ 
Конституциясы 
қабылданды. 
Осыдан 
кейін 
Қазақстанның  сыртқы  елдермен 
қатынасы 
(республиканы  100-ден  аса  ел  таныды)  күшейді.  Сондай-ақ,  осы 
жылғы  15-16  қарашада  Қазақстанның түңғыш тел теңгесі  шығып, 
тәуелсіздігімізді экономикалық жағынан нығайтуға мүмкіндік туды. 
Тел  теңге  авторлары:  Қайролла  Ғабжалиев,  Меңдібай  Әлин.
1994  жылғы  7  наурызында  Қазақстан  Жоғарғы  Кеңесінің  кезекті 
сессиясында ҚР ресми марапаттау белгілері: Халық қаТіарманы -  
Алтын жүлдыз және ордендер мен медапьдер белгіленді. Тұңғыш 
Халық  қаПарманы  атағы,  №1  Алтын  жүлдыз  Қазақстанның 
түңғыш  Қарулы  күштер  министрі  Сағадат  Нүрмағанбетовке 
тапсырылды. Тоқтар Әубәкіров қазақтың түңғыш ғарышкері болды. 
Қазақстанның түңғыш Президенті Н. Ә. Назрбаев тәуелсіздігіміздің 
үш  жылдығының  мерекелік  салтанаты  өтіп  жатқан  кезінде

к
Бижан Ж. Қ.
ғарышпен  байланысып,  қазақ  ғарышкері  Талғат  Мұсабаевты,
гесеи ғарышкері  і юляковты  жэне  шетел ғарышкерін  құттықтады.
Тәуепсіздер  қатарындағы  өткен  үш  жылда  осындай  аса  зор 
маңызды оқиғалармен қауыштық.
Кейбіреулер тәуелсіздік қиналыссыз,  оңай  келді деп те айтып
жүр.  Бұл
жүрген
оолар.  исыдан  оүрын  талаи  аитып  та,  көріп  те  жүргеніміздей
бүрынғы  экономикапық  байланыс  үзілгеннен  соңғы  жағдайға
терең  үңілсең  бүл  сөздің  ұшқары  айтылғанын  көресіз.  Оған
ауыр  және  жеңіл  өнеркәсіп  орындарындағы,  сонымен  қатар,
ауыл 
шаруашылығындағы 
қаржылық 
тапшылығы, 
соның
салдарынан болған экономикалық құлдырау айқын дәлел болады.
Осылардың  бәрін  қалпына  келтіру  үшін,  алдымен  Қазақстан
мемлекеттік дамудың жаңа жолына түсуі  қажет.  Ол  үшін бүрынғы
жоспарлы  экономикадан  жаңа  экономикапық  нарықтық  қарым-
қатынас  — нарыққа  көшіп,  оны  игерудің  жолдарын  анықтау  тиіс.
Бүл  ретте,  алдымен,  адамдардың  бұрынғы  дайынға  үйренген
психологиясының 
орнына 
іздену, 
зерттеу 
психологиясын
қалыптастыруға  тисіпіз.  Түсіндіру  жүмысы  осы  бағытта  жүріп
жатыр.  Оның  үстіне  бүрынғы  ком м унист  иеяның  орнына  жаңа
қазақстандық  идеяны  анықтап,  қалыптасыру  да  бірінші  кезектегі
мәселе. Сондықтан, Қазақстан халықтары арасындағы ынтымакты,
достықты  және  бірлікті  бұрынғыдан  ерекше  деңгейге  кетерудің 
маңызы зор. 
; 
4
Қазақстанды дамыту бағытындағы жаңа үстанымға  іштен де, 
сырттан да әсерлі бөгеттер жасаушылар да жоқ емес. Сондықтан! 
ҚР түңғыш Президенті Н. Ә. Назарбаев казақстандықтармен бетпе 
бет  кездесу  мақсатында  барлық  облыстарға  іс  сапар  жасады. 
Шетел  мемпекеттері  басшыларымен  кездесу  етікізіп,  жарғақ 
қүлағы  жастыққа  тимей,  тынымсыз  күндер  еткізуде.  Соңғы  үш 
айдың  ішінде  атқарылған  іс-шаралардың  барысын  зердепегенде 
еліміздің тәуелсіздігін нығайту барысындағы жасалған табанды іс~ 
қимылдардан үлкен нәтиже шығатыны сезсіз. Әсіресе, Елбасының 
Итапияға,  Сауд  Аравиясына,  осы  жылдың  19  қазанындағы 
Түркияға  барған  сапарында  Қазақстан  игілігі  үшін  осы  елдерден 
инвестиция тарту жөніндегі  келісімдері  болашақ берекесі болады 
деп нық сеніммен айтуға болады.  Мәселен,  Қазақстанда қүрылған 
бірінші  Италиян  кәсіпорнынан  алынатын  екі  жақты  салық  алуды

*   тоқтаггу  арқылы  шетел  инвестициясын  тиімді  пайдалауға  қол  ч  
жеткіэілетіні  анық.  Ал  Сауд  Аравиясымен  экономикалық  жөне 
мәдени  байланысты  күшейту  жөнінде  келісім-шарт  жасалуы  да 
өркениетті  елдер  қатарына  жетуге  мүмкіндік  береді.  Батыстың 
барлық өркениетті  елдеріндегідей дүниетамы жоғары  білікті және 
аса  көрнекті  ғалымдары  мен  мамандары  бар  қазақ  елі  үлттық 
және  бүкіл  адамзаттық  қундылықтарды  салыстыра  отырып,  ел 
ынтымағын  жаңарту  негізінде  экономикалық  жаңа  жолды  толық 
игере алатыны ақиқат.
Кадрде  бейне  тусірілім  көрсетіледі. 
Түркия,  Қазақстан, 
Азербайжан, Қырғызстан, Түркіменстан, Өзбекстан Президенттері 
қатысқан  Стамбулда  өткен  түркі  тілдес  елдер  кеңесінде  қарым- 
қатынасқа  байланысты  Декларация  қабылданды.  Бул  қүжат  -  
шыққан  тектері  бір  елдердің  ынтымақтастығын  білдіретін 
ресми  құжат  болып  айқындалды.  Кеңестен  соң  еткен  баспасез 
конференциясында  мундай  ынтымақ  пантуркизмге  жақындау 
емес  пе,  Ресейден  алшақтау,  Ресейге  қыр  көрсегу  емес  пе?  -  
деген күңкіл күдіюгер естілді.
Кадрде  шолушы.  Оған  Нурсултан  Әбішулы  Назарбаев: 
«Ешқандай күдіктудыратын мәселе жоқ, мақсат тәуелсіз ел ретінде 
әлеммен  экономикалық,  әрі  мәдени  байланысты  нығайту»,  -  
деп  ашық,  әрі  тиянақты  жауап  қайтарды.  Одан  әрі  шетелдермен 
байланыстың нәтижесіне тоқталды.  Түркиямен тығыз  интеграция 
жасауда Талдықорғанда  сабаннан  жылына 40  мың тоннаға дейін 
қағаз  фабрикасы  және  осы  қалада  тоқыма  фабрикасын  салу 
жөнінде  келісім-шарт жасалғанын  баяндады.  Бурын шикізат қоры 
болып  келген  Қазақстан  қой  жүнін  арзанға  беріп  уқсата  алмай 
келсе,  енді  бір  жыл  ішінде  мата  шығаратын  болды.  Шынында 
ауылдарда  көп уақыт бойы тюктелген  қой жүні үйіліп жатушы  еді. 
Мұндай  жақсылық  біздің  өңірге  де  келді.  Павлодар  қаласында 
тері  илеу  фабрикасы  ашылатын  болды.  Ақтөбеде  жылу  электр 
орталығы және мұнай өқцеу зауыты іске қосылады. Ал Жезқазған 
облысында Жыланды кенішінде мыс өндіру улғаяды.
Кадрде  бейне  түсірілім  көрсетіледі.  Епбасы  мундай  теріс 
ойлылар  жаңа  Қазақстанның  өркениет  жолындағы  айғақтарға 
зерделей  назар  аударылса  теріс  пейілдер  езгеретіні  анық  дейді. 
Атап айтқанда,  Қазақстан турғындарының 35  пайызы орыс халқы- 
ның өкілдері.  Олардың басым  көпшілігі жоғары  кәсіби  мамандығы
Q j C  
Ой толқыны (I белім)

jap азаматтар. Іргелі ел болуда ежелгі тарихи дәстүрі бар Ресейден 
оқшаулану  Қазақстан  болашағына  қиянат  болатындығы  да  анық. 
Осыны  түсінгендө  ғана  көлденең  кек  аттылар  шындыққа  бас  иер
еді. 
Н
Кадрде  шолушы.  Қазақстан  тәуелсіздігінің салтанатында  ҚР 
Президенті Н.Э. Назарбаев осы мәселенітолықтырды, тиянақтады. 
Ол:  «Конституцияға  қайшы  іс-әрекет  Заң  жүзінде  тоқтатыпуы 
тиіс»,  -   деді.  Елбасы  қазақстандықтарды  бірлікке,  ынтымаққа 
шақырды.  Сез тудыра  бастаған  қос  азаматтық женіндегі талапты 
тоқтатуды үсынды. Жаңа телқужат Қазақстанда тұрып,  одан кейін 
кешіп кетіп, қайта оралған азаматтарға берілуі женінде «Азаматтық 
туралы» Заңға сәйкес жедеп түрде жүзеге асатынын еске салды.
Интеграцияға  байланысты  Елбасы  ұстанымының  өміршең 
екендігін  ел  ішіндегі  кепшілік  те,  шетел  де  байқап  отыр.  ҚР 
Президенті  Н.Ә.  Назарбаевтың  Еуразиялық  одақ  қүру  женіндегі 
идеясына  Қытай,  Батыс еуропа,  Балтық жағалауы елдері  ықылас 
қоюда. Биылғы, 1994 жылғы 22 қазанда ТМД елдері басшыларының 
кеңесінде  еларалық  комитет  құрылды.  ТМД  елдерінің  Үкімет 
басшыларының  орынбасарлары  осы  комитет  мүшелері  болып 
тағайындалды.  Комитетке үш айы бойы басшылықжасап, ауысып 
отьюатын еоеже бекітілді. Аталған комитеттіңүйлестіру жүмыстары
еңцеу зауыты жаңа қуатта
Қазақстан
ТМД
етелер еді
Кыргызстан  және  Қазақстан
езара қарыздарын етеуге кірісті.
Еуразия 
одағын 
қүруға 
қатысты 
Ресейде  бұрын  да
әртүрлі
иелері  санапуан  пікірлерін  іркіп  қалып  жүрген  жоқ.  Бірінші, 
кезекте  олар  Еуразиялық  одақ  идеясы  келешек  үшін  маңызды 
деп  санайды.  Бірақ,  олар  осы  идея  негізінде  конфедерациям» 
бірігуге  басымдық  беруде.  Конфедерация  —  бірнеше  егеменді 
мемлекеттердің  бірлескен  іс-әрекеттерді  үйлестіру  үшін  6ipjryi. 
Конфедерацияда  бірыңғай жоғары заң шығару органы  болмайды 
және  бірыңғай  азаматтық  та  жоқ.  Сондай-ақ,  конфедерацияның
л п г а и и и к ш   і^ППкіНЛЯҒКІ  б и Л ІК   ӘЛСІЗ.  ӘОІ  ОЛ  МӨМЛӨКӨТТІҢ
ирі <
Бижан Ж. Қ._____________
азаматтар үшін тікелей  юридикциясы  (сот жүргізу  құқығы)

Ой толқыны (I бөлім)
конфедерация
ТМД  елдерін
конфедерация 
эрінен  мықты
Ал
Т
екендігі айқын байқалады.
Ресей Сыртқы бақылау қызметініңбасшысы Евгений Примаков:
«Интеграцияның  үш  варианты  бар»,  — дейді.  Бұл  пікір,  әрине, 
тек  қана  болжау,  топшылау  емес,  ресми  үсыныс.  Оның ұсынысы 
бойынша,  бірінші  вариант  — экономикалық,  әлеуметтік,  мәдени, 
әскери байланыстардбі біріктіріп, бір орталыққа бағындыру; екінші 
вариант  -   оқшаулану.  ¥лттық  оқшаулану.  Соның  нәтижесінде  аз 
үлт  өкілдерінің  қүқығы  шектеледі.  Қашқындар  кебейеді.  Үшінші 
вариант  -   біріктіру  үдерісіндегі  атқарылым  Ресейге  емес  ТМД 
елдерінің  біріне  тапсыру.  Интеграциялық  жақындасу  Ресейсіз 
жүргізіледі  екен.  Е.  Примаковтың  бірінші  варианты  —  ақпарат 
хабарының  жүзеге  асуы  мүмкін  деген  ойға  тоқталады.  «Бүл 
варианттар  бір-біріне  өте  жақын  және  Ресей  басшыларының 
ішінде  интеграцияға  қарсы  ешкім  жоқ»,  -   дейді  ол.  Олардың 
сез  ауаны,  саясат  пәрмені  осы  пікірлерден  анық  көрінеді.  Бүл 
Еуразия одағын қүру -  Кеңестік Одақ сияқты қүрылым, жаңа үстем 
қүрылымға жетудің алғашқы баспапдығы болып шығады. Осындай 
аса күрделі саяси кезеңде Еуразия одағын қүру идеясының тізгінін 
мықгап  үстау  қажет  екендігі  байқалады.  Осымен  шолуымыз
аяқталды. Хош, сау болыңыздар.
Режиссер/ Үмітжан Садуові 
Ппвпашвоы  Твпеген Ахметов  26.10.1994 ж

f
ТӘУЕЛСІЗІДІГІМІЗДІ
Бижан 
ж. қ.
ЫНТЫМАҚТАСЫП  НЫҒАИТАИЫҚ
(телешолу)
Кадрде  шолушы.  Сәлеметсіздер  ме,  құрметті  теледидар 
керермендері!  Қазақстан  тәуелсіздігін  нығайту жолындағы  етпелі 
кезеңце ілгері қадам басқан сайын қоғамдық қайшылықгарға душар 
болып  жүрміз.  Қайшылықтар  саяси  да,  экономикалық  мағынада 
туындай  қалады.  1993 жылғы  қабылданған  Қазақстанның түңғыш 
Констиуциясында:  «Өзін-өзі билейтін қазақ үлты мемлекеттілігінің 
түрі  ретінде  Қазақстан  Республикасы  өзінің  барлық  азаматы- 
ның  құқық  теңдігін  қамтамасыз  егеді.  Қазақстан  демократиялық 
және  зиялы  және  біртутас  мемлекет  қүрып  жатыр»,  -   деп  атап
көрсетілген.
«Түйенің  жантақ  жемесе  тілі  қышиды»,  -   дегендей  Ата 
Заңымыздың  осы  қүрылым  негізін  өр  саққа  жүгірткісі  келетін 
«алыптардың» теріс сөйлемесе тілдері қышиды-ау шамасы. Олар 
Қазақстанның  жаңарған  мемпекет  құрылымының  болашағына 
үмітпен қараудан гері, дамудыңжоғары сатысына жетуіне күдіктері 
көп.  Өйткені,  олар  экономикалық  дағдарыстың  күрделі  күрмеулі 
кезеңі  -   теңге  айналымы  мен  оның  құнының  күрт  темендеуінен, 
өндіріс өнімдерінің қүлдырауынан, тауар тапшылығынан қоғамның 
ертеңіне  дүдәмал  кезқараспен  қарауға  тым  бейім.  Неге  солай? 
«Жолдасты жол айырады», -  деген қазақ шындығынан туындағын 
уғымның айғақтығы осы түстан көрінеді.
Кадрде  бейне  көрсетілім.  Олай  дейтініміз  таяуда  ғана 
Павлодар  қаласында  зейнеткерлердің  рүқсат  етілмеген  митингісі 
өтті. Оның арасындағы танымал, инабатты адамдар бізді көргенде 
именіп қалғаны аңғарылды.  Митингінің күн тәртібіне «Зейнетқыны 
есіру және ай сайын мезгілінде беру» мәселесі қойылған. Соңынан 
бұрынғы  Кеңестік Одаққа  қайта  оралу жөнінде  Елбасына  арнайы 
хаттаманы  жіберу  турапы  мәселені  қосымша  қойған.  Осыны 
көргенде біз  митингіге шақыру барысында оларға  мәселенің мән- 
жайын нақытылап түсіндірмеген-ау деген ойлар келді басымызға.
Кадрде  шолушы.  Тұстан-тұстан  мен  мүндалап  шығатын 
өжетер  кім?  Түймедейді  түйедей  етіп  олардың  тілге  тиек  етіп 
жүргендері  қай  мәселе? Түтінімізді  бізбен бірге түтетіп жүргендер
214

Ой толцыны (I бөлім)
неден  тарықты  екен  деп  сүрастырдық.  Бұлардың  нұсқындарына 
қарасаң Қазақстанға біртықырдытаяндырғысы келетіні байқалады. 
Оның  мәнісін  бағамдасақ,  біріншіден,  асыра  сілтеп,  көсіле 
сөйлеуге  ішкі  экономикалық  дағдарыс  түрткі  болып  отыр  екен. 
Бұған дүмпу берушілер кімдер екен? деген ойдың да түбіне үңілдік. 
Сөйтсек,  Ресейдегі  экономикалық  жағдай  Қазақстандағыдай 
емес.  Олардың  күн  көрісі  қазақстандыкггардан  жақсы  деген  пікір 
туғызғандар  арамызда  бар  екен.  Солай  болғанымен,  отқа  май 
қүюшылардың басқа тірегі бар  ма екен? деген  күдіктің түп  қазығы 
қайда  тұрғанына  көз  'жеткіздік.  Ойыма  Ресей  Федерациясының 
терағасы  В.  Чорномырдин  қол  қойған  1994  жылғы  3  тамызда 
шыққан  «О  мерах  по  поддержке  соотечественников  за  рубежом» 
деген  Қаулысына  сэйкес  «Основные  направления  государствен­
ной  политики  Российской  Федерации  в  отношении  соотечествен­
ников,  проживающих за  рубежом» деген  шетелдегі отандастарын 
қорғау  бағыттары  туралы  құжаттың  «Российская  газета»  1994 
жылғы 22 қыркүйекте шыққан санында жарияланғаны түсті.  Оның 
4-тармағында:  «Осуществлять  взаимодействие  с  российскими 
общественными  организациями  и  использовать  имеющиеся 
в  их  распоряжении  возможности  в  вопросах  поддержки 
соотечественников,  а также с русскими  и  славянскими общинами 
и  другими  общественными  организациями  в  странах  ближнего 
зарубежья...», -  деген қағида жазылыпты.
Жалпы  Ресейде  дүниежузіндегі  орыс  қауымдастығының 
Ресей  орыстар  үшін  дейтін  доктрианасы  бар.  Бұл  құжат  Монро 
доктринасы  негізінде  жузеге  асқандығын  айта  кетейік.  Монро 
доктринасын  шығарғандар Америка.  Атапған  құжатта Америкада 
улттық  мемлекет  қүру  ұстанымында  «Америка  американдықтар 
ушін»  деген  ұранды  пайдаланған.  Ресейліктердің  белсенділері 
жаңа  тәуелсіз  Ресей  қүрудың  етпелі  кезеңінде  осы  ұранды  тірек 
етуді  ұсынған.  Әлемге  әйгілі  жазушы  Александр  Солжинициннің 
«Ресейдің  кесегесін  кегерту»  женіндегі  доктринасы  осыны 
тірек  етеді.  Ол  бүрынғы  Одақтың  қүрамындағы  кеп  ұлт  екілдері 
қоныстанған  Украина,  Белоруссия,  Қазақстан  сияқты  елдер 
Ресеймен  Федерацияға  қосылуы  тиіс  деп  санайды.  Федерация
сөзінің мағынасы -  бірігу.
Мұндай өмешесі күрып, қадала қалып бірігу кімді жарылғайды, 
кімді он екі де бір нусқасы жоқжағдайға апып келеді? Осыны халық 
j

жүктеу/скачать 30,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: