Билал лайпан

My  People,  M other  Tonque  and  Birthplace

Week and powerless  I  saw myself 

Stupid and incompetent I saw myself 

Neither for me nor for others did 1 care.

So passed the days of my life.

The rocks and pebbles of my birthplace 

Now seem to reach the stars,  for some reason 

Even the goatpaths  look like the Milky Way.

But the world doesn’ t care 

My motherland does not seem to others 

In the same manner as through my eyes.

It’s for me,  for Elbruz,  blood,  life,  and lanquage 

O f my people,

Ever growing,  towards immortality,  my people.

Why was this  life given to me 

If I will not sacrifice  it for my people?

Why was this homeland given to me 

If I will  not risk fire for it?

Why was this  mother tongue given to me 

If I am not going to preserve and enrich it?

Why was I bom a human being 

If I am not going to life for humanity?

Why did I come to this  life 

If I am not going to try to save life from death?

Where, then,  will I obtain such power?

My people, mother tongue,  and my homeland!

Билал Лайпанны назмусун кёчюрген 

Хубийланы Хаджи-Мурат

АУРОПАГЬА  М ИНГИ ТАУДАН КЪАРАБ

Мийик Кавказ таулада джашагьан 

Минги таулулабыз биз.

Бизден энгишгеде,

тёбенде,

тюбде

Зийна тиширыуча джатады  Ауропа.

194

«Уят-намыс» дсген затладан  къутулуб,

Къойнун, бутун  кёргюзтюрге  кюреше,

Кеси-кесин  сылай,  ынгычхай,

Бизден умут этгенча,  къарайды  Ауропа.

Джокъмуду аны  разы этерик бир эркиши анда? 

Огьесе,

Бурунларына,  къулакъларына сыргьаланы  тагъыб, 

Эркишиле да,

Тиширыу маталлы болуб къалгьан болурламы  анда?!

Нафсына берилиб,  гюнахха батыб,

Айырылмай  къыз,  джаш,  эгеч,  къарнаш,

Ата, ана * бары булгъаныб,  къатышыб,

Хайуан  сюрюуге ушайды  Ауропа.

Он фарызны да алмай  къулакъгьа,

Динни да - кёзбау байракь этиб,

Кесича болмагьаннга да ат-бет атай,

Ичинден чирий турады  Ауропа.

Бизни да бу мийикликден 

Кесини тенглигине тюшюрюр ючюн,

Бизни  ислам динден,  иймандан чыгъарыр  ючюн, 

Шериатдан,  намысдан айырыр  ючюн 

Не тюрлю хыйныдан,  хыйладан турмайды  артха.

Къурт ургъан татлы  алмагъа ушайды Ауропа.

Ай медет, алданыб,  андан  къабхан таулу 

Кавказ джаннетинден  айырылады 

Артда сокъуранады,  ызына уа - джол джокъ.

.. .Алкъын  кёб заман  керекди Ауропагьа 

Бизни  мийиклигибизге чыгьар  ючюн,

Рух тереги,  ахлакь тереги 

Таулада кибик чагъар ючюн.

195

ДЖ А РЫ КЪ  БЛА  КЪАРАНГЫ

1

Кёкде джуддузла,

Джерде адамла

Къарангы бла къазауат этелле.

Къарангы,  не юочлю болса да,

Джарыкъны  къоялмайды  джутуб.

Джарыкъны  кийимиди  къарангы.

«Кийнминги сау джырт»,- 

Буду анга алгьышыбыз.

Къара кийиб турады джарыкь.

Ёмюрлюк къара. - 

Джукъланнган Джарыкъла,

Джулдузла,

Адамла ючюнмю?

Къайдам.

Огьесе,

Къарангыдан,  къарангыда джаратылгъаны, туугъаны, 

Айныгъаны  ючюнмю?

Ахыры, джукъланыб,

Дагьыда къарангыгъа кёмюллюгю ючюнмю?

Огьесе,  къарангы,

Тура-туруб,  юореше туруб,

Бир  кюн дагьыда

Джарыкъгъа буруллугъу ючюнмю?

2

Джарыкъны ата-бабасыды  къарангы.

Къарангы ны бал асы ды  джарыкь.

Не  ю>арангы  ата-баба да,

Сабийлерине джарыкь джашау излейле.

196

Къарангы  кесин  кёрюр  ючюн 

джандыргъан чыракъды  джарыкь. 

Сокъургьа таякь  керекча,

Къарангы

гьа да 

джарыкь  керекди 

алай.

4

Джарыкь  къарангыдан тууады.

Алай а,

Джарыкъны джукълатхан  къарангы тюлдю. 

Болджалды.

5

Джарыкь да, къарангы да 

Ёмюрлюкдюле.

Ёмюрлюкдюле джашау да, ёлюм да.

6

Хар  не сыфыргъа тюшюб,

Джангыдан башланады  ёрлеу.

7

Тирилиу — джашау — ёлюу;

Ёлюу — тирилиу — джашау;

Джашау — ёлюу — тирилиу;

8

Бу джорукь, бу адет 

Ёлюмсюздю,  ёмюрлюкдю.

Джашайма,

Ёллюкме,

Тирилликме.

Джан  - ёлюмсюздю.

197

КЪУДЖУР  НАЗМУЛА

1

Къарылгьач къач.

Кёгюрчюн...  ючюн 

Илячин...  ичин 

Къуш  къыш.

2

Оиширыугьа...

Джыр да, джурт да, джаннет да - 

Буду деб, турады  эркиши.  Кесин да 

Бир уллу хорламгъа ие болгьанча  кёре.

... Къысыб тургъан  кёзлерин  ачыб,

Аны телилигине сейирсинеди тиширыу. 

Узаймай,  ким кимни  хорлагъаны 

Ачыкь  болур.

ИЙМАНДА  КБРЮ Ш ЕЙ И К

Мен

Тюрк миллетни 

Алан  юзюгюню 

Къарачай  къауумуну 

Адурхай союну

Лайпан тукъумундан  чыкъгъан 

Аббас улу Билалма.

Атам — Хурзукчуду,

Джагьа Лайпанладан 

Матайны джашыды;

Анам Дауус - Учкуланчыды,

Трам  Семенлени 

Белкъау атауулундан 

Илиясны  къызыды

Мен

Юйде бешинчи  сабий  болуб,

198

^ргюнде  -

ъырг'ъызстанны  Кок-Сай элинде 

1955 джыл

Цисан 

/апрель/ айны  12-де 

Туугъанма.

Х\рзук,  Учкулан,

Дкъ-Къала,  Къызыл-Къала,

Кок-Сай,  Къызыл-Къала,

Ючкёкен,  Москова...

Ким биледи,

Энтда къайда джашаргьа тюшерин.

Адабиятчыма.

Сёзлеге джан салама,

Айнытама, джашатама - 

Олду усталыгъым.

Сёзню сёз бла уруб,

Джюреклеге джилтин чартлатсам,

Бузджюреклени да эритсем,

джылытсам,

джарытсам, 

адамны бир  кесек Адам эталсам,

Игиликге кёллендиралсам,

Аны

Шайтандан-харамдан-гюнахдан айырыб,

Аллах джолуна тарталсам,- 

Сора,

Муратыма джетгеннге санарыкъма 

Мен

Файгьамбарыбыз алейхи-с-саламны

Азанчысыны  атын,  иннетин да джюрютгеним себебли,

Мени азаным да - адамланы

Фикирлерим бла,  шийирлерим бла

Аллахны джолуна чакъырыуду.

199

Къуранда айтылгьанны 

Айтыргьа кюрешгенден ары 

Башха къарыу,  башха фахму 

Джокъду бизде.

Аллахдан тилейме 

Кесиме,  миллетиме да 

Насыб-ийман,

Ийман-насыб.

Ол болса,

Башха не керекди бизге?

Джерде, Айда да тюл,

Московада,  Къарачайда да тюл,

Ийманда кёрюшейик.

ДЖ О КЪДУ  ТЫ Н Ч ЛЫ К Ъ  ТЕРЕКГЕ, ДЖ Ю РЕКГЕ ДА

Къарайма къаяда терекге:

Айырылгъанды джерден,  чегетден.

Излегенди чыгъаргьа кёкге - 

Не умут эте эсе да Кёкден.

Огъесе,  чегетни джарсыуун,

Кесиле тургьан чегетни джарсыуун,

Къуруй тургьан чегетни джарсыуун 

Айтыргъамы  излегенди  Кёкге?

Шыбыла чартлайды тюз къатында,

Джелле, боранла юойдюрелле бетин.

Къыш чилле, джай чилле да къадалады анга - 

Мен терекни ангылайма дертин.

Кёкдегиле тарталла ёрге,

Джердегиле энгишге тарталла.

Кёк бла Джерни арасында 

Турады  ол ангылаталмай сёзюн.

200

ийик къадарына берилиб турады, 

yfcca

 файгьамбарча керилиб турады.

«Къыйналгьанла 

сенден сора да барла»,- 

Деб, 

джюрегими сыларгъа кюрешеме.

Кесим 

да къутулургъа, дунияны да къутхарыргьа 

0зл ей , 

Аллах бла сёлешеме.

«Джерде къалыргьа джокъду  мадарынг,

Кёкге тарта эсе къадарынг».

. Къаяда джелле тарагъан терек,

Дунияда къайгъыла талагьан джюрек - 

Бирча джууукъбуз Кёкге да, джерге да.

Джокъду тынчлыкъ джюрекге, терекге да.

ЭЙ,  ТЮ РК,  УЯН!

Бирлени тиллери сёлешеди,

Мени уа — джюрегим.

Толурму, толмазмы — билмейме,

Аллахдан тилегим.

Эки кёзюм — эки бёрю,

Бурулуб кёкге,

Улугьанлы  ненча ёмюр,

Уян дей, Тюркге.

Тюрк-муслиман халкъым  мени,

Къуш тюгюнлей чачылгьанса:

Хар бир къауум - къазакь бёрю,

Кёб къыйынлыкь сынагьанса.

Къазакь бёрюле бир болуб 

Джыйын джанлы  къуралгъынчы,

Бютеу тюрк джуртла биригиб,

Тейрибиз да къууаннгынчы,

201

Тынгы-тынчлыкь  джокъду  бизге.

...  Чачылыбек таугъа,  тюзге,

Джыйылыргьа джетди  заман:

Тюрк инсаны!  Хайда уян!

Барды Тейринг,  ийманынг да,

Байды тилинг, тарихинг да,

Бирди  къабланынг,  бёрюнг да,

Бийди сёзюнг да,  ишинг да - 

Тюрк дуниясы,  кюреш,  бирлеш!

Тюрк къобса - тенгиз къобханча,

Не да —  юзюлгенча кюрт.

Кёк да джашнай, джер да джашнай,

Джазкёллю бир деудю Тюрк.

... Кёк-акъ-джашил байракълы,

ДжангьгАйлы, джулдузлу, 

,

Мадарлы эм  къадарлы,

Эки дуниядан да юлюшлю 

Бир халкъды,  Миллетди  Тюрк.

КЪАЧХЫ ТЕРЕКЛЕ ДЖАЗДЫРГЪАН НАЗМУ

Джылны  къайсы  чагьы да ариуду:

Къачдаи джазны  несиди  артыкь?

Алай а,  къоркъама,  къайтарыб сорама:

Нек титирейме джетед деб,  къартлыкь?

Джазгьы да джашил эди терек,

Энди,  чапракь  арыта сиреледи.

Анга къараб ёхтемленеди джюрек - 

Ол аякь  юсюнде тургъанлай  ёледи.

Адамла да, тёшек болмай, бюгюлмей, 

Къартлыкъгьа, ёлюмге да тюбеселе алай,

Ким биледи, ачы  къадарыбызны биз да, 

Сакъларыкь болурек рахат,  ышаргъанлай.

202

С

0 РА  БИЗГЕ ДЖ ОКЪДУ КЪОРКЪУУ

£ Итим 

да — джерине кёре, 

Кийик да — таууна кёре, 

Балыкь 

да — суууна кёре,

Адам 

да — союна кёре,

Миллет 

да — Джуртуна кёре, 

Иннетине, ёзегине кёре.

Халкъына кёре башчысы, 

Ташына кёре ташчысы. 

Джараусуз ташдан  юй  ишлеген 

Уста ташчыгьа да азабды.

Сюрюуню

Халкь этер  ючюн а,

Файгьамбар болургъа керекди.

Болса ёт-бет,  намыс-адеб, 

Къаршчы  келмей, тёре-адет, 

Ийман болса, Иймам болса, 

Анаяса — Къуран болса,

Аллах ючюн — иннет болса, 

Аллах деген миллет болсакь, 

Тёрге ётсе билим, окъуу,- 

Сора бизге джокъду  къоркъуу.

Дининг болса, тилинг болса, 

Джуртунг болса, элинг болса, 

Халкъынг болса,  ахлунг болса, 

Ийманы нг да толу болса,

Сора хорлам — бизникиди.

203

Ю ЧДЕН  ДАГЪАН

Джюрекге ауузлукъду намыс, 

Джюгенни тутхан а — ангы 

«Ючден дагьан таймаз» - 

Буруннгула билгенле аны.

Ала толу болсала,

Адамлыкь да болады  толу.

Ол ючюсюню бирлигине 

Айтхан болурла насыб деб.

КЪУДЖУР САГЪЫШЛА, 

Б И Я ГЪ Ы  САГЪЫШЛА

Темир огьунада ашалады, тауусулады, 

Джюрек а темир да тюлдю.

Таш да сынады, джарылады,

Джюрек а —  къаты таш да тюлдю.

Темир,  къурч деб да айт кесинге, 

Аслан,  къаблан деб да ата кесинге, 

Джулдузлагьа огьуна атат атынгы - 

Ёлюмню, ёмюрлюкню аллында 

Сен  кимсе,  несе?  Бир джукь датюлсе.

Терек къаягьа илиннгенча,

Сен джашаугьа илиниб иорешесе.

Сен сюймейсе ёлюрге, кетерге.

Къалыргьа излейсе

Ташда, терекде, джерде, джюрекде...

Пирамид ала,  кешенеле ишлетиб, 

Ёлюгюнгю ары салдырыб,

Алай сакъланыргъа да излейсе.

Адамланы  чалдышха уруб,

Кимин джашаудан айырыб,

20 4

Кимин джашаугьа къайтарыб, 

ддам ны  

ангысына, эсине да,

Санына, джанына да 

lie

 болургъа излейсе.

Инджил,  Къуран бола тургьанлай,

Джангы  джорукъла,  анаясала чыгъарыб,

Дланы да джалгъан  илмула бла бегитген кибик этиб, 

Кюч бла, хыйлалыкь бла 

Джерге, джердегилеге да 

Патчах болургъа кюрешесе.

Ауар 

ташха таяннган,

Суудан тутуб,  къаядан салыннган  - 

Ёлюмсюзлюкню алай  излеген 

Хей,  гяуур,  иймансыз инсан!

Мурдар болуб, тоноучу болуб,

Ит къралгъа башчы,  оноучу болуб,

Залимни залими болуб 

Атынгы  ёлюмсюз этерге излейсе.

Файгьамбарла не айтханла,  не этгенле,

Мингле бла джылла кетгенден сора да,

Ала Халкь эсинде нек туралла деб,

Сагъыш этерге,  оюм этерге,

Сора Ёлюмсюзлюк Джолуна - 

Аллахны джолуна кёчерге 

Нек болалмайла экен 

Бюгюннгю фыргьауунла да?!

ИЙМ АННЫ , УМУТНУ ТАС ЭТМ ЕЙИК БИЗ

Юй башында тебсейди джангур,

Джер башында тебсейди джангур,

Элия да «харе» деб,  къычырад,

Тебсеуню джангырта,  къыэдыра.

205

Кёкге чыкъгьаны  булутду,

Джерге эннгени уа — джангур.

Мен да джашайма умут бла - 

Джашау къайытыр, джангырыр

Булут кийимин сау джыртса элия,

Кёкде да, джерде да — джашнау.

Кебнннге чырмалса да дуния,

Ёлюм бла бошалмаз джашау.

Джангы дуния, джашау башланыр,

Бир-бирни таныб, тансыкъларбыз анда да.

Нюр джарыкъда кёрдюм башланы  - 

Ол джарыкь ёлюмсювдю къайда да.

Аллах берген джаныбыз — ёлюмсюз,

Ёмюрлюк тюлле къыяма къыш,  къар да. 

Ийманны,  умутну тас этмейик биз - 

Башха дунияла, джашаула да барла.

Юренннген  кийимингден,  юйюнгден, джерингден 

Айырылгъан  къачан да  къыйынды.

Алай а, не этериксе, джокъду амал  -

Баш Тёреге, Оноугъа, Джорукъгъа сыйынмай.

Ёмюрлюк зат джокъду дунияда,

Джашау,  ёлюм да — кюн бла кечеча.

Келе,  кете тургьан затлалла ала - 

Джокъду къыйынлыкъ биз сыйыт этерча.

Аллах берген джаныбыз ёлюмсюз,

Ёмюрлюк тюлле къыяма къыш,  къар да. 

Ийманны, умутну тас этмейик биз - 

Хар неде да бир магьана барды.

20 6

Н£  АЙТЫРГЬА  БОЛЛУКЬДУ  АДАМГЬА?

Келечиле джетдиргснле Аллахны  Сёзюн: 

Кертиге - Хакъ-Хакъикъат джолгъа 

Ддам 

улуну ачханла кёзюн.

Аллахны 

Сёзюдю Къуран,

Адам улугьа Анаясады  Ол.

Джашауунгу Анга кёре  къура,

Аллахданды, 

Аллаххады джол.

Аллах 

Сёзю бола тургьанлай,

Адам сёзлеге  къулакь  небиз.

Джангы  анаясала, джорукъла чыгъарыб, 

Къатышабыз да,  - ачыйбыз,  кюебиз.

Нюр джарыкь бола тургъанлай,

Узалабыз къарангыда отха.

Игиден аманны сайлай эсе,

Не айтыргьа боллукьду адамгъа ?

ИЙМ АНЛЫ БОЛ, АДАМ УЛУ

Аллах Къуранын  нйгенден  сора,

Дуния Аны билгенден сора,

«Джашау бармыд деб, ёлгенден сора?»- 

Соргьан да айыбды, гюнахды.

Дуниябызны джарыкь этиб,

Джашауубузгьа джорукь этиб,

Адам улугьа Аллах  ийген 

Анаяса— Къуранды.

Сууаб-гюнах не болгьаны,

Халал-харам  не болгьаны,

Иги-аман не болгьаны,

Хакь-хакъикъат не болгьаны 

Айтылады  Къуранда

20 7

Билмейем деб, баш алмазса, 

Аллахны алдаялмазса, 

Соруудан-сууалдан  къутулмазса,- 

Кеч болгьунчу диннге къайыт.

Къалай джашаргьа  кереклисин,

Не этерге кереклисин,- 

Хар соруугьа  беред  джууаб,

Ал да окъу  Къуранны.

Ётюрюклени кери ат да,

Джаша Къуран бла,  шериат бла,

Ол зам анда дуния, ахрат да 

Сеникиди, адам улу.

Ийманлы  бол, адам улу!- 

Джокъду насыб андан уллу. 

Джокъду алгьыш андан уллу.

Аллахны джолунда барайыкь,

Хар къайгьыдан,  хар  палахдан 

Аллах бла сакьланайыкь.

КЪАМА  БЛА СЁЗ

Къаманы  къында тутаргьа керекди, 

Сёзню да джюрекде.

Керти аскерчи,  керти  назмучу 

Сауутха сакъ болур.

КЪРАЛ БЛА ХАЛКЪ

(войнах джыр)

Бизни  нарт халкъыбызны 

Бу эмеген кърал ашай,

Къан дертле къаныбызны 

Къайната,  келдик джашай.

2 0 8

Кърал  халкъы на джаулукь 

Этеди  таша,  туру.

Къалмады  къарыу,  саулукь,- 

К'ермейбиз тынчлыкъ, тынгы.

Бу эки башлы  кърал,

Бу эки бетли  кърал 

Халкъына да, дуниягъа да 

Къоркъуу салгъанлай  келед.

Бу  ит кърал —  мал  къайгьы, 

Джарлы  халкь а —  джан  къайгьы. 

Кърал халкъына душман 

Болгъаны  этед хайран.

Къарын  къайгьы, джан  къайгьы 

Этгенди  халкъны  саудан.

Бу  къралны  бизлеге 

Неди  башхасы  джаудан?

Мюлкюбюзню тонагъан, 

Джаныбызны  марагъан,

Мурдар  кърал,  ит кърал,

Керек тюлсе сен бизге.

Сеннге разы болгъанла, 

Къул-къарауаш болгъанла 

Къалсынла сени бла.

Биз а — Халкъбыз,  Адамбыз. 

Езденбиз,муслиманбыз.

Ит джорукьгъа бойсунмазбыз, 

Къуран бла, Шериат бла 

Джашарыкъбыз Иншаллах!

Хакъ джолунда барабыз,

Иннет барды — Миллет барды,

2 0 9

Ийман  барды  —  Хорлам  барды.

Джашасын Ичкерия!

ИСЛАМ  И Н К Ъ Ы ЙЛА БН Ы  АСКЕРЛЕРИБИЗ

Иннет ючюн,  миллет ючюн  кюрешгенле,

Бирча къыйынлыкъланы чеге баралла.

Ленин ёмюрюн кюрешде ашырды,

Дуния  инкъыйлаб ючюн ёлдю Че Гевара.

Джеталмалла ала муратларына,

Иннетге джанларын  къурман этселе да.

Ёзге иннетлери дунияда къалды,

Кеслери дуниядан  кетселе да.

Ала иймансыз болгьанлары  ючюн 

Джеталмалла,- дейик,- муратларына.

Аллахны  келечилери — файгьамбарла уа 

Джеталдыламы да муратларына?

«Хакь» деб,  «Хакъикъат» деб,  «Халкъ» деб, 

«Аллах» деб,  «Адам» деб,  кюрешеме мен да. 

Тюрленмейди хал, тюрленмейди халкь,

Джарый тюл, арый тебрегенме мен да.

Ёзге талгъан, тарыкъгьан да — айыб,

Халкь  ючюн,

адам  ючюн барады  къазауат. 

Аллах ючюн, адам  ючюн джашамасакь, ёлмесек, 

Джашарыкъбыз эмда ёллюкбюз ким  ючюн?!

Биз аз да къарыусузлукь этсек,

Гяуурла,  шайтанла къанатланныкъла.

Ислам  инкъыйлабны  аскерлерибиз биз, 

Хорлагъынчы  къазауатды  бизники 

Сабырлыкь бла да,  къылыч бла да, сёз бла да.

2 1 0

дК Ъ Ы Л ,  САУЛУКЪ,  КЮ Ч  ЭМДА  НАСЫБ

«Менме эмен, эмеген»,- 

Деди къара кюч.

«Сен  махтанма керекснз,

Мени кючюмдю чексиз»,- 

Деди акъыл.

«Менсиз сиз джукъ да тюлсюз, 

Менме алгьыш,  махтаулукь»,- 

Деди алагьа саулукь.

«Кюч да, акъыл да,  саулукь да 

Менсиз несиз? Бир джукь да. 

Тынч туругъуз махтанмай»,- 

Деди алагьа насыб.

ФАХМУ БЛА  ИЛХАМ

«Мен болмай,- деди  фахму,- 

Туумаз джыр не да назму».

«Фахмуну учундургьан а,

Ма менме»,- деди  илхам.

Ала бир-бири бла 

Даулашыргьа болдула.

Джыр,  назму да джазылмай, 

Кёкде, джерде  къалдыла.

САЙЛАУ КЕСИБИЗДЕДИ

Адамла да джюджюлеча,

Джер тёбени  юсюнде,

Бирер чёбню, бирер джюкню 

Айланалла кёлтюрюб.

211

Адамла  да  джаныуарлача,

Джерни  юлешиб,  къоруулаб, 

Къайдан  не къошайыкь дей, 

Кюрешелле тырнакълаб.

Сёз бла да, сауут бла да 

Бир-бири джанын  марай, 

Бир-бирине, дуниягъа да 

Бий болургъа кюрешелле.

Къайытмайла тобагьа,

Тюзетмейле терслерин. 

Хайыуанлыкъгьа,  джаныуарлыкъгъа 

Дженгдирелле кеслерин.

Аллах джаратхан джанла 

Аллахха тынгыламайла.

Кетгенден дере алмайла,

Келликге  ийнанмайла.

Файгъамбарла,  Китабла 

Тюшюндюрмей  аланы, 

Чамландырыргъа башлагьанла 

адамчыкъла Аллахны.

Джаратхан джанлары 

Бойсунмайла Аллахха.

Ийнанмайла,тынгыламайла - 

Къутургъанла палахха.

Бек тёзюучю,  кечиучю 

Уллу Аллах, дагьыда,

Бизлеге тюшюнюрге 

Береди заман,  мадар.

Джаханимге, джаннетге да 

Джолну этгенди  ачыкь.

2 12

дуниядан, ахратдан да 

(Олюшюнгю  кесинг  ал.

ВУ ДУНИЯДАН БАШХА ДУНИЯЛАГЪА  КЪАРАЙ 

БУ 

ДУ Н И Я-

Бурху 

джарыкъ,чексиз къарангыда;

УМУТ -

Акъ  къанатлы  чексиз къарангыда;

ДЖАШАУ-

Къарангы  бла сермешген джарыкь;

КЁКНЮ БАШ  КЪАТЫ  - 

Нюр джарыкъдан  кёрюнмейди бир джукъ 

Бу Кюн джукъланса,

Башха Кюн джанармы  бизге?

Кюнюбюз батса,

Танг атармы  бизге?

Башха дуниялагьа ачылырмы джол?

Ёлюмден  къутулурму джан?

Джукъланныкь болуб,

нек  къуралды да джашау?

Ёллюк болуб,

нек джаратылды да инсан?

Джаратхан барына бере болур джууаб,

Аны эшитирге къайда бизде фахму?

Да не этейик.  Мадаргъа кёре къадар.

Къадаргьа кёре да мадар.

... Бурху джарыкь чексиз къарангыда.

Акъ  къанатлы  чексиз къарангыда.

Къарангы бла сермешген джарыкь.

ИЙМ АНЛЫ  БОЛ

Биреуге Аллахдан  мардасыз берилгенди 

Акъыл да,  фахму да, ариулукь да, саулукь да.

213

Биреуге уа —  бир джукь  да.

Къайдады  тюзлюк?

Биреуню ийманы,

Дуния  насыбы да — толу.

Биреуню уа,

Не кёб тилесе да Аллахдан,

Къайгъыдан,  палахдан толуду джолу. 

Къайдады тюзлюк?

Излейсе нени?

Терслейсе кимни?

Ассы болма.

Джауну да кесингден кёр,

Дауну да кесинге сал.

Ийманлы  бол.

Ийманлы бол.

Сени Хакь джолгьа 

Чыгъарлыкъды  ол.

Насыбха эшик 

Ачарыкъды  ол.

Джаннет эшигин да 

Ачарыкъды  ол.

2001 -чи Д Ж Ы Л  ГЬА  АТЛАЙ

«Джанынг да джангырады Джангы джыл, 

Дуния да джангырады Джангы джыл...  » 

Агьара,  ышара келеди Джангы джыл.

Алай а,

Адам тюрленир,  нюрленир,  игиленир деб, 

Бош умут эте болурму Джангы джыл, 

Энтда джангыла болурму Джангы джыл?

214

АУУШ 

с а к ъ л а й д ы

 

б и з н и

Къыш  къышлыгъын этмесе, 

Джаз джазлыгъын этерми? 

Джаш джашлыгъын этмесе, 

Къыз къызлыгьын этерми?

Кёлюмдегин айтыргъа 

Тил,  заман да джетерми? 

Джетерми  фахму,  илхам? 

Болурму мадар,  къадар?! 

Огьесе, джайымы да 

Басханлай турурму къар?

Ёмюрлюк деб тураем, 

Къайры  кетди джашлыгьым? 

Акъ джамчым да къаралды, 

Седиреди башлыгьым.

Эки дуния арасы 

Кёремисе ауушну? 

Ийнармыды,  кюумюдю, 

Огьесе,  зикирмиди 

Баргъан сууну тауушу?

Келед къайсы дуниядан 

Баргьан сууну тауушу?

Сауну джюрек джарасы  - 

Къайры бурсакь да сёзню, 

Эки дуния арасы 

Аууш сакълайды бизни.

Эртде болсун,  кеч болсун, 

Андан аумай джокь  мадар. 

Андан джокъду  къутулуу -  

Алайды джазыу,  къадар.

215

Джылыныргьа  кюрешсек да,

Эсге тюшюре кюзню,

Эки дуния арасы 

Аууш сакълайды бизни.

АДАМ

Чексиз къарангыда Кюн джангыз кеси Джанады.

Н АСЫ БЫ   ТУТХАН  Ш АЙЫР

Тауда,  мийикде бир дорбун болса,

Тёнгегинг сыйынырча бир орун  болса,

Къагьыт болса,  къалам болса,

Кёкден да илхам, салам болса,

Айтыр сёзюнгю Аллах ауузунга салса, 

Тынгыларча, ангыларча Халкъынг да болса, 

Насыбы тутхан  шайырса сора...

... Елгенден сора тынчайырса сора,

Ары дери уа кюреш,  къаджыкъма,

Аманатны толтур,  къыйналсанг да, тарыкъма. 

Сенсе къутхарлыкь элинги,  халкъынгы, 

Намысын, тилин сакъларыкь да аны.

Айт,

сагъайт,

тюшюндюр,

кёллендир ахлунгу - 

Аны  ючюн бергенди Аллах  фахмуну.

Аллахны аты бла сакъла адамны,

Джинден,  шайтандан къоруула аны.

Башханы  къутхаргьан  къутхарады  кесин да, 

Аллах разылыгъын табсын  ишинг да,  сёзюнг да.

РАМАДАН АЙНЫ   ШИЙИРЛЕРИ

Эркин болуб динибизге,

Бош болуб тилибизге,

216

0 с

  болуб  джерибизге 

джашар  кюнню,  Аллах, сен бер.

0 йманыбыз толу болуб,

Къуран,  шериат джорукь  болуб, 

Келлерибиз джарыкь  болуб, 

Джашар  кюнню,  Аллах,  сен бер.

Джахилликни  кёрге кёмюб,

Илму, билим тёрге ёпоб,

Адам  улу  къууанч  этиб,

Джашар кюнню, Аллах, сен бер.

Тауубузда — джашил байракь, 

Джерибизде — джашил байлыкь, 

Джаннет джуртда джашар  насыб, 

Я Аллахым, сен бер бизге.

Тыйыншлы эт адам атха,

Биз чыдарбыз къалгъан затха, 

Джокъду Тейри Сенден башха,

JIa илаха илляллах.

Дуния намыс, ахрат азаб,

Ол экисинден  къоркъгьан  инсан,- 

Олду керти батыр инсан,

Олду  керти джигит инсан.

Бу дуния да — Аллахданды,

Ол дуния да — Аллахданды:

Бири ючюн атма бирин.

Экисин да алсын  кёлюнг.

Аллах берген затны сакъла,

Ол  кёргюзтген джолда атла,

Таза болсун  ичинг-тышынг,

Хал ал  болсун  суууиг-ашынг.

21 7

Сенден джетмей  къайгьы,  заран,

Табигьатха,  адамгьа да,

Юлюшлю бол,  насыблы  бол 

Бу дунияда,  ахратда да.

Табыб Аллах разылыгьын,

Табыб миллет разылыгьын,

Ийман джолда, Хакь джолда 

Барыб турургьа кюреш

Эркин болуб динибизге,

Бош болуб тилибизге,

Ие болуб джерибизге 

Джашар  кюнню,  Аллах, сен бер.

БИ Р ХАЛКЪНЫ АХЫР АДАМЫ

Бир халкъны  ахыр адамыды  бу.

Андан сора бу тилде сёлешген 

Дунияда джангыз бир адам джокъду.

Атасы-анасы, эгечи-къариашы,

тукъуму-ахлусу,  джууугъу-узагъы 

Халкъы, бютеу халкъы  - 

Ёлгенле бары.

Аны джырларына,  кюулерине 

Ким тынгласын,

ким  юойсюн,

ким  къууансын?!

Бу адамны джокъду 

Не  Джурту,

не Халкъы,

не Ана тили. 

Джукъланнган джулдузну джарыгъыды 

Бу адам.

218

Кетген  ёмюрледе

дта 

джуртун  кючлеген эди джау;

Джау 

тюбюнде къалгьандан эсе, 

ряуур 

болгьандан эсе,

Гяуургьа бойсуннгандан эсе,

Ёлюмню сайлагьанды  аны  халкъы.

Сау  къалгъанла

Муслиман топракъгьа кёчюб кетгенле;

Къуш тюгюнлей  чачылгъанла - 

Эригенле, тас болгьанла.

Адам улу  къараб тургъанлай,

Бир 

халкь тюб болгъанды.

Адам улугъа аны  ючюн да 

Этилликди  соруу-сууал.

Тюб болгьан халкъны ахыр адамы 

«Ла илаха илляллах»,- дей,

«Аллаху акбар»,— дей,

Аллахны аллына кетиб барады.

Не ючюн тюб болду бу халкь?

Алай нек болду аны  джазыуу?!

Недеди,  кимдеди терслик?

Сендеди,  мендеди терслик.

Хоншуладады терслик.

Адам улудады терслик  - 

Джакъламадыкь,  къутхармадыкь  аны. 

Джаныуардан-джаудан сакъламадыкь аны. 

Биздеди терслик.

Кёзюбюзню сокъур этдик,

Къулагьыбызны сангырау этдик 

Къыйынлыкъ джетгеннге 

Болушмаз  ючюн...

21 9

Адамлыгьыбыз къайда?! 

Муслиманлыгьыбыз къайда?!

Аллай  къыйынлыкь 

Джетмезми бизге да?

Ол заманда

Сокъуранырбыз, тюшюнюрбюз,

Алай а,  кеч болур,  кеч...

ФАХМУЛА, УСТАЛА

Барла фахмула алкъын 

Насыбха,  къууанчха -  

Джан салыб къойгъан 

Ташха,  агъачха.

Тиллендириб къойгьанла 

Ташны, агъачны.

Джазгьа бургьанла 

Кюз бла къачны.

Сёзге джан салгъан  Фахмула,  Устала - 

Халкъларын,  Джуртларын асры сюйгенден 

Ёлелле ала.

Ташха, Терекге,  Сёзге,  Макъамгъа 

Джан лары н  юлешиб,

Кетелле ала.

Сау болуб ала

Джуртха джокъду  къоркъуу,

Тилге джокъду  къоркъуу,

Халкъгъа джокъду ёлюм.

Джашайла ала 

Джашар ючюн Халкь.

Ёлелле ала 

Ёлмез ючюн Халкь.

2 2 0

д

3 болсала да,  бардыла  ала.

Ц

1укур Аллахха, бардыла ала - 

жүктеу/скачать 10,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: