Жұмыс барысы: Зерттелуші шам жарығына қарама-қарсы отрырады. Зерттеуші, зерттелушінің екі көздің қарашығының өзгерісін бақылайды, содан соң, зерттелуші бір көзін алақанмен жабады, ал зерттеуші осы көздің қарашығының өзгерісін бақылайды. Содан кейін осы көздің ашылғандағы қарашықтың өзгерісін анықтайды. Зерттелуші екі көзін де 30 сек. жабады, ал зерттеуші екі көз ашылғандағы қарашықтың өзгеру реакциясын бақылайды.
Келесі кезекте зерттелушінің алысқа көздерін тігуін сұрайды. Осы кезде 15 см. алшақтатылған саусақ ұшына немесе қаламсапқа көздерін жылдам тігуін қадағалайды. Осы уақытта зерттеуші көз конвергенциясы және біруақытта қарашық реакциясын бақылайды және көз өсі мен қарашық шамасы қалай өзгеретіндігін белгілейді.
БИЛЕТ №11
1 Көмірсу алмасуы. Қандағы глюкоза деңгейін реттеу. Май алмасу. Ақуыз алмасу.
1) Көмірсулар алмасуы – адам ағзасындағы әртүрлі көмірсулардың толық алмасуының көпкомпонентті процесі. Бұл ішекте қарапайым көмірсулардың бастапқы түрленуі мен сіңуінен бастап басқа, соның ішінде ақуыз, компоненттерден көмірсулар қосылыстарының түзілуіне дейінгі әртүрлі деңгейде жүретін күрделі реакциялар тізбегі. Бұл адам ағзасы қызметінің ең маңызды құрамдас бөлігі, өйткені тамақтану процесінде келетін тағамның 65 пайыздан астамы көмірсулардан тұрады.
Адам ағзасында барлық көмірсулардың толық метаболизмін қамтамасыз ететін көптеген әртүрлі табиғи процестер жүреді.
Көмірсулар алмасуының кезеңдері:
Көмірсулар асқазан-ішек жолына түскеннен кейін олар қарапайым сахаридтерге ыдырайды, содан кейін олар ішекте сіңеді.
Глюкозаның қалған бөлігі гликогенге синтезделеді, содан кейін ол қарапайым құрамдас бөліктерге ыдырайды. Бұл екі күрделі процесс тіндерде және бауырда жүзеге асады және сәйкес атауларға ие - гликогенез және гликогенолиз.
Анаэробты гликолиз - глюкозаның ыдырау процесі. Негізгі трансформациялар тоқ ішекте жүреді және әдеттегі ашытуды білдіреді. Бұл процесс қарапайым қосылыстардың – лактат пен этанолдың түзілуімен аяқталады. Егер ол оттегінің қатысуымен глюкоза-6-фосфаттың түзілуі арқылы пайда болса, содан кейін пируват пен лактат түзілуімен аяқталса, глюкозаның аэробты ыдырауы деп аталады.
Глюкозаның көмекші тікелей тотығуы – оттегінің қатысуынсыз жүреді, альтернативті сипатқа ие, бірақ міндетті түрде организмде жүзеге асады. Оны пентоздық цикл деп атайды.
Адам ағзасындағы қарапайым қанттар да бір-біріне айнала отырып, өзара өзгеріске ұшырайды. Бұл 6 атомды көмірсулар қатысатын міндетті процесс.
Көмірсулар алмасуының соңғы сатысы глюконеогенез болып табылады. Бұл майлардан, ақуыз компоненттерінен және басқа қосылыстардан көмірсулар қосылыстарының түзілу процесі.
2) Глюкозаның жасушаларға ену процесі инсулинмен қамтамасыз етіледі, ол жасушаларды «ашатын» және глюкозаның енуіне мүмкіндік беретін «кілт» ретінде ыңғайлы түрде ұсынылған. Бұл қандағы оның деңгейінің төмендеуін қамтамасыз ететін инсулиннің көмегімен жасушалардың глюкозаны қабылдау процесі, инсулиннің гипогликемиялық әсері деп аталады. Гликемия деңгейі 10 ммоль / л-ден асатын кезде (қант диабеті сияқты), бүйрек оны несеппен шығара бастайды. Әдетте, зәрде глюкоза болмауы керек.
3) Майлар негізінен тері астындағы тіндерде орналасады және жылу оқшаулау мен механикалық қорғанысқа жауап береді.
Майдың алмасуы – липидтердің ыдырауынан, сіңуінен және ресинтезінен тұратын метаболизмі. Ересек адамның майға қажеттілігі тәулігіне 80-100 г жетеді. Бұл бүкіл диетаның энергиясының шамамен 30% құрайды.
Липидтер алмасуын шамамен келесі кезеңдерге бөлуге болады:
-Эмульсия (жартылай липидтер тіл липазасының әсерінен гидролизге ұшырайды, содан кейін процесс өт қышқылдарының қатысуымен аш ішекте жалғасады).
-Гидролиз (май алмасу процесіне холецистокинин, секретин, сонымен қатар ұйқы безінен аш ішекке бөлінетін панкреатикалық липаза қатысады).
-Аралас мицеллалардың түзілуі, гидролиз өнімдерінің сіңуі (майда гидролиз өнімдерінен басқа, майда еритін А, Д, Е, К витаминдері сіңеді).
-Майлардың ресинтезі (аш ішектің шырышты қабатында пайда болады).
4) Белок алмасуы, белоктардың және олардың ыдырау өнімдерінің – ағзалардағы аминқышқылдарының түрленуінің жиынтығы. Ақуыз алмасуы метаболизмнің маңызды бөлігі болып табылады. Амин қышқылдарының алмасуы басқа азотты қосылыстардың алмасуымен, ақуыз алмасуымен тығыз байланысты болғандықтан. жиі азот алмасуының жалпы тұжырымдамасына кіреді. Автотрофты организмдерде — өсімдіктерде (саңырауқұлақтардан басқа) және хемосинтетикалық бактерияларда — белок алмасуы бейорганикалық азоттың ассимиляциясынан және аминқышқылдары мен амидтердің белок алмасуының синтезінен басталады. Адамдар мен жануарларда қарапайым органикалық қосылыстардан ағзада аминқышқылдарының бір бөлігі ғана (негізсіз деп аталатын) синтезделеді. Басқа бөлігі - маңызды аминқышқылдары - тамақтан (әдетте белоктардың бөлігі ретінде) келуі керек. Түрлі тағамдардың құрамындағы белоктар ас қорыту жолдарында (протеолитикалық ферменттер – пепсин, трипсин, химотрипсин және т.б. әсерінен ыдырайды) амин қышқылдарына дейін сіңіп, қанға сіңіп, мүшелер мен ұлпаларға тасымалданады.