Кері байланысты ұсынғанда мынандай ережелерді ұстанған

26 
алушының пікірін 
сұрап, онымен 
ақылдасып 
тұрғандай 
болады: «Мүмкін 
былай жасау 
керек шығар?» 
Көмектесу, 
жәрдем беру 
 
Тең ұстау 
Ризашылық 
білдіру 
 
Тыңдай 
білу 
Мадақтай 
білу 
 
Адамға 
шынайы түрде 
жақсылық 
тілеп 
отырғандығым
ызды дәлелдеп 
бағу керек. 
Кері 
байланыста 
«Мен Сізге 
қалайша 
көмектесе 
аламын деп 
ойлайсыз?» 
деген секілді 
сұрақтар 
арқылы 
өзіміздің қол 
ұшын беруге 
дайын 
екендігімізді 
білдірген жөн. 
Кері 
байланысты 
жүргізудің 
негізгі нысаны 
ақылдасу, 
кеңесу 
болғандықтан 
мұндай 
әңгімеде екі 
жақ та бір-
біріне пара-пар 
болуы керек. 
Біреудің 
екіншіден 
жоғары тұруы 
кері 
байланыстың 
нәтижелі 
болатындығын
а нұқсан 
болады. 
 
Кері 
байланыстың 
бір адамның 
екіншіге шын 
көңілмен көмек 
көрсету 
екендігін 
ескере отырып, 
айтқан 
ескертпелер 
мен 
ұсыныстарға 
ризашылықпен 
қарау керек: 
кері байланыс 
берушіге жиі 
рахмет және 
алғыс айтып, 
ол Сізді 
ынталандырған
дай, оны да 
жігерлендіріп 
отыру қажет. 
 
Кері 
байланыс 
берушінің 
сөзін 
бөлмей, оны 
ылғи да 
мақұлдап 
отырған 
дұрыс (бас 
изеп, 
ишаратпен). 
Қажет 
болған 
жағдайда 
оған ойын 
нақтылайты
н сұрақтар 
қою арқылы 
бұл мәселе 
бойынша 
өзіңіздің 
келісетіндігі
ңізді және 
хабардар 
екендігіңізді 
білдіріңіз, 
әңгімені 
өзіңізге 
қажетті 
бағытқа 
бұрып 
отырыңыз. 
 
Ризашылы
қты 
білдірумен 
қатар кері 
байланыс 
берушіні 
мадақтауд
ы да 
ұмытпаған 
жөн. Осы 
арқылы біз 
тиімді 
қарым-
қатынаспен 
бірге 
берілген 
ұсыныстар
дың 
сапасын да 
арттырамы
з. «Сіз бұл 
мәселеге 
тіпті де 
мен 
ойламаған 
жақтан 
қарадыңыз! 
Шындығы
нда да бұл 
өте тиімді 
ұсыныс 
(идея, ой, 
әдіс, тәсіл, 
т.б.) екен! 
Менің 
ойымша, 
Сіздің 

27 
сөздеріңізд
е терең 
мағына 
бар! Бұл 
ұсынысың
ыз менің 
тәжірибемд
е маңызды 
орын 
алады деп 
ойлаймын!
» секілді 
сыпайы 
мақтаулард
ың 
әңгімені 
мәнді 
жасайтынд
ығы анық. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

28 
Кері байланыс-тәжіребиеде
(Әдістер) 
 
"Мадақтау сэндвичі" әдісі 
Үш бөліктен тұрады 
1 бөлік – позитивті комментарий, не ұнады; 
2 бөлік – сындарлы сын, не нәрсені жақсарту керек;
3 бөлік – келешекке (маған ұнады, бірақ келесі жолы) 
психологиялық жаттығулар мен жадыны дамытуға 
арналған жаттығулар жиынтығын бағалағанда қолдандым.
 
«Плюс-минус-қызықты» әдісі 
 
Уақытқа қарай бұл жаттығуды ауызша да, жазбаша да орындауға
болады. Жазбаша 
орындағанда 
үш 
бағанды
кестені толтыру ұсынылады.
«Плюс» - оң әсер еткен фактілерді, алған, білімдері жайлы 
жаза алады; 
«Минус» - “қолымнан келмей жатыр” немесе “ түсініксіз 
болып тұр ” деген ойларын жазады. 
«Қызықты» - деген бағанға өздеріне не қызықты болды 
немесе не жайында көбірек білгісі келетінін сұрақ түрінде де 
жазса болады.
«Бес саусақ» әдісі 
 
Бас бармақ – Қандай міндеттерге ерекше күш 
жұмсадым? Күш-жігерімді қалпына келтіруге қандай 
жағдай жасалды?  
Сұқ саусақ –Мен бүгін кімге көмектестім, 
кіммен ортақ тіл табыстым, кіммен жақсы жұмыс 
жасадым? Жаңа адамдармен таныстым ба? Ескі 
таныстарыммен арадағы қарым–қатынас қалай болды? Керісінше,
кіммен кикілжіңге түстім? Кіммен бірлесіп жұмыс істеу нәтижесіз 
болды, неліктен?
Ортан терек –Қандай жұмыстар ерекше қызықты болды? 
Жағымды эмоциялар мен жоғары уәждемелер немен байланысты 
болды? Керісінше, қандай жұмыстар қызықсыз, қиын болды, ерекше 
күш жұмсалды?
Шылдыр шүмек – Мені мақсатқа жетуге жақындататын қандай 
оперативті міндеттерді шештім? Керісінше, қандай міндеттерді шешу 
мұмкіндігі жеткіліксіз болды?

29 
Кішкене бөбек – Мен үшін бүгін қандай жаңалық болды? Қандай 
маңызды білім алдым?
 
 
«SMS» әдісі 
 
Қағаз бетіне көшірілген ұялы телефонның экранына 
тыңдаушылар сессиялардың немесе тапсырманың қалай 
өткенін және қаншалықты жемісті болғанын тренерына 
SMS арқылы жазып білдіре алады немесе бірін–бірі, өзін-өзі 
бағалауда да бұл әдісті қолдануға болады. 
 
 
ЭССЕ немесе ОЙ ТОЛҒАНЫС әдісі 
 
Тақырыпқа, тапсырмаға сай тыңдаушылар өз ойын қорыта және 
жинақтай отырып, ой-толғанысын жазады. Жеке жұмыс жүргізу 
арқылы жүзеге асыруға болады. Эссені 5 минут ішінде жазуға болады. 
Тренерлер де отырып жазуына болады. Бұл әдісте кез келген адам өз 
ойын еркін жеткізе білетін болады. Шығармашылықпен жұмыс істеп, 
сөздік қоры дамиды. Өмірде кездесетін жағдайларға, оқиғаларға 
саналы, ойлы қарауға үйренеді. 
 
«Бағдаршам» әдісі 
 
Түсіну дәрежесін анықтау мақсатында «Бағдаршам» әдісін 
қолдануға болады. Бүгінгі сессия барысы бойынша болсын, тапсырма 
бойынша болсын, бағдаршам көздерінің жанына: жасыл = сессия 
бойынша түсінікті болған жәйттерді, сары = 
сессия бойынша әлі де білуім керек деген 
мәселелерді, қызыл = мүлдем түсіне алмаған 
мәселелерді жазу арқылы түсіну дәрежесін 
анықтауға болады. Сонымен қатар, мысалы, 
мұғалімдер қызыл, жасыл және сары түсті 
карточкалар бар, оны олар өз парталарына қояды немесе жоғары 
көтереді (қызыл = түсінбеймін, сары = түсінген сияқтымын, жасыл = 
барлығы түсінікті).
Сол сияқты бағдаршамның түстерін пайдалана отырып, 
таныстырылымдарды және т.б. бағалауға да болады. 

30 
«İNSERT» немесе «түртіп алу» әдісі 
 
«v»- білемін, «+» - білмеймін, «-» - мен үшін жаңа 
білім (ақпарат), «?» – мені таң қалдырды - деген 
белгілердің тұсына сессия бойынша, тапсырмалар 
бойынша ойларын жазып білдіруге болады. Бұл 
әдіс оқығанын саналы түсінуге, өз ойын 
басшылыққа алуға, ойын білдіруге үйрететін 
ұтымды әдіс. 
 
 
«Басбармақ» әдісі 
 
Бүгінгі сессия барысы бойынша болсын, тапсырма бойынша 
болсын, бағдаршам көздерінің жанына: Басбармақ 
жоғарыға қарай сессия бойынша түсінікті болған 
жәйттерді. Басбармақ көлденең сессия бойынша әлі 
де білуім керек деген мәселелерді, Басбармақ төмен 
қарай мүлдем түсіне алмаған мәселелерді жазу 
арқылы түсіну дәрежесін анықтауға болады. 
Басбармақ жоғарыға қарай = Мен түсінемін. 
Басбармақ көлденең = Мен түсінгендеймін.
Басбармақ төмен қарай = Мен түсінбедім.
 
«БББ» кестесі әдісі 
 
Бұл әдіс «білемін, білдім, білгім келеді» деген сөздерден алынған. 
Бұл кестеде үш бөлік. Әр бөлікті тақырыпты тиянақтап отырып 
толтыра отырады. Негізгі қойылатын талап –ойлар, 
тезистер, фактілер дәл сол күйінде көшірілмейді, өз 
ойымен жазылады.
«Білемін» 
«Білдім» 
«Білгім келеді» 
 
 
 
 
 
«v»- білемін 
«+» - білмеймін 
«-» - мен үшін жаңа 
білім (ақпарат) 
«?» – мені таң 
қалдырды 

31 
«Үш минуттық кідіріс» әдісі 
 
Тренер(мұғалім) сессияларда (сабағында) тақырыбының негізгі 
идеясын анықтап, өткендегі сессиямен байланыстырып, түсініксіз 
жерлерін анықтау мақсатында сабақта үш минуттік кідіріс береді. ƒ
Мен ………. деген өз ойымды өзгерттім. 
Мен …………. туралы көп білдім. 
Мені …… таң қалдырды. 
Мен … сездім. 
Мен………… басқаша қарайтын болдым. 
 
“Аяқталмаған сөйлемдер” әдісі 
* Бүгін мен...............білдім
*................. қызықты болды.
*..................қиын болды. 
*................. тапсырманы мен 
орындадым.
*.................. екенін түсіндім. 
*Мен енді.............білемін.
*Мен.....................сезіндім. 
*Мен.................... 
білім 
алдым.
«Дербес пікір» жазу әдісі 
 
Оқушылар сабақ соңында 7-8 минут 
ішінде 
қарастырылған 
мәселе 
бойынша мынандай құрылымдағы 
жазба жұмысын ұсынуға болады.
1. Өзіндік пікір (ой, идея) 
2.Дәлел 
3.Өз пікірін айғақтайтын мысал 
4.Өз пікіріне қарсы дәлел
5.Қарсы далелді жоққа шығаратын 
мысал 
6.Қорытынды 
Мұндай жұмысты орындауда әрбір жауаптың қанша сөйлеммен 
берілу керектігін көрсетуге болады.
1.Өзіндік пікір (ой, идея) - бір сөйлем. 
2.Дәлел-екі сөйлеммен келтіру керек. 

32 
3.Өз пікірін айғақтайтын мысал - екі сөйлем. 
4.Өз пікіріне қарсы дәлел – бір сөйлем. 
5.Қарсы далелді жоққа шығаратын мысал - бір сөйлем. 
6. Қорытынды - екі сөйлемнен тұрады. 
Сонымен бұл жұмысты небәрі 9 сөйлеммен жазуға болады. 

жүктеу/скачать 1,6 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: