Ұсынылатын әдебиеттер: [1,3,5,6,7,9,13,18,22, 26].
Өзіндік дайындалуға арналған сұрақтар мен тапсырмалар: (дәріс сқрағы бойынша).
Дәріс №13. Тақырыбы: Қанықпаған және дикарбон қышқылдары. Дәріс мақсаты: алифаттық қатардағы қанықпаған және дикарбон қышқылдарының құрылымын, алу тәсілдерін, қасиеттерін, изомериясын зерттеу.
Дәріс жоспары: Қаныққан дикарбон қышқылдары. Номенклатура. Негізгі алу әдістері.
3. Термолиздегі химиялық ерекшелігі. Адипин қышқылы, оның өкілдері. Жоғары молекулалық қосылыстар химиясында қолданылуы.
4. Малон эфирінің спецификалық қасиеті. Натрий малон эфирі. Оның синтетикалық қолданылуы: алкилдену және ацилдену, содан кейін гидролиз және декарбоксилдену.
5. Сукцин қышқылының ерекшелігі. Сукцинимид, N- бромсукцинимид, синтезде қолданылуы.
6. Қанықпаған қышқылдар. Табиғатта таралуы, техникалық қолданылуы. Акрилаттар, π, π -коньюгацияланған жүйелер сияқты негізгі химиялық қасиеттері.
7. Малеин және фумар қышқылдары. Олардың құрылысы, реакцияға қабілеттілігі.
Қанықпаған қышқылдар - бұл молекулаларында қосарланған С=С немесе үш есе болатын қышқылдар С≡С мен байланыстар. СН2=СН–СООН акрил қышқылы. СН3-СН=СН-СООН кротон қышқылы. Ароматты қышқылдардың құрамында молекулаларда бензол сақинасы бар.
Карбон қышқылдарының карбоксил топтарының санына қарай жіктелуі.
1. Бір негізді – құрамында бір топ бар -акрил қышқылы.
2. Екі негізді - құрамында екі карбоксил тобы бар. Екі негізді карбон қышқылдарының жалпы формуласы CnH2n (СООН)2 немесе CnH2n-2O4.
Қос байланыс пен карбоксил тобы бар қанықпаған қышқылдар карбон қышқылдарының да, алкендердің де барлық қасиеттерін сақтайды.
Екі негізді карбон қышқылдары (немесе дикарбон қышқылдары) — құрамында екі карбоксил тобы бар карбон қышқылдары —COOH, жалпы формуласы HOOC—R—COOH, мұндағы R — кез келген екі валентті органикалық радикал.
