Рапануи аралындағы үлкен ағаштардың жойылуына не себеп болды деп ойлайсыз? Коллапс кітабына рецензия Джаред Даймонттың жаңа кітабы Коллапс біздің қоршаған орта ластануының салдарлары туралы нақты ескертулер болып табылады. Автор кітабында жасаған таңдаулары мен қоршаған ортаға тигізген әсерінің салдарынан бүлінген бірнеше өркениетті сипаттайды. Кітаптағы ең қорқынышты мысалдардың бірі – Рапа-Нуи.
Автордың ойынша, Рапа-Нуиді б.з. 700 жылдарынан кейін полинезиялықтар мекен еткен. Олар шамамен 15 000 адамнан тұратын өркендеуші қоғамды құрды. Олар әйгілі мүсіндерді, моайларды жасады және бұл үлкен мүсіндерді арал ішінде әртүрлі жерлерге көшіру үшін өздеріне қол жетімді табиғи ресурстарды пайдаланған. Еуропалықтар алғаш рет 1722 жылы Рапа-Нуиге келіп қоныстанғанда, маой мүсіндері әлі сол жерде қалған, бірақ ағаштар жоқ болған. Адамдар аман қалу үшін бар күштерін салды, халқы мыңдаған адамға дейін азайды. Даймонд мырза Рапа-Нуидің тұрғындары аралды ауыл шаруашылығы мен басқа да мақсаттар үшін тазартқан және аралды мекендеген теңіз және құрлық құстарының алуан түрлерін аулағаны туралы жазады. Ол азайып бара жатқан табиғи ресурстардың азаматтық соғысқа және Рапа-Нуи қоғамының ыдырауына әкелгенін тұжырымдайды.
Бұл тамаша әрі үрейлендіретін кітаптың берер сабағы – ежелгі уақытта адамдар барлық ағаштарды кесіп, жойылып бара жатқан аң түрлерін аулау арқылы қоршаған ортаға зиян келтіретін өздерінің таңдауларын жасағандай болады. Автор бүгінгі таңда мұндай қателіктерді болдырмауға болатынын оптимистік тұрғыда меңзейді. Кітап жақсы жазылған және қоршаған орта туралы алаңдайтын жандар үшін оқуға тұрарлық.
Төменде Коллапс кітабына шолуынан пайымдаулар келтірілген. Бұл пайымдаулар факті ме, әлде пікір ме?
